شاعران کتاب‌های خوانده شده خود را به اشتراک گذاشتند/ از «گاهی حواست نیست» تا «چاه وصال»

مهدی سیار در این نشست به عنوان اولین ارائه کننده، به معرفی کتاب «گاهی حواست نیست» نوشته علی داودی پرداخت و گفت: این کتاب از اولین کتاب‌هایی بود که در سال جدید خواندم و شرکت در این نشست بهانه‌ای شد تا دوباره آن را مطالعه کنم و فکر می‌کنم که باز هم به سراغ این کتاب خواهم رفت و شعرهایی از آن برای خودم زمزمه خواهم کرد.

رجعت شاعران امروز به قالب نیمایی

وی با اشاره به اینکه تمام شعرهای این کتاب را شعرهای نیمایی تشکیل می‌دهند، گفت: قالب نیمایی قالبی است که در این سال‌ها دوباره به عنوان یک ذخیره فرهنگی بازشناسی شده و شاعران دوباره به آن رو آورده‌اند؛ بعد از سالیانی که غزل قالب اصلی شعر شده بود. سالیانی که قالب سپید به عنوان یک قالب نو مورد توجه شاعران بود، بازگشت به قالب نیمایی که در مرز میان سنت و مدرنیته حرکت می‌کند، به نظر من اتفاق مبارکی است.

سیار یکی از مهمترین ویژگی‌های این کتاب را ایجاز دانست و گفت: همه اشعار این مجموعه، شعرهای کوتاه نیم صفحه‌ای هستند  و به زیبایی به خواننده نشان می‌دهد که چقدر کوتاه می‌شود شعر گفت و چقدر کوتاه می‌شود حرف‌های ماندگار زد. علی داوودی در این کتاب در موضع حکیم شاعر قرار دارد، البته نه حکیم شاعری که در آسمان‌ها سیر می‌کند، بلکه حکیم شاعری که روی زمین و درمیان مردم، در ترافیک و خیابان‌های تهران قدم می‌زند و حکمت می‌گوید.

این شاعر ضمن خواندن بخش‌هایی از کتاب «گاهی حواست نیست» گفت: اندیشه بسیار قابل اعتنایی در این کتاب موج می‌زند که با یک خیال دوست‌داشتنی ترکیب شده است. تصاویری بدیع، زیبا و بکر برای بیان کردن مفهوم دوگانه فلسفی درباره زندگی در جهان امروز ارائه می‌کند که از یک طرف بسیار شیک و منظم و از سوی دیگر بسیار وحشی و سودجویانه است.

«از نتایج سحر» و تبارشناسی شعر انقلاب

در ادامه این نشست حمیدرضا شکارسری در معرفی کتابی از محمدرضا سنگری با عنوان «از نتایج سحر» گفت: ارسطو برای هر پدیده‌ای چهار دلیل فاعلی (پدید آورده اثر)، صوری (شکل اثر)، مادی (جنس اثر) و غایی (هدف اثر) ذکر می‌کند. علت فاعلی این اثر، محمدرضا سنگری است که سابقه تحقیق و تألیف آثار متعددی در حوزه مقولات دینی و ادبی داشته، تحصیلات آکادمیک ایشان در حوزه زبان و ادبیات فارسی بوده، تألیفات قبلی ایشان درباره نقد و بررسی شعر ادبیات دفاع مقدس به عنوان اثر برگزیده کتاب سال معرفی شده است.

وی درمورد علت مادی انتخاب این کتاب برای معرفی نیز گفت: نثری که در این کتاب بکار رفته، برخلاف برخی از پژوهش‌های انجام شده در این زمینه، نثری متکلفانه و متصنعانه نیست، بلکه نثری ساده روان و فاقد ظرفیت چند خوانی است. به این معنی که شما از جملات و عبارات تنها یک معنی را دریافتم می‌کنید و مانند بسیاری از آثار پژوهشی خوب  اجازه نمی‌دهد که برداشت‌های متفاوتی از آن صورت بگیرد.

شکارسری پرهیز از نگاه جانبدارانه را از ویژگی‌های دیگر این اثر عنوان کرد و گفت: آمار و منابع و مأخذی که در آن استفاده شده قابل اطمینان است و به همین ترتیب نتایجی که در این کتاب حاصل شده قابل توجه است. همچنین نویسنده به خوبی توانسته شعر انقلاب را تبارشناسی کند. اینکه شعر انقلاب خلق‌الساعه به وجود نیامده نظر بسیار مهمی است که آقای سنگری در این اثر تبارشناسی شعر انقلاب را به بزرگوارانی مثل شفق، موسوی گرمارودی و حتی خوشدل تهرانی رسانده‌اند.

این شاعر و منتقد ادبی ادامه داد: درباره علت صوری دو روش یا پارادایم را می‌توانیم بررسی کنیم؛ روش کیفی و کمی که آقای سنگری در این اثر از هر دو روش سود برده، اما به گمان من در بررسی کمی تلاش این بزرگوار بیشتر به چشم می‌آید. شاید به این دلیل که شعر تا حدی یک مبحث ذوقی است و نویسنده در لباس یک منتقد ظاهر نشده و ذوق خود را در انتخاب اشعار حتماً دخالت داده است.

وی در توضیح دلیل غائی معرفی این کتاب نیز عنوان کرد: گروهی از بزرگترین پژوهشگران و منتقدان ادبی ما، با ظهور انقلاب، نظام برآمده از انقلاب را با خود ندیدند، بلکه برخود دیدند، لذا چشم بر روی ادبیات و شعر انقلاب بسته‌اند.

تمام نوشته‌های این بزرگواران در حوزه شعر انقلاب را اگر حساب کنیم، به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسد. جای خالی این کتاب به شدت احساس می‌شد  و دکتر سنگری با هوشمندی این کتاب را تألیف کردند تا جای خالی شعر انقلاب را در حوزه آکادمیک پر کنند.

روایت سادگی و صداقت در «دستخون»

محمود اکرامی نیز در این نشست، کتابی از علی‌محمد مؤدب با عنوان «دستخون» را برای حاضران  معرفی کرد. وی طی سخنانی درباره این کتاب گفت: این اثر منظومه‌ای در قالب چهارپاره است؛ قالبی که معمولاً برای شرح  حال کاربرد دارد که شاعر نیز در این اثر با ارائه شرح حال خود از این جنبه استفاده کرده است.

وی در ادامه به ویژگی‌های این اثر اشاره کرد و ادامه داد: کتاب شروع خوبی دارد و من معتقدم که آغاز هر کتاب باید آنقدر هنری و زیبا باشد که مخاطب را با خود همراه کند. کتابی که در ابتدا من را جذب خود نکند نمی‌توانم بخوانم و متأسفانه کتاب‌های بسیاری از بزرگان نویسنده و داستان‌نویس کشور خریده‌ام که حتی نتوانستم دو صفحه از آن را بخوانم، اما شروع این اثر از نقاط قوت آن است.

اکرامی دومین ویژگی این کتاب را وجود خاطرات مشترک میان مردم عنوان کرد و گفت: دهاتی و صادق بودن متن از جمله ویژگی‌های این اثر بود که برایم جالب بود و جای جای این کتاب با استفاده  از اسطوره‌های دفاع مقدس، ملی و دینی، ذکر ضرب‌المثل‌ها سرشار از این المان‌ها است. این کتاب همچنین از بُعد فردیّت بسیار قابل اعتناست، چراکه شاعر در کمال صداقت خود را روایت می‌کند.

این شاعر پیشکسوت ضمن خواندن بخش‌هایی از این کتاب ادامه داد: اشعار این کتاب بدون آنکه زبان محلی را بشکند، صد در صد بومی است. همچنین در این اثر اعتراض به شکل زیبایی خودنمایی می‌کند. آشنایی زدایی، ترکیب بندی‌های جدید، فلاشبک‌ها و در نهایت پایان بندی زیبای این اثر از دیگر ویژگی‌های بارز آن است.

سیری در عوالم عرفانی در «لحظه جهان»

«لحظه جهان» نوشته قربان ولیئی از دیگر آثاری بود که توسط فریبا یوسفی در این نشست ارائه شد. این بانوی شاعر درباره این کتاب گفت: این کتاب سال 1393 از سوی انتشارات نیستان منتشر شده است. برخلاف بسیاری از کتاب‌هایی که این روزها به دست ما می‌رسد و بعد از مطالعه آن را کنار می‌گذاریم، این کتاب کنارگذاشتنی نیست، زیرا جنبه غیر مادی انسان همیشه بیدار است و از انسان مطالبه می‌کند و این کتاب نیز دقیقاً بر آن جنبه غیر مادی تأکید دارد.

این شاعر با خواندن اشعاری از این کتاب، درباره شاعر آن گفت: من شاعر این کتاب را نمی‌شناسم اما با خواندن این اثر متوجه شدم که ایشان روحیه خاصی دارند که در عوالم عارفانه سیر می‌کند.  به طوری که با خواندن تمام اشعار این کتاب این روحیه را دریافت می‌کنیم.

شروع کتاب با غزلی با ردیف ببخش آغاز می‌شود که حسن مطلعی که نماینده حالات عرفانی شاعر است، همراه شده و تعدادی غزل و دو مثنوی عارفانه و عاشقانه که در وصف پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) این کتاب را تشکیل می‌دهند. ایشان در آثارشان توجه ویژه‌ای به درخت، صبح، آن، (لحظه) دارند و به طور کلی  معتقدم که این دست اشعار کهنگی نمی‌پذیرند، چراکه با روح و روان انسان سرو کار دارند.

وظیفه طنز تنها انبساط خاطر نیست

ناصر فیض از دیگر شاعران حاضر در این مراسم کتاب «دانشگاه‌نامه» نوشته عباس احمدی را برای حاضرین معرفی کرد و گفت: یکی از عواملی که ما را به سمت کتاب جذب می‌کند ناشر آن است.  به طوری که بعد از شناخت سلیقه یک ناشر به آن اعتماد می‌کنیم. انتشارات شهرستان ادب چنین شرایطی برای من دارد و به جهت ترکیب خاصی که در فعالیت‌های کتابی خود دارند بسیار مورد توجه و علاقه من است.

وی با اشاره به جنبه‌های طنز و ویژگی‌های کتاب «دانشگاه‌نامه» ادامه داد: این کتاب از طرح جلد مناسبی برخوردار است، به طوری که ما می‌توانیم تعریف طنز را در طرح جلد این کتاب ببینیم. خواندن این کتاب را به کسانی می‌خواهند بدانند طنز چیست و چگونه می‌توان طنز نوشت توصیه می‌کنم، چرا که این کتاب توانسته به خوبی تعریف مناسبی از طنز ارائه دهد.

این شاعر برخی تعریف‌های ارائه شده از طنز مبنی بر ایجاد انبساط خاطر را بی انصافی دانست و گفت: اتفاقاً بخشی از وظیفه طنز منقبض کردن خاطر است نه منبسط کردن آن. برخی گمان می‌کنند که در شعر طنز لازم نیست به برخی عناصر و ساختار زبان توجه کرد، از این جهت بسیاری از طنزهای موجود در کشور ما دارای نوعی شلختگی ساختاری هستند.

فیض افزود: اما اینکه بعضی جاها بتوانیم از ضعف‌های زبانی و ریختن ساختار درست جملات و کلمات به نفع طنز استفاده کنیم و اتفاقاً آقای احمدی در این کتاب به زبان محاوره توجه ویژه‌ای داشته که بسیار بجا زبان معیار را در آن دخالت می‌دهد و این نشان از شلختگی در اثر شاعر نیست، بلکه استفاده درست از این ظرفیت است.

فیض با خواندن بخش‌هایی از کتاب «دانشگاه‌نامه» ادامه داد: شاعر در این اثر از اصطلاحات رایج در زبان عامه بسیار استفاده کرده و با پرهیز از کلیشه‌های موجود و مضامین دم‌دستی فضای دانشگاهی، به بیان مسائل مهمتر و کلی‌تر پرداخته با استفاده از زبان طنز تلخی مسائل مطرح شده را در کام ما شیرین می‌کند.

اهمیت شعر سپید نادیده گرفته می‌شود

علی‌محمد مؤدب نیز در این نشست به معرفی کتاب «عشق ناگهان است» اثر افسانه غیاثوند پرداخت و گفت: برای اینکه هر پدیده‌ای بماند، نیاز به محافل دارد. واقعاً محافل کتاب‌خوان‌ها یکی از ایده‌های مبارکی است که به راه افتاده و امیدوارم که ادامه پیدا کند و در صنوف و حوزه‌های مختلف نیز تنوع پیدا کند. کتابخوانی نیاز به محافلی دارد که این پدیده را در اجتماع ضریب دهند.

وی با اشاره به کتاب «عشق ناگهان است» تأکید کرد: من به عمد این کتاب را که در حوزه شعر سپید است انتخاب کرده‌ام، چرا که در بین قالب‌های جدید خیلی مظلوم است. شعر نیمایی به دلیل وزن کمی که دارد، انس نسبی با آن داریم، اما شعر سپید مانند هر پدیده جدید دیگر با احتیاط‌هایی همراه بوده است.

شعر کلاسیک و میراث پیشین ما ارزش بسیاری دارد، اما ما امروزه با این پدیده رو به رو هستیم که هزاران نفر از جوانان ما در این قالب‌ها می‌نویسند، در حالی که توجهی به آنها نمی‌شود و اهمیت آن ندیده گرفته می‌شود. اهمیت این شعر در آن است که نسبت بسیاری با زندگی امروز دارد و این شعر آمده که از زندگی امروز بنویسد.

کتابی برای مخاطبان حرفه‌ای و جدی شعر

کتاب «نرگس هنوز» اثر   م. مؤید   از دیگر آثاری بود که توسط اسماعیل امینی معرفی شد. امینی درباره نویسنده این کتاب توضیح داد: این کتاب اثر محمد حسین مهدوی است که با عنوان (م.) موید فعالیت می‌کند. ایشان علاوه بر شاعری در نوشتن هم دستی دارد؛ گونه‌ای از نوشتن که گمشده امروز ما است. زبان شیوایی که در عین رسایی، استواری و استحکام زبان متون برجسته فارسی را به یاد می‌آورد.

وی همچنین در توضیح کتاب «نرگس هنوز» گفت: این کتاب منتخبی از اشعار آقای موید است که برای مخاطبان عادی شعر نیست؛ بلکه برای کسانی است که شاعرند و مخاطب جدی شعر هستند، چرا که اشعار بسیار سخت و دشوار هستند و تنها افرادی می‌توانند آن را درک کنند که با ظرائف و دقائق زبان، با تلویحات و ارجاعات هزار ساله شعر فارسی آشنا می باشند.

وی در ادامه به با خوانش بخش‌هایی از این کتاب، به تعریف موید از شعر اشاره کرد و گفت: ایشان در این کتاب می‌گویند که شعر باید بدیع باشد با آن نگاهی که من دارم؛ و چهار کلمه می‌گوید: «ناگهان»، «نو»، «زیبا» و «راست» که هر کدام از این‌ها اگر نباشد، شعر ناقص است.

«جلسه شعر»؛ حاصل 40 سال تجربه نویسنده

علی داودی نیز در ادامه برنامه به معرفی کتاب «جلسه شعر» پرداخت و گفت: این کتاب توانسته بدون غرض به بحث شعر و مسائل مرتبط با آن بپردازد؛ از این رو برای شاعران جوان‌تر که کمتر حوصله مطالعه دارند، مفید است. کتاب، حاصل تجربه 40 ساله نویسنده است که مطالب را در کوتاه‌ترین حد ممکن بیان کرده و به مسائل مختلف در حوزه شعر از سلوک شاعرانه گرفته تا موضوعات تخصصی‌تر پرداخته است.

همچنین میلاد عرفان‌پور، شاعر، که به عنوان مجری نیز در این نشست حاضر بود، به معرفی کتاب «تار و پود» اثر سید مهدی موسوی  که به در حوزه آموزش شعر اختصاص دارد، پرداخت.

پاسبانی عشق پاک از لیلی و مجنون در «چاه وصال»

علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در این نشست به معرفی کتابی با عنوان «چاه وصال» پرداخت و گفت: این کتاب اثر میرزا احمد سند، به تصحیح دکتر حسن ذوالفقاری است که از سوی انتشارات  «اهل قلم» که حدود 20 سال پیش کتاب اشعار جوانان را چاپ می‌کرد، منتشر شده؛ همین‌طور در آن زمان مجله اهل قلم هم منتشر می‌شد که برخی از میهمانان عزیزی که امروز اینجا حضور دارند می‌توانند اشعار و تصاویر آن روز خود را در آنها پیدا کنند.

مختارپور درباره دلیل معرفی این کتاب گفت: همان‌طور که می‌دانید بعد از نظامی در دوره‌های مختلف درباره لیلی و مجنون کتاب‌های بسیاری نوشته شد. اما در دوران قاجار شاعری به نام میرزا احمد سند که خیلی هم شاعر برجسته‌ای نبود و اشعار او هم چندان جزء شاهکارهای ادبیات ما به حساب نمی‌آید، داستان لیلی و مجنون نظامی را ادامه داده و روایتی در قالب مثنوی ارائه داده که دارای نکته قابل توجهی است.

وی درباره روایت میرزا احمد سند در این کتاب توضیح داد: می‌دانید که لیلی و مجنون بر اساس افسانه‌ها دختر عمو و پسر عمو بودند که خانواده‌ها آنها را دور از هم نگه می‌داشتند تا دست از پا خطا نکنند. یک شب خانواده مجنون به یک عروسی خانوادگی دعوت می‌شوند و برای اینکه مجنون در غیاب آنها سراغ لیلی نرود، تصمیم می‌گیرند که مجنون را با دلوی به درون چاه خشک شده‌ای در باغ اجدادی خود بفرستند و با خیال راحت به عروسی می‌روند. از قضا خانواده لیلی هم همین تصمیم را می‌گیرند و اتفاقاً به همان چاه فکر می‌کنند.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افزود: باید کتاب را بخوانید و ببینید که میرزا احمد سند در این روایت چه غوغایی می‌کند؛ مجنون در تاریکی در اعماق چاه نشسته که یکباره می‌بیند که ماه وارد چاه می‌شود. مجنون غش می‌کند و لیلی آنقدر گریه می‌کند که سرانجام مجنون از باران اشک او بیدار می‌شود.

مختارپور با تأکید بر لزوم توجه نسل جوان به پیام اخلاقی این داستان ادامه داد: اینکه یک عاشق و معشوق فراغ کشیده در تاریکی شب و در انتهای یک چاه به هم رسیده‌اند، تصویر و ذهنیتی در ما ایجاد می‌کند؟ اما آنجا میرزا احمد سند می‌گوید «نه بوسی نه کناری در میان بود، که عشق پاک آنجا پاسبان بود» می‌گوید آنها دست از پا خطا نکردند، چرا که عشق آنها عشقی پاک بود. بنابر این نتیجه می‌گیریم که جامعه‌ای که در آن عشق پاک باشد خلاف، بی‌حرمتی و بی عصمتی رخ نمی‌دهد.

وی در ادامه با ابراز خوشحالی از برگزاری این نشست گفت: امیدوارم تا پایان سال جاری یا اوایل سال آینده شاهد برگزاری سراسری «کتاب‌خوان تخصصی شعر» به همت شاعران، اهالی ادب و عزیزان فعال در موسسه شهرستان ادب باشیم تا به جریان شعر متعهد کمک کند. شعری که رهبر معظم انقلاب چند سال است که در نیمه‌های ماه رمضان همواره بر آن توصیه و تأکید می‌کنند و شاعران را از آن فضاهای غیر اخلاقی و بی تعهدی شعر برحذر می‌دارند تا به فضای شعری سالم دست یابیم.

همچنین در پایان این نشست مراسم تقدیر از ارائه دهندگان نخستین نشست کتاب‌خوان تخصصی شعر، باحضور علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد، محمد اله‌یاری فومنی معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد، اسماعیل شفاعی سرپرست معاونت اداری و مالی نهاد، محمدهادی ناصری طاهری مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل نهاد، علی رمضانی مدیرکل منابع ، اسماعیل جانعلی‌پور مدیرکل فرهنگی و علی نیکنام مدیرکل کتابخانه‌های عمومی تهران، برگزار شد.