خبرگزاری کار ایران

عملکرد روسیه در ایران بررسی شد

دولت‌های انگلیس و روسیه از جمله استعمارگرانی بودند که هریک اهداف به‌خصوصی را در کشور ما تعقیب می‌کردند. کتاب «شوروی در ایران از انقلاب سرخ ( اکتبر 1917 میلادی)تا کودتای سیا (1953 میلادی/28 مردادماه 1332)» به بحث درباره‌ی عملکرد روسیه در کشور ما می‌پردازد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، کتاب «شوروی در ایران از انقلاب سرخ ( اکتبر 1917 میلادی)تا کودتای سیا (1953 میلادی/28 مردادماه 1332)» به قلم علیرضا علی‌صوفی به تازگی از سوی انتشارات منشور سمیر وارد بازار کتاب شده است.

در مقدمه این کتاب آمده است: «از زمانی که کشور ایران وارد عرصه روابط دیپلماتیک با کشورهای قدرتمند و استعماری شد توسعه‌طلبی آن کشورها نیز در ایران آغاز گشت. این مقوله از آغاز دوره قاجاریه شتاب بیشتری به خود گرفت، موقعیت استراتژیکی و سوق‌الجیشی ایران از یک طرف و ضعف و فساد هیئت حاکمه آن از سوی دیگر، موجد چنین مسئله‌ای بود.

دولت‌های انگلیس و روسیه ازجمله استعمارگرانی بودند که هریک اهداف به‌خصوصی را در کشور ما تعقیب می‌کردند. روس‌ها براساس وصایای پطرکبیر درصدد برآمدند از طریق ایران به خلیج فارس و آب‌های آزاد دسترسی پیدا کنند و انگلیسی‌ها نیز ایران را دروازه هندوستان تلقی می‌کردند و تلاش عمده آنان معطوف بر این بود که نگذارند دولت‌های رقیب، منافع این کشور را در هندوستان و خلیج فارس در مخاطره قرار دهند، چراکه به حق عنوان می‌شد که شریان حیاتی امپراتوری انگلیس مستعمرات این کشور است.

رقابت‌های روسیه و انگلیس در ایران از اواسط دوره ناصری به صورت اخذ امتیازات اقتصادی از این کشور متجلی شد تا اینکه پس از انقلاب مشروطیت، موقتاً اختلافات خود را با قرارداد 1907م/1325ﻫ.ق کنار گذاشته و به توصیه و پادرمیانی فرانسه به تشریک مساعی با یکدیگر روی آوردند، زیرا تعمیق حرکت‌های مردمی و فعل و انفعالات بین‌المللی، منافع هر دو کشور را در خطر قرار می‌داد، این قرارداد تا انقلاب کمونیستی روسیه، اختلافات این دو کشور را در ایران پنهان نگه داشت و انقلاب روسیه بار دیگر رقابت‌های آنان را علنی ساخت، زیرا همچنان که پیمان مذکور آن‌ها را به خاطر حفظ منافع سیاسی و اقتصادی در کنار یکدیگر قرارداد، انقلاب روسیه نیز این اتحاد را بهم‌زد و از این پس اختلافات ایدئولوژیکی نیز مزید بر علت شد. ادامه همین رقابت‌ها باعث گردید که رژیم نوپای کمونیستی شوروی برای به دست آوردن وجهه‌ای جدید، قراردادهای تزاری، از جمله قرارداد 1907م/1325ﻫ.ق را لغو کند. با این وجود هیچ کدام از این دو دولت منافع درازمدت خود را در ایران از نظر دور نداشتند.»

پژوهش حاضر در سه فصل تدوین شده که فصل اول آن به انقلاب شوروی و تأثیر آن برسیاست‌های این کشور در ایران می‌پردازد و با نگاهی به عملکرد روسیه تزاری، سیاست جدید شوروی کمونیستی را تا واپسین سال‌های جنگ جهانی دوم بررسی می‌کند.

رویکردی که نگارنده در بررسی این دوران در پیش گرفته، این بوده که با نگاهی کلی به عملکرد روسیه در ایران، محور اساسی سیاست این کشور استخراج گردد و سایر تلاش‌های شوروی در رابطه با این سیاست، که همان دست‌یابی بر آب‌های گرم خلیج فارس و تسلط بر ایران بود، بررسی و تبیین شود.

در خلال این مباحث به رقابت‌های روس و انگلیس در ایران نیز اشاره شده است. مباحث عمده‌ی این فصل، بحران آذربایجان و مسئله تخلیه ایران از قوای شوروی است که سرانجام با وعده شرکت مختلط نفت ایران و شوروی و اولتیماتوم امریکا، ارتش سرخ مجبور به تخلیه از ایران گردید.

در فصل سوم سیاست شوروی از خاتمه بحران آذربایجان تا ملی شدن صنعت نفت ایران بررسی شده است. در این دوران هم، شوروی دست از توسعه‌طلبی بر نمی‌داشت ولی فشارهای متعددی مانع از اجرای چنین مقاصدی بود. سرانجام نیز فشار عوامل داخلی و بین‌المللی موجب شد رویه تهاجم مستقیم را ترک گوید و عوامل غیرمستقیم، یعنی حزب توده را تقویت کند که این سیاست پس از یک دوره فترت در زمان نخست‌وزیری رزم‌آرا با بستن قراردادی متجلی شد. هدف شوروی از در پیش گرفتن چنین رویه مسالمت‌آمیزی، این بود که شانس حزب توده را برای حاکمیت بر ایران که پس از بحران آذربایجان دچار انشقاق گردیده بود، تقویت کند. در بخش ملی شدن نفت کارشکنی‌های شوروی و حزب توده در رابطه با نهضت ملی ایران تجزیه و تحلیل‌گردیده زیرا بر این اساس هر دو، جنبش ملی ایران را به زیان منافع خود تلقی می‌کردند.

بی‌تردید به موازات نقش سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و تکاپوهای سیاسی و نظامی انگلستان و نیز عناصر ارتجاع داخلی، دولت شوروی و حزب توده نیز در سقوط نهضت ملی ایران و فراهم ساختن کودتای 28 مرداد 1332 نقش عمده‌ای ایفاء نمودند.

کتاب «شوروی در ایران از انقلاب سرخ ( اکتبر 1917 میلادی)تا کودتای سیا (1953 میلادی/28 مردادماه 1332)» با قیمت 19 هزار تومان در 346 صفحه توسط منشور سمیر منتشر شده است.

کد خبر : ۳۱۹۱۶۲