محبعلی در گفت‌وگو با ایلنا:
حرف‌های پوتین درباره خروج نیروها از سوریه برای به دست آوردن دل غربی‌ها است/ اتحادها و ائتلاف‌ها در سوریه از ابتدا تاکتیکی بود
یک تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: از همان ابتدای بحران، اتحادها و ائتلاف‌ها در سوریه تاکتیکی بود. همکاری‌های تاکتیکی هم شامل ائتلاف با محوریت روسیه و هم ائتلاف با محوریت امریکا می‌شود.
قاسم محبعلی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، درخصوص رویکرد روسیه نسبت به ایران در سوریه گفت: چندی پیش ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه سخنانی را مطرح کرد مبنی بر اینکه جنگ در سوریه در مرحله پایان یافتن است و جنگ با داعش، النصره و القاعده دیگر موضوعیت چندانی ندارد.
پوتین خواستار خروج ایران از سوریه است
وی ادامه داد: پوتین در آن سخنان تاکید کرد با شروع فرایند سیاسی حل بحران سوریه، نیروهای خارجی باید از این کشور خارج شوند که این موضوع شامل ایران، حزب‌الله، امریکا، ترکیه، اردن و... هم می‌شود. البته روسیه خود را مستثنا کرده و یادآور شده است که روسیه در پایگاه‌های نظامی خود در سوریه باقی می‌ماند.
این کارشناس خاورمیانه با بیان اینکه سخنان پوتین می‌تواند به معنای آن باشد که وی به نوعی خواستار خروج ایران و حزب‌الله از سوریه است، اظهار داشت: سخنان رئیس‌جمهور روسیه پس از حملاتی که به پایگاه اسرائیل در بلندی‌های جولان صورت گرفت و همچنین سفر بنیامین نتانیاهو به روسیه به دعوت پوتین برای شرکت در مراسم روز ارتش این کشور – که خود دارای پیام مشخصی مبنی بر هم‌پیمانی مسکو و تل‌آویو است – ، بیان شده است.
سخن پوتین مبنی بر خروج ایران از سوریه برای به دست آوردن دل غربی‌ها و نتانیاهو است
محبعلی با اشاره به دیدار چندی پیش پوتین و مرکل تصریح کرد: مرکل در دیدار با پوتین از فعالیت‌های منطقه‌ای ایران در خارومیانه ابراز نگرانی کرد. در این بستر می‌توان این گونه تحلیل کرد که منظور پوتین در سخنانی که خواستار خروج نیروهای خارجی از سوریه شده، آن است که وی درصدد به دست آوردن دل امریکا، اروپا و نتانیاهو است که چراکه مشخصا غربی‌ها و اسرائیلی‌ها مخالف حضور ایران در سوریه هستند.
وی در پاسخ به این سوال که طرح این سخنان از سوی عالی‌ترین مقام روسیه می‌تواند به معنای آغاز اختلافات ایران و روسیه باشد؟ خاطرنشان کرد: پاسخ ایران به این سخنان آن بود که ایران به دعوت دولت سوریه در این کشور حضور یافته و در صورتی که سوری‌ها خواستار خروج ایران از این کشور باشند، آنگاه فقط به درخواست دمشق و نه دیگر بازیگران، سوریه را ترک می‌کنند.
حضور روس‌ها معادلات میدانی در سوریه را تغییر داد
پوتین در فرمان آتش بس در غوطه از ایران و سوریه نظرخواهی نکرد
این دیپلمات سابق کشورمان با یادآوری نقش روسیه در حفظ دولت بشار اسد ابراز داشت: از ابتدای بحران سوریه، ایران به درخواست دولت بشار اسد، در سوریه حضور یافت و این نقش خود را در قالب حفظ وی نشان داد اما اگر یادمان باشد، تا قبل از ورود روسیه، دمشق از چهار طرف محاصره بود و هر لحظه گمان می‌رفت که این شهر سقوط کند. در واقع، آنچه موجب تغییر معادلات میدانی در سوریه و تسلط بیشتر ارتش این کشور بر خاک‌های سرزمینی‌اش شد، حضور روس‌ها در سوریه بود.
محبعلی افزود: در شرایط کنونی ماندن یا نماندن بشار اسد در قدرت بیش از آنکه تحت تاثیر اراده ایران باشد، به تصمیم روسیه بستگی دارد. در درگیری‌های که در منطقه غوطه رخ داد نیز شاهد بودید، این پوتین بود که دستور آتش‌بس را صادر کرد و نه دمشق و در این باره نیز از ایران نظرخواهی نشد. در حمله ترکیه به عفرین نیز ما شاهد یک نوع بده و بستان میان مسکو و آنکارا بودیم مگرنه ایران و بشار اسد مخالف حمله ترکیه به این منطقه کردنشین بودند.
اتحادها و ائتلاف‌ها در سوریه از همان ابتدا تاکتیکی بود
وی در پاسخ به این سوال که آیا با پایان فاز نظامی در سوریه و آغاز مذاکرات سیاسی، راه ایران و روسیه در بحران سوریه از یکدیگر جدا خواهد شد؟ بیان کرد: از همان ابتدای بحران، اتحادها و ائتلاف‌ها در سوریه تاکتیکی بود. همکاری‌های تاکتیکی هم شامل ائتلاف با محوریت روسیه و هم ائتلاف با محوریت امریکا می‌شود. تا وقتی که روسیه، داعش، جبهه النصره و القاعده بخش عمده خاک سوریه را در اختیار داشتند، روس‌ها برای پیشبرد سیاست‌هایشان نیاز به نیروی زمینی داشتند – چراکه حضور نظامی آنها به شکل هوایی بود و نه زمینی – و با توجه به ضعف ارتش سوریه، رهبری نیروهای زمینی برعهده ایران و حزب‌الله بود.
این دیپلمات سابق کشورمان با بیان اینکه هم‌اکنون وضعیت میدانی سوریه حتی با یک سال قبل نیز تفاوت پیدا کرده است، یادآور شد: می‌توان گفت به نوعی فاز نظامی پایان یافته و ارتش روسیه و سوریه بر سه منطقه شرقی، غربی و مرکزی سوریه مسلط است و این نواحی را مناطق تحت نفوذ روسیه دانست. شمال غربی سوریه نیز در اختیار نیروهای ترکیه است و شمال شرقی و مناطق جنوبی در نزدیکی مرز اردن امریکایی‌ها حضور دارند.
دو مدل مذاکرات برای تعیین نظام سیاسی آینده سوریه
محبعلی اضافه کرد: در چنین معادله‌ای، تصمیم‌گیری برای تعیین و تکلیف وضعیت سوریه در سطح کلان میان امریکا و روسیه و در سطح خرد میان روسیه و ترکیه است.
وی در پاسخ به این سوال که مدل روسیه با مدل ایران بر وضعیت ثبات در سوریه چه تفاوت‌هایی دارد؟ عنوان کرد: هم‌اکنون دو مدل برای آینده سیاسی سوریه به صورت مجزا از یکدیگر در حال دنبال شدن است. یک مدل، در مذاکرات ژنو در حال دنبال شدن است که به دنبال تغییر رژیم سوریه است و یک مدل نیز در مذاکرات سوچی مطرح شده که به دنبال اصلاح نظام سوریه و وارد کردن نیروهای مخالف در ساختار قدرت است. مذاکرات ژنو را کشورهای غربی و مذاکرات سوچی را روس‌ها دنبال می‌کنند.
ایران علاقه‌مند است اقتدار کامل در سوریه در دست بشار اسد باقی بماند
مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه با بیان اینکه به نظر می‌رسد هر یک از این مدل‌ها به تنهایی به نتیجه نخواهند رسید، گفت: به نظر می‌رسد ترکیبی از این دو مدل باید دنبال شود. به سخن دیگر، باید در یک بازه کوتاه‌مدت یک دوران گذاری تعریف شود که شرایط برای حضور نیروهای مختلف در ساختار سیاسی سوریه فراهم شود و از سوی دیگر، در درازمدت شاهد ساختار جدیدی در سوریه باشیم.
محبعلی در تشریح مدل پیشنهادی ایران برای ساختار سیاسی سوریه اظهار داشت: به غیر از طرح چهار ماده‌ای ایران که در سال ۲۰۱۳ از سوی محمدجواد ظریف ارائه شد، طرح مشخص دیگری از سوی ایران درباره سوریه مطرح نشده و سخن اکثریت مقام‌های ایرانی نیز حفظ بشار اسد در قدرت بوده است. آنچه مشخص است، این است که ایران علاقه‌مند است اقتدار کامل در سوریه در دست بشار اسد باقی بماند چراکه نگران است که با تغییر وی وضعیت معادلات منطقه‌ای و محور مقاومت تغییر کرده و به مخاطره بیفتد.
حملات اسرائیل به سوریه با اطلاع روسیه بوده است
وی درخصوص تاثیر سفر نتانیاهو به مسکو و رایزنی‌های وی با پوتین در مواضع روسیه نسبت به ایران در سوریه هم تصریح کرد: از ابتدای مداخله نظامی روسیه در سوریه، روس‌ها اعلام کرده بودند، فرماندهی ارتش روسیه در سوریه با وزارت دفاع اسرائیل هماهنگ است و تبادل اطلاعات میان طرفین انجام خواهد شد. وقتی این سطح از هماهنگی در جریان است طبیعی است سیستم دفاع موشکی سوریه در اختیار روسیه است، در برابر حملات اسرائیل به سوریه واکنش چندانی نشان ندهد و بتوان گفت که حملات اسرائیل به سوریه با اطلاع روسیه بوده است کماآنکه سه کشور غربی هم در حمله به سوریه به مسکو اطلاع داده بودند چه مناطقی را مورد حمله قرار می‌دهند.
این تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه سفر نتانیاهو به مسکو برای شرکت در مراسم روز ارتش روسیه نشاندهنده آن است که روس‌ها درنهایت در سوریه جانب چه کسی را انتخاب کرده است، خاطرنشان کرد: مشکلات ناشی از تحریم‌ها روسیه را در وضعیت سختی قرار داده است. روسیه طی سال‌های اخیر مشکلات بسیاری را با کشورهای اروپایی و امریکا پیدا کرده است. از منظر مسکو، حضور روسیه در سوریه می‌تواند سکوی خوبی برای حل و فصل مشکلات روس‌ها با غربی‌ها باشد.
محبعلی ادامه داد: نتانیاهو و لابی اسرائیل در کشورهای غربی می‌توانند ابزار مهمی باشند تا پوتین از آنها در جهت پیشبرد روابط با غرب استفاده کند.
