حذف گولن یکی از علل کودتای ترکیه بود/ هماهنگی کامل در لایه‌های ارتش وجود نداشت
دلیل اصلی کودتای ترکیه فشارهای اردوغان و تک بُعدی بودن وی در برخورد با جنبش گولن بود که البته سانسور رسانه‌ها و فشار بر احزاب سیاسی در این بین دخیل است.
«افشار سلیمانی» سفیر سابق ایران در آذربایجان و تحلیلگر ارشد مسائل ترکیه در تشریح علل کودتای ارتش ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: چندین ماه پیش و زمانی که گفته شد عملکرد رئیس‌جمهوری ترکیه به سمت دیکتاتوری گام بر می‌دارد، مباحثی کلید خورد که احتمال داده می‌شد یک به هم‌ریختگی در فضای داخلی ترکیه به وجود آید. چراکه عملکرد اردوغان در مواجهه با ارتش این کشور، سیاست دور کردن ارتش از ساختار و بدنه سیاسی ترکیه بود. از زمان روی کار آمدن اردوغان به رسانه‌ها میدان داده نشد و احزاب سیاسی تا حدود زیادی در حاشیه و به زیر فشار قرار گرفتند. حتی چند ماه پیش شاهد بودیم که لایحه‌ای مبنی بر محدود کردن اختیارات نمایندگان پارلمان این کشور توسط وی تصویب شد که البته بازخوردهای منفی زیادی داشت.
وی ادامه داد: در سه سال اخیر نارضایتی گروه‌های سیاسی موجب شد که روند دموکراسی در داخل احزاب سیاسی تا جایی با مشکل روبه‌رو شود. یکی از این احزاب و افرادی که به حاشیه رانده شد، جنبش گولن بود که رهبری آن را «فتح‌الله گلن» به عهده داشت. تنش میان حزب عدالت توسعه و فتح‌الله گولن در دسامبر ۲۰۱۳ و زمانی که افشاگری در خصوص وزرای کابینه اردوغان و فسادهای مالی و اداری آنها نمایان شد، شیب تندتری به خود گرفت. صحبت‌های شب گذشته اردوغان و داوود اوغلو نخست‌وزیر سابق ترکیه مبنی بر این که بخشی از فرمان این کودتا از پنسیلوانیای آمریکا و توسط فتح‌الله گولن صادر شده است، موجب شد تا انتقاد از جنبش گولن را شاهد باشیم و به همین دلیل عده‌ای همچنان بر این عقیده‌اند که به‌رغم محکوم کردن کودتا توسط گولن، همچنان احتمال خط‌دهی آن توسط جنبش وی محتمل است.
دلایلی که می‌توان برای اثبات این موضوع و ایجاد یک تنش میان گولن و شخص اردوغان نافذ خواند، حذف نیروهای این جنبش از دستگاه قضایی و پلیس ترکیه است که اردوغان عده‌ای از آنها را یا محاکمه کرده یا کنار گذاشته و نهایتاً به حاشیه رانده است. همچنین ژنرال‌هایی که در ارتباط با گولن در ارتش فعال بودند، کنار زده شده یا بازداشت شدند. از این رو جماعت گولن که به جماعت خدمت در ترکیه مشهور است بیشترین ضرر را از سمت اردوغان متحمل شد.
این کارشناس مسائل قفقاز با اشاره به گمانه‌زنی‌ها در خصوص دخالت کردها در این کودتا بیان کرد: مسئله‌ای که در این بین مطرح می‌شود، این است که آیا کردها در این کودتا نقش داشته‌اند یا خیر؟ باید بگوییم که حضور کردها و نفوذ آنها در بدنه ارتش تقریباً ناممکن است چراکه ارتشی‌های ترکیه رسماً با کردها یا به تعبیر دیگر «ترک‌های کوهستانی» مشکلات زیادی دارند. از این جهت باید بگوییم که مسئله کردی در این بین تا حدود زیادی منتفی است.
وی افزود: موضوع بعد جنس کودتا و روند عملیاتی شدن آن است. زمانی که یک کودتا بخواهد اجرایی شود، پارامترهای مختلفی باید مدنظر قرار گیرد. به گونه‌ای که باید یک هماهنگی کلی در تمامی سطوح ارتش یا ارگان کودتاکننده صورت پذیرد که در کودتای ترکیه چنین اتفاقی نیفتاد. اگر به بیانیه خوانده شده در ساعات اولیه کودتا نگاهی بیندازیم، به صورت واضح می‌بینیم که در این بیانیه نه اسم فرمانده و نه ارگان کودتاکننده به صورت دقیق مطرح نشد و تنها نام ارتش در این بین عنوان شد. حتی خبرنگاری که این بیانیه را قرائت کرده بود، ساعاتی پیش اعلام کرد که هیچ اسمی از شخص خاصی یا نیروهای زیرمجموعه ارتش به صورت خاص برده نشده بود و از این جهت است که می‌گوییم پارامترهای مشخصی در این کودتا وجود نداشت.
اگر نگاهی به کودتای نظامی مصر بیندازیم، به صورت واضح می‌فهمیم که شخص عبدالفتاح السیسی رسماً در ساعات اولیه کودتا مسئولیت آن را به عهده گرفت اما درترکیه چنین حالتی نمایان نشد و حتی نیروی زمینی ارتش با کودتاچیان هماهنگ نبود و تنها تعدادی تانک و سرباز به میدان آمدند. از این جهت خاستگاه قوی برای تثبیت کودتا وجود نداشت.
سلیمانی با تاکید بر این‌که احزاب سیاسی ترکیه تا حدود زیادی از تشدید بحران در خلال کودتا خودداری کردند، گفت: در محور سیاسی، احزاب سیاسی ترکیه فرصت طلبی نکردند و با توجه به سیاستی که نخست‌وزیر جدید ترکیه یعنی بینالی ییلدیریم از آن نام می‌برد، قرار بر این شده بود که با تمامی مخالفان اعم از داخلی و خارجی رابطه خوبی برقرار شود و در اینجا است که می‌گوییم احزاب سیاسی ترکیه به هیچ وجه فرصت‌طلبی نکردند و به وضعیت فعلی دامن نزدند.
وی در پایان خاطر نشان کرد: باید نقش رسانه‌ها در ترکیه را از قلم نینداخت. چرا که رسانه‌ها موجب شدند مردم ترکیه به میدان بیایند و به حمایت از اردوغان برخیزند. بنابراین با توجه به تمامی داده‌های ذکر شده اوضاع کشور می‌بایست توسط اردوغان بهبود پیدا کند و همچنین یک تغییر نگرش اساسی در ارتش این کشور اتفاق بیفتد. علاوه بر آن باید مقداری از فشار بر روی احزاب و همچنین محدودیت رسانه‌ها کاسته شود. لذا باید بگوییم که اردوغان با رای مردم کشور روی کار آمده و اگر هم قرار باشد از چرخه سیاست کنار زده شود، این اقدام باید توسط مردم صورت گیرد.