انتقادات به نظریه عدالت علامه صحیح نیست

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ظهر امروز(جمعه ۲۳آبان) در همایش اندیشه های علامه طباطبایی در المیزان گفت: بحثدر باره عدالت غیر از بحثدر خصوص عدالت اجتماعی است.

به گزارش ایلنا و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حوزه، حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی بیان کرد: در مکاتب فلسفی و سیاسی نقطه نظرات و دیدگاه هایی داریم که به فضیلت عدالت اعتقاد دارند، ولی عدالت اجتماعی را مثل لیبرال های کلاسیک باور ندارند.

وی گفت: درباره نظریه پردازی در باره عدالت دو تعریف وجود دارد که اولی تفسیر مضیق در حوزه عدالت، که مفهومش آن است که اگر کسی در حوزه عدالت اجتماعی نظریه پردازی جامعی انجام داده باشد و اگر راجع به نحوه فضیلت عدالت و سایر فضایل اجتماعی و تقدم و تاخر عدالت نسبت به سایر فضایل اجتماعی هم نظریه پردازی کرده باشد وی یک نظریه پرداز حوزه عدالت خواهد بود.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی بیان کرد: در تفسیر موسع از نظریه پردازی عدالت هر متفکری که در بخش یا بخش هایی در حوزه عدالت پژوهی سخن گفته باشد را می تواند عدالت پژوه و نظریه پرداز عدالت دانست.

وی افزود: علامه طباطبایی در تفسیر موسع یک نظریه پرداز عدالت است؛ ایشان در چهار محور از جمله مفهوم عدالت، تعریف عدالت اجتماعی، ضرورت عدالت و منشا ارزشمندی عدالت بحثکرده است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهارکرد: ایشان در حوزه عدالت اجتماعی و ساختارهای آن و نسبت فضیلت عدالت و فضیلت های دیگر بحثنکرده است که البته اکثر نظریه پردازان نیز اینگونه عمل کرده اند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه خاطرنشان کرد: در میان بحثهایی که مرحوم علامه بیان می کنند، برخی از بحثهای ایشان مناقشه برانگیز شده است؛ حتی مرحوم شهید مطهری نیز به نقد استاد در این زمینه پرداخته اند؛ ایشان در باب اینکه ضرورت عدالت و منشا اذعان ما به ارزشمندی ما به عدالت چیست، نظر خاصی دارند که ایشان این بحثرا به استخدام گری انسان باز می گرداند، یعنی انسان برای رفع نیازهای خودش تمایل به استخدام دیگران دارد.

وی گفت: پس انسان به طور طبیعی به دنبال سود خود از دیگران است و برای سود خود سود همه را می خواهد، یعنی انسان به این شعور می رسد که باید اجازه دهد که دیگران هم به سود خود برسند و از اعتبار استخدام به اعتبار اجتماع می رسد و برای طی این پروسه خواهان عدل اجتماعی است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی خاطرنشان کرد: ایشان در اینجا حسن عدالت و قبح ظلم را استخدام کردند که ایشان این دو را یک امر اعتباری می دانند؛ پیوند زدن عدالت به استخدام گری انسان از نظر مشهور سه مورد مناقشه برانگیز را ایجاد می کند که نخستین آن این است که ایشان مدنی بالطبع نمی شود و مدنی بالاضطرار می شود؛ دوم اینکه طبق این تحلیل، دیگر عدالت یک فضیلت نیست، بلکه یک اضطرار اجتماعی است و مناقشه سوم آن است که دیگر عدالت یک ارزش فی نفسه نیست و ارزش ابزاری می شود.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: این تصوری که ازنظریه علامه شده است صحیح نیست نه به این معنی که علامه این سخنان را نگفته است، بلکه به این معنا که تمام سخن علامه در باب فضیلت و ماهیت عدالت همه این سخنان نیست.

وی افزود: ایشان این تحلیل از ارزشمندی عدالت را در سطح شعور اجتماعی مطرح می کنند؛ یعنی بشر فارغ از دین و مذهب و فارغ از هر رتبه از کمال روحی درهر سطحی از شعور اجتماعی به این سطح می رسد؛ در جای دیگر مرحوم علامه تصریح می کند که توحید و عدل و قسط از امور فطری بشر است و فطرت بشر ناطق به آنها است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی خاطرنشان کرد: در یک جای دیگر مرحوم علامه برای عقل عملی بشر که حسن ها و قبح را درک می کند دو سطح را قائل می شوند نخست عقل عملی که در همه انسان ها بالفعل است که منبعثاز احساسات شهوی و غضبی انسان است؛ این سطح از عقل عملی همان عقل عملی است که به این سطح از عدل می رسد؛ روی دیگر آن عقل عملی است که منبعثاز ناطقه قدسیه است که سطح عالی است.