در بیانیه مرکز صلح و محیط زیست به مناسبت ششم نوامبر تاکید شد؛
ضرورت تقویت مقررات بینالمللی در جلوگیری از درگیریهای مسلحانه و هدف قرار دادن محیط زیست
از آنجا که محیط زیست و منابع طبیعی برای تثبیت صلح و توسعه پایدار حیاتی هستند، ضرورت دارد مقررات بینالمللی برای جلوگیری از درگیریهای مسلحانه و هدف قرار دادن محیط زیست به هنگام مخاصمات تقویت شود.
ایلنا: مرکز صلح و محیط زیست به مناسبت ششم نوامبر(۱۶ آبان)، روز جهانی مقابله با آثار جنگ و درگیریهای مسلحانه بر محیط زیست بیانیه ای را منتشر کرد.
به گزارش ایلنا، در متن بیانیه مرکز صلح و محیط زیست آمده است؛ جوامع انسانی همواره تلفات و صدمات جنگها را با شمارش تعداد کشتهها و زخمیهای نظامی و غیرنظامی، خرابی شهرها، روستاها و معیشت افراد معین کرده و به همین دلیل محیط زیست معمولا قربانی فراموش شده جنگ بوده است. در عین حال تخریب محیط زیست در اثر مناقشات مسلحانه سبب میشود زندگی اقشار آسیب پذیر مورد تهدید قرار گرفته و با به خطر انداختن چشم انداز صلح پایدار، دور باطل تخریب رقم زده شود.
در خاورمیانه از افغانستان گرفته تا عراق، سوریه، لبنان و بحرین و در آفریقا از لیبی گرفته تا مصر، سودان و کنگو، همه با درگیریهای مخرب روبرو بودهاند. درگیریهایی که طی آن برای دست یابی به مقاصد سیاسی و نظامی، مردم و زیست بوم مورد هدف قرار گرفتهاند. اما در میان هزینههای انسانی و اقتصادی مصیبت بار جنگ، اثرات مخرب بر محیط زیست و معضلات فراوان و بلند مدت آن مغفول مانده است. در حالی که خسارات وارده بر منابع آب و خاک و تنوع زیستی از این رهگذر میتواند در مواردی غیر قابل برگشت باشد و یا برای چندین نسل جبران نشود.
خسارات زیست محیطی ناشی از جنگ و خشونت و نیز فروپاشی نهادهای ذی ربط بعد از جنگ، امروزه بهداشت، معیشت و امنیت نوع بشر را در اغلب کشورها مورد تهدید قرار میدهد. در عراق، خشک شدن نیزارها و هورهای جنوب عراق در دهههای ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نمونهای از هدف قرار دادن عامدانه اکو سیستم برای دست یابی به اهداف سیاسی و نظامی دولت صدام حسین بوده است. این اتفاق در حالی که اثرات مستقیم و فوری بسیار گستردهای بر زندگی مردم عراق داشته، دارای آثار درازمدتی نیز مانند آلودگی هوا و آکندگی هوای منطقه و حتی بسیاری از شهرهای ایران از ریزگردهای معلق بوده است.
مطالعات اخیر نشان میدهد دست کم ۱۰۰ منطقه در عراق با اورانیوم ضعیف شده و اثرات سلاحهای رادیواکتیو انگلیسی و آمریکایی در طول دو جنگ خلیج فارس، آلوده شدهاند. گزارشهای مشابهی نیز در مورد بوسنی و هرزه گوین و کوزوو وجود دارد.
برخی ناظران معتقدند سلاحهای مشابه در جنگ اخیر لیبی نیز به کار رفته است. هر چند برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (یونپ) و سازمان بهداشت جهانی گزارشهای ارزشمندی در این باره ارائه کردهاند، ولی مطالعات بیشتر و نیز پروژههای پاکسازی برای این مناطق هنوز عملی نشدهاند.
از زمانی که تخریب بیش از ۶۰۰ چاه نفتی در کویت در پایان جنگ اول خلیج فارس سبب آلودگیهای وسیع شد، محیط زیست شکننده این منطقه بخش زیادی از تنوع زیستی و ظرفیت تولیدی خود را از دست داده است. دههها جنگ خانمانسوز در نوار غزه نیز منابع آبهای زیر زمینی بیش از یک و نیم میلیون فلسطینی را که برای آشامیدن و کشاورزی به آنها وابستهاند به شدت آلوده کرده است. افغانستان نیز پس از سالها جنگ و ستیز داخلی از بحرانهای محیط زیستی مشابهی رنج میبرد. شرایطی که در انتظار سوریه نیز هست.
یکی از اثرات معمولی و مخرب درگیریهای داخلی، آوارگی انبوه مردمانی است که از خشونت و عدم امنیت فرار میکنند. جا به جایی جمعیت در چنین حد و اندازهای نه تنها سبب رنج و عذاب مردم و اختلال در فعالیتهای اقتصادی شده، بلکه موجب خسارات شدید به محیط زیست به ویژه در مناطق خشک و لم یزرع یا مناطقی که از لحاظ زیست محیطی در درجه پستی قرار دارند، میشود. آوارگی بیش از ۲ میلیون نفر در دارفور در سال ۲۰۰۳، موجب بیابان زایی شدید، تنزل کیفیت خاک و بهره برداری بیش از حد از منابع آبهای زیر زمینی اطراف اردوگاههای پناهجویان شد.
از سوی دیگر تکنیکها و سلاحهای مدرن جنگی به سرعت در حال توسعه بوده و بالقوه عواقب مصیبت باری برای نوع بشر و محیط زیست دارند. در همین حال درگیریهای زیادی، سالهای سال حتی دههها به صورت زخمی چرکین ادامه پیدا میکنند و به تدریج جراحات خود را بر منابع طبیعی آشکار میسازند.
بنابراین از آنجا که محیط زیست و منابع طبیعی برای تثبیت صلح و توسعه پایدار حیاتی هستند، ضرورت دارد مقررات بینالمللی برای جلوگیری از درگیریهای مسلحانه و هدف قرار دادن محیط زیست به هنگام مخاصمات تقویت شود. چنانچه منابع طبیعی به عنوان منابع تامین معیشت و زندگی مردم، خسارت دیده یا تخریب شوند هیچگونه صلح پایداری متصور نخواهد بود.
ساز و کارهای حقوقی بینالمللی موجود برای جلوگیری از تخریب عامدانه و آلوده کردن منابع طبیعی در زمان جنگ، کافی نیست. مرور کلی ساز و کارهای موجود مصراً به دولتها و سازمانهای منطقهای و بینالمللی توصیه میشود تا آنها را به صورتی کارآمد و موثر با پشتوانه حقوقی کافی و نیز با تقویت ظرفیتهای ملی در جهت جلوگیری از تخریب محیط زیست در زمان جنگ به کار بندند.
دنیا تاکنون شاهد جنگهای زیادی بوده که به نام تامین امنیت، عدالت و صلح رخ دادهاند، اما در همه این جنگها از همان ابتدا محیط زیست و منابع طبیعی قربانیان ساکت بودهاند. بنابراین جا دارد از اعضای جامعه بینالملل و کشورهای طرف اختلاف مصرّانه درخواست شود تا به جای درگیری به خویشتن داری، گفتوگو و حل مسالمت آمیز درگیریها روی آورند.
مرکز غیردولتی صلح و محیط زیست که هر ساله اقدام به برگزاری نشستی به مناسبت ۶ نوامبر و گرامیداشت «روز جهانی مقابله با آثار جنگ و درگیریهای مسلحانه بر محیط زیست» میکند، امسال با صدور این بیانیه، تهدیدات جنگ را بر بنیان تمامی اهداف توسعه پایدار مورد توجه قرار داده و از جوامع و سازمانهای بینالمللی میخواهد در جهت صلح و حفظ تنها کره مسکون برای بشر بیش از پیش در انجام تعهدات خود تلاش کنند.