اگر امر به معروف موجب لجاجت و دهن کجی شود، در این صورت حرام خواهد بود

نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری گفت: اگر امر به معروف موجب اصرار، لجاجت و دهن کجی شود در این صورت حرام خواهد بود.

به گزارش خبرنگار ایلنا از آذربایجان شرقی، آیت الله هاشم هاشم‌زاده هریسی در گفتگو با خبرنگاران به واکاوی مفهوم حقیقی امر به معروف و نهی از منکر به عنوان مهم‌ترین کلیدواژه حماسه حسینی و بدفهمی‌هایی که می‌تواند چهره این اصل را در جامعه مخدوش کند پرداخت و گفت: یکی از انگیزه‌ها و اهداف عالیه نهضت امام حسین(ع) و یکی از عناصر برجسته تعالیم و آموزه‌های آن، احیای سنت مقدس امر به معروف و نهی از منکر است به طوری که حضرت امام حسین(ع) بار‌ها و در مناسبت‌های مختلف بر این امر تصریح و تأکید نموده و برجسته سازی کرده است و حتی در وصیت نامه خود آن را به صورت یک منشور جهانی درآورده است و می‌فرماید: ارید ان آمر بالمعروف… من عزم راسخ دارم با قیام علیه حکومت طاغوتی یزید که‌‌ همان امر به معروف و نهی از منکر است سنت جدم را در این فریضه الهی احیا و اقامه نمایم و آن را در جامعه اسلامی نهادینه و فرهنگ سازی کنم. در آغاز نهضت نیز بعد از زیارت و وداع با قبر جدش رسول خدا(ص) و قبل از حرکت از مدینه به سوی مکه و کربلا، انگیزه خود را در این قیام به صراحت و برجسته اعلام می‌کند و می‌فرماید: اللهم انی اُحبّ المعروف و انکر المنکر / خداوندا تو خود می‌دانی که من معروف را بسیار دوست می‌دارم و عاشق آن هستم و از منکر بیزارم، قیام و حرکت می‌کنم تا معروف را احیا و منکر را از دامن جامعه اسلامی بزدایم.

وی افزود: شایسته است نهضت حسینی، نهضت امر به معروف و دهه محرم را دهه امر به معروف و ماه محرم را ماه امر به معروف بنامیم زیرا این دو فریضه الهی، هدف جامعه امام حسین(ع) است و همه اهداف نهضت امام حسین(ع) در این دو مسأله خلاصه می‌شود. در واقع همه خوبی‌ها و زیبایی‌ها که امام می‌خواهد آن‌ها را در جامعه اسلامی احیا و فرهنگ سازی کند و هم بدی‌ها، زشتی‌ها و بدعت‌ها که می‌خواهد از جامعه اسلامی بزداید در این دو جمله و در این دو فریضه گنجانده شده ولی متأسفانه این دو فریضه الهی در جامعه ما کم رنگ و بی‌رونق است. آن مقدار هم که وجود دارد بسیاری از آن‌ها با روش‌های اسلامی انجام نمی‌گیرد بدین جهت به طور کامل جا نیفتاده است، فرهنگ و نهادینه نشده است و مطبوع طبع‌ها و افکار عمومی نگردیده و مطلوب و محبوب عامه و همگانی نشده است زیرا با آسیب‌ها و آفت‌ها و تحریفات روبرو است.

آیت الله دکتر هاشم‌زاده هریسی با بیان اینکه این اصل امروز در موارد کوچک و جزیی و در گناهان صغیره و درباره دیوار کوتاه‌ها محدود است و به گناهان کبیره و به دیوار بلند‌ها به قدرت‌ها و قدرتمند‌ها نرسیده است و حقیقت امر به معروف و نهی از منکر آثار و برکات و اهداف آن تبیین و فرهنگ سازی نشده است افزود: گاهی هم با سیاست آمیخته شده و مورد سوء استفاده و ابزار دست سیاست بازان قرار می‌گیرد که شرح موارد آن شاید ملالت آور باشد لذا ضمن تقدیر و سپاسگزاری از کسانی که با روش صحیح و عالمانه در اجرای این فریضه الهی در جامعه تلاش می‌کنند به ضعف‌ها، آسیب‌ها و علل عدم موفقیت آن اشاره کنم تا شاید به فکر و اندیشه و آسیب زدایی منتهی شود.

وی با بیان اینکه فریضه امر به معروف و نهی از منکر اگر با روش صحیح اسلامی و اخلاقی و با شرایط خاص خود که در اسلام و فقه اسلامی ذکر شده است انجام بگیرید نه تنها با روزگار مدرنیته امروز و جامعه مدرن و مدنی منافات و ناسازگاری ندارد بلکه خود آن، یک عمل انسانی، پسندیده و یک سنت متعالی و مترقی است و نشانه جامعه متمدن و مدرن و آزاد است ادامه داد: اگر اشکال باشد در روش‌ها و در نحوه اجرا و در شکل و قالب اجرای آن است.

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه امر به معروف و نهی از منکر دو نوع است و دو مرحله دارد اولی امر به معروف عملی و اجرایی و دومی امر به معروف گفتاری، نُصح و خیرخواهی است افزود: نوع اول به عهده نهادهای حکومتی است از قبیل قوه قضائیه، نیروی انتظامی، ستادهای امر به معروف و نهی از منکر و مراکز نظارتی، امنیتی و حراستی و هم چنین مراکز و نهادهای تبلیغی، تربیتی و فرهنگی نیز از ارگان‌های امر به معروف یا نیمه امر به معروف حکومتی محسوب می‌شود، مانند وزارت ارشاد، صدا و سیما، دفا‌تر و سازمان‌های تبلیغاتی و بخش‌های معارفی تربیتی و پرورشی، وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و آموزش عالی و امثال آن‌ها، بنابراین مراکز و نهادهای امر به معروف حکومتی کم نیست، کمبودی وجود ندارد بلکه فراوان است، بنابراین ایجاد مراکز و نهاد‌ها یا حتی وزارتخانه امر به معروف و نهی از منکر که گاهی طرح و پیشنهاد می‌شود نیازی نیست. اگر همین مراکز و نهاد‌ها، با اصول علمی و فنی و برنامه ریزی‌های صحیح و اجرائیات قوی و مناسب کار و فعالیت کنند کافی است و اگر نتوانند ایجاد مراکز دیگر یا تشکیل یک وزارتخانه مستقل هم مانند آن‌ها معجزه نخواهد کرد، فقط هزینه‌ای بر هزینه‌ها و مشکلی بر مشکلات خواهد افزود و تورم اداری و کارمندی و متورم کردن دولت را که آفت حکومت است به جا خواهد آورد کهاحساس مسئولیت را از دیگران می‌کاهد و نتیجه معکوس حاصل می‌شود.

وی افزود: اما نوع دوم امر به معروف یعنی امر به معروف گفتاری، نُصح و خیرخواهی‌‌ همان نظارت ملی و عمومی است، امر به معروف همگانی است که از حد حرف، نصیحت و گفتار مؤدبانه، خیرخواهانه، دوستانه و عالمانه تجاوز نمی‌کند تا موجب تداخل در امور و نقض تفکیک وظایف و مسئولیت‌ها شود و با روزگار و جامعه مدرنیته ناسازگار باشد ولی آنچه لازم و ضروری است در این نوع از امر به معروف رعایت شرایط، مراحل و مسایل فقهی، اخلاقی و قانونی آن است که: اولاً افراد عالم بر مسایل و آشنا با معروف و منکر، افتاده، اثرگذار، موجه و با اخلاق این مسئولیت را به عهده بگیرند نه هر کسی. ثانیاً احتمال تأثیر وجود داشته باشد. اگر کسی بداند که تأثیر ندارد تکلیف ساقط می‌شود و اگر موجب اصرار، لجاجت و دهن کجی باشد در این صورت امر به معروف حرام خواهد بود. ثالثاً کوچک‌ترین احتمال ضرر و مفسده به خود و دیگران وجود نداشته باشد رابعاً با نرمی، مهربانی، ناصحانه و دوستانه و با روش و آداب اسلامی وبا اخلاق و ادب انجام گیرد. خامساً اگر طرف قبول نکرد با کرامت بزرگواری عبور کند و از آن بگذرد چنانچه در روایت معتبر «وسایل الشیعه» آمده است که حضرت امام صادق(ع) با آن مقام امامت کسی را نهی منکر نمود او قبول نکرد امام سرش را به نشانه تأسف تکان داد راه خود را پبش گرفت و رفت.

آیت الله دکتر هاشم‌زاده هریسی در خاتمه افزود: آمران به معروف و ناهیان منکر ستادی و نهادی پیوسته باید به وسیله عالمان وارسته و افراد معتدل و آگاه به مسایل فقهی شرعی و اخلاقی آموزش داده شوند و تذکرات لازم به آن‌ها داده شود و مورد نظارت و مراقبت دقیق قرار گیرند. از اشتباهات، انحرافات، لغزش‌ها و تندروی‌ها کاملا پیشگیری شود و از ورود افراد تندرو و افراطی در مدیریت و اجرایی این فریضه زیبا و مقدس الهی شدیداً جلوگیری کرد وگرنه خود منشأ گناهان کبیره و منکرات بزرگ و آثار سوء زیادی خواهد بود و مورد استقبال و حمایت خاصه و عامه قرار نخواهد گرفت و با شکست روبرو خواهد شد.