گزارشی از کمیته اساتید و صاحب نظران همایش دور از سایه،
سینمای تجربی نیاز به خلق رویا دارد
همایش سینما تجربی در جزیره ابو موسی برگزارمی شود.
در کمیته اساتید و صاحبان نظران «همایش دور از سایه» که در جزیره ابوموسی برگزار شد، تمامی اعضا تلاش کردند تا به یک تعریف واحد و جامعی از سینمای تجربی نزدیک شوند.
به گزارش ایلنا به نفل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، حمید دهقانپور دبیر این نشست طی سخنانی به ذکر تاریخچهای از سینمای تجربی پرداخت و در ادامه گفت: اگر سینماگری بخواهد فیلمی بسازد که با ساختار جهانی همخوانی نداشته و از نوع فیلم تجربی باشد - البته به شرطی که سینما را به درستی بشناسد- مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی باید امکان ساخت را برای وی بوجود آورد.
دکتر محمد شهبا نیز در این نشست گفت: باید سینمای تجربی به معنای تجربه عملی یعنی کسب خبرگی فنی باشد؛ سینمای تجربی مورد نظر من «چند وجهی» است و میزان تجربه ورزی هر فیلم تجربی وابسته به میزان استفاده از این وجوه چند گانه خواهد بود.
اکبر حر معاون پژوهشی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم اظهار داشت: در پشتوانه معنایی سینمای غرب به عنوان تکیهگاه یا چترحمایتی، تمام قد ایستاده است، اما این سینما و پشتوانه صد و چند ساله آن به سینمای مطلوب، ارزشی و حتی سینمای تجربی در فرهنگ و هنر ما پاسخ شایستهای نمیدهد.
وی تاکید کرد: پیشنهاد میشود که ما به جای چتر حمایتی سینمای موجود جهان، «معارف و داشتههای دینی» و کلام وحی را پشتوانه قرار دهیم؛ قطعا این روش ما را به فضای جدیدی در عرصه سینمای کشور و دیگر ملل مسلمان رهنمون خواهد کرد.
حر افزود: ارزش و جایگاه این نگاه ارزشی در سینمای فعلی ما را میتوان از نمونههایی مثل «برادر خورشید، خواهر ماه» اثر فرانکو زفیرلی، «آهنگ برنادت» ساخته هنری کینگ و فیلم ماندگار «عروج» به راحتی به معرض دید مخاطب قرار داد.
دکتر فرشاد فرشته حکمت استاد دانشگاه تهران و مستندساز سینمای ایران نیز در این ارتباط گفت: تاریخ نشان داده که سینمای تجربی از دل یک جریان سینمایی بیرون آمده است. بخشی از سینمای تجربی میتواند ضد روایت باشد، بخش دیگر آن میتواند داستان داشته باشد و باز هم سینمای تجربی محسوب شود.
وی یادآور شد: فیلم تجربی وابسته به مخاطب نیست و حتما نباید مخاطب را راضی کند، فیلم تجربی باید در آزادی کامل ساخته شود تا موفق به ایجاد جریان شود. اکسپریمنتال فیلمی است که جهان ما را میشکند و یک نوع سینمای ضد خرد محسوب میشود. فیلم تجربی یک فیلم کامل نیست و حسن آن هم همین است و باید مخاطب با ذهنیت خودش آن را کامل کند.
فرشته حکمت افزود: چیزی که ما در سینمای تجربی به آن نیاز داریم «خلق رویا» است؛ چرا که رویا جهان جدیدی خلق میکند که با جهان طبیعی خود متفاوت است. هر فیلم تجربی فضای یک زندگی دوباره با معیارهای تازه خلق میکند و اگر میخواهیم در مورد فیلم تجربی هزینه کنیم، نباید به دنبال بازگشت سرمایه باشیم.
به گفته این استاد دانشگاه فیلم تجربی سبک و ژانر نیست، اما میتواند آزادانه از همه سبکها استفاده کند؛ چرا که پرانتز سینمای تجربی خیلی بسته نیست.
احمدرضا گرشاسبی فیلمساز و صاحب نظر سینما نیز در این جلسه گفت: سینمای تجربی ۴ ویژگی دارد که دو ویژگی آن مربوط به درون سینما است؛ اول اینکه کسی که خالق یک اثر تجربی است باید آگاهانه به این کار اقدام کند، هرچند که ممکن است از نتیجه آن مطمئن نباشد. دوم اینکه فیلمساز باید به دانش سینما آگاه باشد و آنها را پشت سرگذاشته باشد؛ به عبارت دیگر باید قدرت تفهیم و بیان ایده خود را داشته باشد.
وی با اشاره به دو ویژگی بیرونی سینما ادامه داد: اول باید به گونهای باشد که تجربه را فقط فیلمساز فهم نکند، باید زبانی باشد که مخاطب هم آن را درک کند و دوم اینکه باید فرایندی باشد که توسط دنبال کنندگان قابل پیگیری باشد.
مجید شیخ انصاری هم در این باره گفت: هر تلاشی که کمک کند ما مرزهای بیانی سینما را جلو ببریم، سینمای تجربی نام دارد. سینما مفهوم معلقی است و هر کسی که بتواند شیوههای بیانی را جلو ببرد، به سینمای تجربی نزدیک شده است.
حمید قاسم زادگان مدرس دانشگاه و پژوهشگر سینما و تئاتر نیز پیرامون این بحث تصریح کرد: نگاه تجربی به یک فیلم و ساخت فیلمهای تجربی، یک بصیرت بالا و بهره گیری خلاقانه از تکنولوژیهای روز دنیا را میطلبد. در این زمینه و با توجه به پیشرفت جامعه علمی و تکنولوژی معاصر، در جستجوی نظریهای تمام در حوزههای مختلف سینمای تجربی بودن تا حدودی آب در هاون کوبیدن است!
وی اضافه کرد: در جستجوی نظریه بودن مجموعه راه حلهایی نشان نمیدهد، بلکه دورنمای تفکر بیشتر را به رویمان میگشاید. نتیجه هم فرضیاتی این چنین خواهد بود که نظریه در حوزه سینمای تجربی منتهایی ندارد.
عبدالله اسفندیاری یکی دیگر از اعضای کمیته اساتید و صاحب نظران گفت: سینمای تجربی دو معنا دارد؛ یکی تجربه در قیاس با آکادمیک و دیگری تجربه در قیاس با کلاسیک و هر کدام شرایط و تبعات خاصی خود را خواهد داشت.
وی یادآورشد: تجربه برای نوگرایی لزوما میبایست همراه با نظریهپردازی مستمر همراه شود. در این تجربهها علی رغم همه قالب شکنیهایی که ممکن است به راهی نو منجر شود، همچنان تناسب فرم و محتوا موضوعیت دارد. بنابراین این تجربهها میبایست از امنیت کافی برای دست یازیدن به عرصههای جدید برخوردار باشد و تعهد و تعبیرهایش ناشیانه نگردد.
پوریا جهانشاد هم در صحبتهایی عنوان کرد که سینمای تجربی محدود به تجربه در حیطه سبک و زیباشناختی صرف نیست و نوآوریهای سبکی تنها بخشی از کاریست که فیلم تجربی انجام میدهد. سینمای تجربی اگر چنانچه به درستی تبیین شود، دربردارنده کارکردهای سیاسی و اجتماعی فراوانی است.
وی افزود: به اعتقاد من فیلم و اصولا رسانه نوعی فرازبان هستند که به زبان روزمره ما و در نتیجه ارزشهای روزمره ما معنادهی میکنند. از این منظر یکی از وظایف سینمای تجربی رمزگشایی از این مساله است. سینمای تجربی از گفتمانهایی استفاده میکند که در گفتمان رایج و طبیعی ایجاد اخلال میکند.