این خانواده تحت سیطره یک قدرت خارجی است
نویسنده و بازیگر نمایش «پ س/د ر» میگوید: خانوادهای که در نمایش تصویر شده، تحت سیطره یک قدرت خارجی قرار دارد و همواره تهدیدهایی از بیرون خانه به آنها اعمال میشود و افراد نمایش قدرت ندارند که از خودشان دفاع کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «پ س/د ر» نمایشی به کارگردانی پویا رئیسی و نویسندگی محمدمهدی احدی است که از 20 شهریور در تماشاخانه استاد عزت الله انتظامی خانه هنرمندان ایران روی صحنه رفت. این نمایش دارای ویژگیهای فرمالیستی خاصی است؛ «پ س/د ر» نمایشی بیکلام است که در آن بازیگران ماسکهای تمام سر به چهره دارند.
محمدمهدی احدی، نویسنده و بازیگر نمایش «پ س/د ر» با بیان اینکه دَرِ این نمایش و به نوعی دَرِ این خانه به روی همه باز است، گفت: هر کسی سرش را پایین میاندازد وارد این خانه میشود و باعث برهم ریختگی نظم و از هم گسیختگی اثر میشود. بارزترین این افراد شخصیت موتورسوار است که حامل یک چک (به گونهای شَرخَر) است و وارد این خانه میشود و از افراد خانه طلب بنزین میکند و سپس وضعیت اقتصادی خانواده را بهم میریزد و به کل شرایط نمایش را تغییر میدهد.
احدی ادامه داد: مرد نمایش نیز ارادهی چندانی ندارد که از خودش دفاع کند. موتور سوار که خودم نقشش را ایفا میکنم نیز بر مبنای همین قدرت شکل گرفت، در طول تمرینات سعی داشتیم که شخصیتی مقتدر را تصویر کنیم و نشان دهیم که قدرت بیشتری از افراد این نمایش دارد؛ از این رو المانها و تواناییهای ویژهای را به شخصیت او دادیم. مثل هنرهای رزمی، لباس چرم و استفاده تهدیدآمیز از نانچیکو به عنوان وسیلهی شخصی.
این نمایشنامهنویس خاطرنشان کرد: شخصیت همسایه نیز همین روندهای ذکر شده را دارد که حتی اولین بحران نمایش (پاره شدن قاب عکس) نیز توسط او شکل میگیرد و اصلا او اهل این خانه نیست اما هر وقت اراده کند وارد خانه میشود و به کل فضای نمایش را تغییر میدهد.
بهرهگیری از سوابق تحقیق کمپانیهای تئاتر ماسک در جهان
پویا رئیسی، کارگردان این نمایش نیز در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که علت استفاده از ماسک تمام سر برای بازیگران و بیکلام بودن این نمایش چیست، گفت: این روندی بود که ما از ابتدا میخواستیم به آن برسیم.
رئیسی با بیان اینکه «پ س/د ر» محصول تئاتر دانشگاهی است، ادامه داد: جدای از تعاریف و رویکردهای مختلفی که صاحبنظران برای تئاتر دانشگاهی قائل شدند؛ عنصر تجربه، آزمایش کردن و به گونهای خلاقیت از مولفههایی است که همواره این جریان دنبال میکند. ما به طور مشخص میخواستیم در یک متد آزمایشگاهی وارد چالش شویم که وقتی از کلام استفاده نمیشود و حتی بازیگران میمیک چهره و هیچگونه حسی نیز از صورتشان بروز نمیکند چگونه نمایش میتواند شکل بگیرد.
این کارگردان تصریح کرد: تقریباً از مثلث معروف بدن، بیان و حس؛ دو وجه را حذف کردیم و فکر میکنم همین محدودیت بوجود آمده باعث تطور و رشد نمایش شد. البته این رویکرد کاملاً علمی صورت گرفت. منظورم این است که ما از تجارب و به گونهای سوابق تحقیق کمپانیهای تئاتر ماسک در جهان غافل نشدیم.
مهدی مشهدی کاظمی، یکی از بازیگران این نمایش نیز با بیان اینکه «تفاوتی را در اصل کار نمایش ماسکمحور با نمایش فیزیکال یا دیگر گونههای بازیگری نمیبینم.» گفت: این همان اتفاقی است که به شخصه برای من در کار فیزیکال و یا رئالیستی رخ میدهد.
مشهدیکاظمی ادامه داد: بنظرم بین بازیگری فیزیکال، بازیگری رئالیستی و بازیگری با ماسک تفاوت اصلی در خروجیای است که به تماشاگر ارائه میکنیم و بسته به نمایش این خروجی میتواند متفاوت باشد. در کار رئالیستی بیان، حس و میمیک اساساً بیشتر کار میکنند و در کار فیزیکال جسم باید همان حرفها را بزند و بیشتر کار کند. کار فیزیکال را به شخصه شبیه کار یک مجسمهساز میدانم، مقداری اتفاقش انتزاعی میشود به این معنا که تماشاگر خط به خط داستان را نمیشنود اما اساس بازیگری همان است و بازیگر باید در تمامی مولفهها توانمند باشد.
از ژستهای زندگی روزمره کمک گرفتیم
این بازیگر خاطرنشان کرد: در این نمایش که ماسک تمام سر به چهره داشتیم درست است که فیزیکال بودن بسیار مهم است اما من آن را در کمال فیزیکال رخ دادن نمیدانم، ما بیشتر از ژستهایی که در زندگی روزمره استفاده میکنیم در این نمایش استفاده کردیم. ژست به کمک ما آمد، چون کلام هم وجود ندارد قسمتهای دیگری که بودند را بزرگنمایی کردیم تا این خلاء پر شود.
مشهدی کاظمی با بیان اینکه «در این کار خودم دنبال ژستهایی بودم که برای تماشاگر قابل ترجمه باشد.» گفت: فکر میکنم در کار با ماسک ژست بسیار مهم است. از آنجایی که تجربه کارهای فیزیکال را نیز زیاد داشتهام؛ باید بگویم که در این نمایش چیز زیادی از آنها به کمکم نیامد، یعنی اینکه بگویم از داشتههای تجربیات قبلی نمایش فیزیکال استفاده کردم تا حدودی خیر.
او تصریح کرد: نمایش فیزیکال ممکن است خیلی انتزاعی شود و برداشتهای گوناگونی از یک حرکت پدید آورد اما نمایش با ماسک به نظرم مرزی بود بین کار فیزیکال و کار رئالیستی که به نمایش رئالیستی نزدیکی بیشتری نیز داشت.
سهیل قناعتی، بازیگر نفش پدر در این نمایش هم در گفتگو با ایلنا، با اشاره به شخصیت پیرمرد و ملیت آن گفت: از ابتدا که شروع به کار کردیم و با اتود و موقعیتهای مختلف سعی بر آن شد که شخصیت را شکل بدهیم به این موضوع فکر کردیم که این آدمها نه شرقی هستند و نه غربی و به گونهای جهان شمول هستند. بیزمان و بیمکاناند و محدود به جغرافیای خاصی نیستند اما از یک جایی ما تعمداً هم از نماد غربی استفاده کردیم و بعضی جاها نیز نشانههایی گذاشتیم که برای ما ایرانیها بسیار ملموس است.
قناعتی ادامه داد: جاهایی را خودم شخصاً به نقش اضافه کردم که بتوانم کمی بُعد دراماتیک به نقش ببخشم و از زوایای مختلف بتوان به پیرمرد نگاه کرد و حتی اگر دقت کرده باشید، در جاهایی پیرمرد ساختار شکنیای میکند و دست به حرکاتی میزند که حتی جوانها هم نمیتوانندآن را انجام دهند. این موضوع باعث میشود که این آدمها سیاه یا سفید نشوند. اساساً در این نمایش شخصیت پردازی با جزئیات و درونیات فراوان نیست و فیالذات شخصیتها وجوه گسترده ندارند و به گونهای کاریکاتوریزه هستند.
سهیل قناعتی در پاسخ به این سوال که رسیدن به نقش باتوجه به حذف کلام و میمیک در این نمایش چگونه طی شده است، گفت: هر بازیگری از ابزارهایی استفاده میکند که در کل همان بدن، بیان و حس است. اینجا موضوع زبان بدن اهمیت بسیار یافته است.
این بازیگر ادامه داد: نکته قابل توجه این است که حس خنده و گریه اثر در یک صورت ثابت اتفاق میافتد. این چهره با اینکه به صورت ثابت و بِت طراحی شده است اما عواطفش به تماشاگر منتقل میشود. در رسیدن به نقش ظاهر چیزی که از بیرون به چشم میآید ممکن است آسان جلوه کند اما بسیار سخت است و خود تنفس در ماسک نیاز به تمرین بسیار دارد.
قناعتی با بیان اینکه «اثر بر پایه اتود و موقعیتهای مختلف شکل گرفته است»، گفت: برای خود من این نوع نمایش و تمرین خیلی سخت بود. سال های 93 که نمایش را برای جشنواره تئاتر دانشگاهی نیز شروع کردیم بنده دچار بیماری بودم و الان تازه مدتی است که بهترم اما زمان جشنواره به شدت منقبض بودم و با درد تمرین را ادامه میدادم اما با وجود تمام این مسائل کارم را انجام دادم، چراکه اعتقاد دارم تئاتر و بازیگری را میخواهم و برایش از جان و دل حاضرم مایه بگذارم.
مصطفی قصابی که در این نمایش نقش یک زن را ایفا میکند، درباره این نقش گفت: این شخصیت همانطور که میدانید کاملاً زن بود تلاش بر آن بود که مخاطب متوجه نشود من مرد هستم و در نمایش کاملاً به مثابه زن خانواده عمل کنم. در تمرینها سعی شد تا جایی که امکانش وجود داشت به فرم بدنی زن نزدیک شوم. اما به هر حال زیر ماسک بدنی مردانه بود و بعضی از حرکتهای بدن نمیشود از بدن یک مرد جدا کرد. ولی تا جاییکه امکانش بود تلاش من با نظر کارگردان صورت گرفت و بازخوردی که از مخاطبان گرفتیم نیز مثبت بود.
هومن صالحی، نوازنده و موسیقی با بیان اینکه در این نمایش هم ساز ماندولین (ماژور) و هم سه تار که یک ساز کاملا مینور است استفاده شد، گفت: هر دو ساز در گام پنتاتونیک نواخته میشدند، ماندولین سازی با رنگ خاصی است که انگار متعلق به هیچ محدودیت جغرافیایی نیست، سه تار هم وقتی در این گام نواخته میشود فضایی بیمرز ایجاد میکند. چون این نمایش هم کمی غیرمتعارف بود در موسیقی هم سعی کردیم همین فضا را داشته باشد.
در این نمایش مهدی نورقربانی طراحی پوستر و بروشور اثر را برعهده داشته، حسین نکوئی دستیار کارگردان، احمدرضا غیاثی مدیر صحنه، الناز قندی طراح لباس و شراره سامعی و نوید حمیدی نیز عکاس اثر بودند.
پ س/ د ر از 20 شهریور الی 5 مهر 1395 در تماشاخانه استاد انتظامی خانه هنرمندان ایران به صحنه رفت.