حوزه نشر کاغذی و نشر الکترونیک را نباید رقیب همدیگر دید

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: باوجود این که نشر الکترونیک در فضای جهانی رو به رشد است، در جامعه ما، فرهنگ نشر الکترونیک هنوز جا نیفتاده و همچنان با موانع ذهنی روبه رو است.

به گزارش ایلنا، مراسم تجلیل از دست اندرکاران حوزه نشر الکترونیک شنبه اول آذر با حضور سیدعباس صالحی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برزین ضرغامی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران، سیروس علیدوستی رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و جمعی از معاونان این پژوهشگاه و همچنین کارشناسان حوزه نشر الکترونیک، در محل پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) برگزار شد.

سیدعباس صالحی در این نشست با اشاره به دو رویکرد متمایز به تاثیر حوزه فناوری‌های نوین در کتابخوانی، گفت: یک رویکرد، فناوری‌های نوین را یک تهدید برای موضوع کتاب می‌داند، اما نگاه دوم که نگاه رو به گسترشی هم هست، فناوری‌های نوین را نه تنها تهدیدزا نمی داند بلکه آن را یک فرصت و در واقع برای مقوله کتابخوانی، فرصت آفرین می‌داند.

او با تاکید بر حاکمیت نگاه دوم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ادامه داد: ما می توانیم در پرتو اُلفت نسل جدید با فناوری‌های نوین، هم به مسیر کتاب و کتابخوانی عمق ببخشیم و هم آن را گسترش بدهیم. فناوری‌های نوین نه تنها می توانند به اشاعه کتابخوانی کمک کند، بلکه در عمق دادن به کتابخوانی هم تاثیرگذار خواهند بود.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، امکان دسترسی آنلاین به کتاب‌ها، رفع نیاز به فضایی وسیع برای قرار دادن این کتاب‌ها را از جمله ویژگی‌هایی برشمرد که فناوری‌های نوین از آن برخوردارند؛ قابلیت‌هایی که تحقق آنها در گذشته بسیار سخت بود.

صالحی با بیان اینکه امروزه فضای چند رسانه‌ای این امکان را به وجود آورده است که مجموعه‌های متنوع را به شکل انضمامی ببینیم، به مسئله اقتصاد نشر اشاره کرد و با برشمردن مخاطراتی که برخی ناشران از گسترش حوزه نشر الکترونیک احساس می‌کنند، تاکید کرد: این دغدغه‌ها و نگرانی‌ها بیشتر به جهت بنیان‌های مسائل مربوط به حقوق مالکیت معنوی و ادبی است و امیدواریم با لایحه‌ای که در دولت تهیه شده و به مجلس رفته است، این نگرانی‌ها کاهش یابد.

او گفت: باوجود اینکه نشر الکترونیک در فضای جهانی رو به رشد است، در جامعه ما، فرهنگ نشر الکترونیک هنوز جا نیفتاده و همچنان با موانع ذهنی روبرو است و لذا توجه به فرهنگسازی هم در کتابخوانان حرفه‌ای و هم در اداراتی که با کتاب سر و کار دارند اما همچنان به شکل کلاسیک و قدیمی اداره می‌شوند، اهمیت دارد. به عنوان مثال در همین اداره کتاب ما، هنوز اُنس با نشر کاغذی است.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: البته که در نشر کاغذی هم ویژگیهایی هست و حتما نباید به نابودی آن تن داد اما در عین حال حوزه نشر کاغذی و نشر الکترونیک را نباید رقیب همدیگر دید و نباید با یک تعلق نوستالوژیک به نشر کاغذی، میدان را برای نشر الکترونیک ببندیم.

صالحی چالش دوم حوزه نشر الکترونیک را این مسئله عنوان کرد که هنوز هم کتابخوانان حرفه‌ای به نشر کاغذی عِرق دارند، به علاوه ذهنیت مدیران حوزه‌هایی که مدیریت نشر را برعهده دارند، هنوز با کاغذ عجین است نه دیجیتال و واقعیت این است که ذهنیت الکترونیکی مدیران ما از جوانانمان عقب تر است.

در این نشست همچنین سیروس علیدوستی رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گزارشی از عملکرد این پژوهشگاه در حوزه نشر دیجیتال ارائه کرد و از جمله خبر از ساخت بودن سامانه جامع ثبت اطلاعات علمی و سامانه مدیریت عرضه و تقاضای پژوهش در آینده نزدیک و برنامه ریزی برای ایجاد سامانه رایا پارسا(مدیریت فرآیند تولید پایان نامه) در این پژوهشگاه، داد.

به گفته او تا پایان سال گذشته، ۱۵۲ هزار پایان نامه در سامانه مربوطه در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ثبت شده که از این تعداد ۴۳ هزار پایان نامه مورد تایید قرار گرفته است. همچنین ۷ هزار و ۳۰۰ نفر با تاییدیه پروپوزال‌شان در سایت این پژوهشگاه، موفق به دریافت پژوهانه شده‌اند.

محمود بابایی معاون پژوهش پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات(ایرانداک) در یک سخنرانی با مروری بر وضعیت نشر الکترونیک در جهان، تلفن‌های هوشمند را ابزارهایی که بیشترین کاربرد را در دسترسی به محتوای متنی و کتاب‌های الکترونیک فراهم کرده اند، عنوان کرد و گفت: در صورت فراهم شدن بهتر امکان انتقال محتوا با این ابزارها، قطعاً استفاده از تلفن‌های هوشمند بیشتر خواهد شد.

به گفته وی، در حال حاضر تولید محتوا در سیستم‌های الکترونیکی بسیار برجسته و پررنگ شده است به گونه‌ای که حتی کسانی که خارج از حوزه نشر الکترونیک فعالیت می‌کنند مانند کارشناسان روانشناسی و امور زیبایی‌شناسی و هنری، نکات و ایده‌های جالب و تازه‌ای درباره روانشناسی متن و یا زیبایی شناسی آن ارائه می‌کنند و قطع به یقین این عرصه در آینده‌ای نزدیک دچار تحولات بیشتری هم خواهد شد.

بابایی با اشاره به عرضه سخت افزارهای محتواخوان در یک دهه اخیر و تاثیر آنها بر تحولات نشر الکترونیک در جهان، گفت: از مهم ترین این سخت افزارها می‌توان به «نوک» متعلق به شرکت نوبل و «کیندل» متعلق به آمازون اشاره کرد که البته فعالیت «نوک» بعد از مدتی متوقف و در واقع دچار تغییراتی شد. در این حوزه شرکت سونی هم البته در یک اقدام عجولانه، ورود پیدا کرد و سخت افزاری را عرضه کرد که به دلیل مشکلات نرم‌افزاری آن، چندان پرکاربرد نشد.

مدیر گروه پژوهشی جامعه اطلاعاتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) سپس به ارائه اطلاعاتی از پروژه رو به گسترش کتابخانه جهانی گوگل پرداخت و گفت: گوگل از سال ۲۰۰۲ کتابخانه جهانی خود را با بودجه ۲.۵ میلیون دلاری بنیان گذاشت و عزمش را جزم کرد که از طریق تصویربرداری و اسکن منابع کتابخانه‌های جهان، پروژه عطیم خود را به پیش ببرد. در حال حاضر هم حدود ۱۰ هزار ناشر و نویسنده از ۱۰۰ کشور جهان در پروژه کتابخانه جهانی گوگل مشارکت دارند.

به گفته این پژوهشگر ارشد حوزه فناوری اطلاعات و بر اساس تازه‌ترین آمار مربوط به این پروژه، در سال ۲۰۱۳ تعداد کتاب‌های دیجیتال موجود در کتابخانه جهانی گوگل به ۳۰ میلیون عنوان رسیده که این موجودی از موجودی فروشگاه آمازون هم بیشتر است.

بابایی در عین حال گفت: البته این پروژه با مشکلات حقوقی و در واقع مسئله رعایت شدن یا نشدن کپی رایت هم مواجه بوده اما به جرات می‌توان گفت که امکان جلوگیری از توسعه کتابخانه جهانی گوگل به دلیل محبوبیت و مقبولیت آن دیگر وجود ندارد.

معاون پژوهش پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات(ایرانداک) همچنین به رونق فروشگاه‌های آنلاین کتاب به جهت برطرف کردن نیاز متقاضیان به مراجعه مستقیم به محل جهت خرید کتاب مورد نیازشان اشاره کرد و در عین حال تاکید کرد: البته این نوع رفتار خرید تنها مختص برخی افراد است ضمن اینکه در حال حاضر همه کتاب‌ها را نمی‌توان به صورت آنلاین خریداری کرد.

وی در ادامه با ارائه آماری دیگر به سهم فناوری‌های نوین در مطالعه کتابهای الکترونیک اشاره کرد و یادآور شد: در حال حاضر ۷۵ درصد مطالعه کتاب‌های الکترونیک با استفاده از تبلت‌ها، ۲۳ درصد با استفاده از اسمارت فون‌ها و ۲ درصد توسط کنسول‌های گازی که در واقع نوع خاصی از سخت‌افزارها هستند و چندان هم پرکاربرد نشده‌اند، انجام می‌شود.

همچنین بر اساس آماری که این پژوهشگر ایرانی ارائه کرد، سهم ناشران الکترونیک مستقل در فروش آنلاین کتاب‌ها در جهان ۳۱ درصد، سهم ناشران متوسط و کوچک ۲۰ درصد، سهم آمازون ۶ درصد، سهم ائتلاف ۵ ناشر الکترونیک بزرگ از جمله مشتمل بر پنگوئن و مک میلان ۳۸ درصد و سهم ناشران دیگر و غیره ۵ درصد است.

بابایی سهم ناشران مستقل از فروش ۴۳۰ میلیون دلاری رمان‌های الکترونیک در جهان را تا ۱۴ جولای ۲۰۱۴ نیز ۶۶ درصد و سهم آمازون را ۷ درصد برآورد کرد.

او در جمع‌بندی این موضوع، جدی‌ترین تهدید در عرصه نشر الکترونیک را در جهان، مسئله کپی‌رایت عنوان کرد و با طرح این سئوال که نشر الکترونیک به کجا خواهد رفت؟، استفاده از فناوری «علامت دیجیتال» به جای جوهر الکترونیک، افزایش نشر آنلاین محتوا، تولید ای‌بوک، قابلیت دانلود محتوا و کوتاه شدن نوشتارها، فعالیت دوگانه در حوزه نشر، تضمین موفقیت مدل‌هایی مانند آمازون و پایداری الگوی هاروارد و شانس ارتباط با خوانندگان را از تحولات پیش بینی شده برای حوزه نشر الکترونیک در جهان در آینده نزدیک برشمرد.