آقای جعفری؛ امیرکبیر فرزند شماست
بنیانگذار انتشارت امیرکبیر با سرمایه‌گذاری در تبلیغ کتاب‌ها در نشریات مختلف سعی در آشتی دادن جامعه با کتاب و کتابخوانی داشت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مراسم بزرگداشت و اولین سالگرد عبدالرحیم جعفری (بنیانگذار انتشارت امیرکبیر) دیشب با حضور خانواده مرحوم جعفری، جمعی از اهالی فرهنگ و ادب همچون غلامرضا امامی، مینو مشیری، محمود دولت‌آبادی، سیدمحمود دعایی و فعالان صنعت نشر در هتل هما برگزار شد.
نقش عبدالرحیم جعفری در صنعت نشر مدرن بی‌نظیر است
محمود آموزگار رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان در این مراسم با اشاره به جایگاه عبدالرحیم جعفری در صنعت نشر کشور گفت: اگر به تاریخ نشر کشور نگاه کنیم در ابتدا نگاه جدی به این حرفه وجود نداشت و کسانی که ابتدا وارد صنعت نشر شده بودند عمدتاً بر ترجمه‌آثار خارجی تمرکز داشتند آن هم نه ترجمه‌های دقیق و مجموعاً می‌توان گفت در آن دوران اوضاع نشر وضعیت مطلوبی نداشت و حتی عده‌ای از فعالین این حوزه کار خود را رها کردند و آنهایی هم که مانده بودند به دلیل شرایط سخت کاری از نوآوری و نوگرایی در کار پرهیز می‌کردند اما مرحوم جعفری که کار خود را از کارگری یک چاپخانه و پایین‌ترین رده‌ها آغاز کرده بود در اواخر دهه ۳۰ موسسه انتشارات امیرکبیر را تاسیس کرد و از همان ابتدا با توصیه مشاوران و همفکران مناسبی که انتخاب می‌کرد اشراف خوبی در کار داشت.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان افزود: به عنوان مثال شادروان مرتضی کیوان تلاش کرد تا با همکاری عبدالرحیم جعفری کتاب‌ها و آثار خوب را برای ترجمه انتخاب کند و بسیاری از مترجمان خوب آن زمان همچون ایرج افشار، فرزانه و... با انتشارات امیرکبیر همکاری داشتند. مرحوم صنعتی‌زاده که ظاهراً براساس یک اتفاق وارد نشر شده بود و ارتباط کاری خوبی هم با خارجی‌ها داشت در سال ۳۳ کتاب‌های جدید علمی آن زمان همچون اتم چیست؟ و... منتشر کرد در حالی که انتشارات امیرکبیر و مرحوم جعفری پنج سال پیش از این شروع به انتشار این کتاب‌ها کرده بود. همین مقایسه‌های ساده نشان می‌دهد که ذکاوت و قدرت ریسک‌پذیری بنیانگذار امیرکبیر چقدر بوده و با مشورت درست با اهل فن گام به گام صنعت نشر را به پیش برد. بدون تردید نقش جدی عبدالرحیم جعفری در صنعت نشر مدرن بی‌نظیر است.
آموزگار سپس از برخی ویژگی‌های مرحوم جعفری به عنوان ویژگی‌هایی که امروز نیز می‌تواند و باید مورد توجه قرار بگیرد یاد کرد و گفت: مرحوم جعفری چند ویژگی خاص داشت که در شرایط نشر امروز کشور نیز می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد. او در انتشارات امیرکبیر اهمیت ویژه‌ای برای تالیف قائل بود. به روایت نادر نادرپور زمانی نویسنده‌ای یک کتاب داستان را برای فلان ناشر برده بود و او از چاپ آن امتناع کرد و می‌گفت چاپ داستان ایرانی در بازار ایران جواب نمی‌دهد. خود آقای جعفری هم در یک مستند اشاره می‌کند حتی کتاب‌های جلال آل‌احمد هم ۱۰ سال طول می‌کشید تا فروش برود. نهایتاً نویسنده مذکور سه ماه بعد با تغییر نام کتاب و نویسنده با عنوان خارجی کتاب را منتشر کرد اما آقای جعفری با اینکه در برآوردهای مالی و هزینه‌سنجی هوش زیادی داشت اما هیچگاه از چاپ آثار تالیفی دریغ نمی‌کرد و با وجود سود کمی که برای انتشارات داشت آن‌ها را برای چاپ می‌پذیرفت.
وی ادامه داد: سرمایه‌گذاری انتشارات امیرکبیر در چاپ و تکثیر فرهنگ معین و انعقاد قرارداد با زنده‌یاد دکتر معین مرجعی را به وجود‌آورد که سالهای سال است نه تنها در ایران بلکه در تمام کشورهای فارسی‌زبان به آن رجوع می‌شود. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم مرحوم جعفری توجه او به بحث تبلیغات بود. حتی امروز نیز بسیاری از همکاران ما تبلیغ را به چشم هزینه نگاه می‌کنند اما او آن زمان با سرمایه‌گذاری در تبلیغ کتاب‌ها درنشریات مختلف سعی در آشتی دادن جامعه با کتاب و کتابخوانی داشت.
آموزگار در توضیح اقدامات بنیانگذار انتشارات امیرکبیر در توجه ویژه به توزیع و عرضه کتاب نیز یادآور شد: امروز براساس یک سیاستگذاری غلط کتابفروشی‌ها به عنوان یکی از حلقه‌های اصلی صنعت نشر از گردونه این حرفه حذف شدند و عمده ناشران در نمایشگاه‌های مختلف با اتکا به یارانه‌های دولتی رو در رو با مخاطب کتاب‌های خود را می‌فروشند. وقتی ناشری با ۵۰ درصد تخفیف به صورت مستقیم کتاب خود رابه مخاطب عرضه می‌کند مسلماً کتابفروشی‌ها دوام چندانی در چرخه نشر نمی‌آورند. اما در آن زمان مرحوم جعفری ۱۲ شعبه کتابفروشی برای توزیع وپخش کتاب‌های انتشارات امیرکبیر و سایر کتاب‌ها تاسیس کرد و در واقع به پخش کتاب و فروش دسته اول کتاب اعتقاد داشت. البته با این روش میزان سود خود را نیز بالا برد. امیدوارم از میراث جعفری به درستی استفاده کنیم و همانطور که ایرج افشار جایی به او گفته بود جعفری برای دومین بار امیرکبیر را در ایران زنده و ماندگار کرد.
آقای جعفری تردیدی نیست که انتشارات امیرکبیر از آن شما بود، هست و خواهد بود
مینو مشیری مترجم نیز در چند جمله درباره بنیانگذار انتشارات امیرکبیر گفت: می‌خواهم تنها در چند جمله احساسات خودم را بیان کنم زمانی در ۲ آذر ۹۲ در روزنامه وزین اطلاعات جمله ساده‌ای از مرحوم جعفری دیدم جمله‌ای ساده اما کوبنده بود. او نوشته بود انتشارات امیرکبیر من امروز ۶۴ ساله شد جمله را دیدم، خواندم و گریستم. شخصاً با هر نوع ابراز احساسات دراماتیک و آه و افسوس عامه‌پسند مخالفم اما این اشک من از حسرت نبود که اشک شوق از عشق عمیق ۶۴ سالهای بود که در همین جمله بسیار ساده نمود پیدا می‌کرد. آقای جعفری تردیدی نیست که انتشارات امیرکبیر از آن شما بود، هست و خواهد بود. سنگ و خشتی که با زحمت فراوان بنا گذاشتید و وزین‌ترین انتشارات منطقه را با جهد و تلاش سختی ساختید که هیچ اهل کتابی نیست تا دست کم یک کتاب از انتشارات امیرکبیر نخوانده باشد همچنان با نام شما شناخته می‌شود. امیرکبیر فرزند شماست اگر کسی هست که نظر دیگری داشته باشد فرقی نمی‌کند.
مشیری اضافه کرد: امروز یک سال از حضور فیزیکی مرحوم جعفری را از دست داده‌ایم اما فرزندان ایشان از باسواد‌ترین ناشران، ویراستاران و اگر فرصت ترجمه دست دهد مترجمان ما هستند. به اندازه کافی دراین باره تاکید شده و محمدرضا جعفری با انتشارات و ترجمه خوب خود راه پدر را ادامه می‌دهد. او دنبال نام و شهرت نیست چرا که مهم‌ترین نام را بر پیشانی دارد کتاب فرهنگ معین ایشان بیش از ۲۰ بار تجدید چاپ شده و بهترین مترجمان ما حتی عزت‌الله فولادوند معمولاً نسخه‌ای از آن را روی میز خود دارد. آرزوی توفیق برای فرزندان مرحوم جعفری داریم.
عبدالرحیم جعفری یک رنگین‌کمان بود
همچنین غلامرضا امامی نویسنده، مترجم، منتقد ادبی و از دوستان عبدالرحیم جعفری با اشاره به اینکه مرگ برای مردانی چون عبدالرحیم جعفری معنا ندارد؛ گفت: با کارهایی که عبدالرحیم جعفری در زندگی پربار و پرثمر خویش به جا گذاشته است حالا با مرگش به نظر می‌رسد که به بی‌‌‌نهایت پیوسته است. من کارگری را می‌شناسم که ۳۰ سال با مرحوم جعفری کار کرد و همیشه با خوش‌نامی از او یاد می‌کرد. او یک رنگین‌کمان بود از رنگ‌های گوناگون امروز که در دوران غربت کتاب زندگی می‌کنیم و بهترین آثار ما نهایتاً در تیراژ ۲۰۰، ۳۰۰ نسخه زیر چاپ می‌روند یادمان باشد که چندین دهه پیش مرحوم جعفری کتاب‌هایش را دستکم در هزار نسخه منتشر می‌کرد.
امامی تاکید کرد: ما با کتاب قهرکرده‌ایم و این ربطی به واتس‌آپ، تلگرام و اینستاگرام ندارد. ما با کتاب قهر کرده‌ایم چون از کتاب قطع امید کرده‌ایم. شعله‌ای که عبدالرحیم جعفری با انتشار بیش ازسه هزار عنوان کتاب از مترجمان و نویسندگان مختلف و موضوعات گوناگون عرضه کرد نسل‌های زمان خود و حتی این نسل چهارمی‌ها را وامدار خود کرده است. کسی که کتاب می‌خواند جنایت نمی‌کند کسی که شعله آگاهی در ذهنش نقش بسته دست به خشونت نمی‌زند و مرحوم جعفری در ترویج کتابخوانی و آگاهی بخشی نقش پررنگی داشت.
این نویسنده و مترجم سپس با اشاره به برخی سختی‌هایی که مرحوم جعفری طی دوران فعالیت خود با آن مواجه شد؛ گفت: نمی‌تواند مرحوم جعفری صحبت کرد و آنچه را که بر او گذشته روایت نکرد. او در خانواده‌ای تهیدست به دنیا آمد و با جهد و کوشش خود و شعله امید و عشقی که در جانش فروزان بود و حتی تا ۹۰ سالگی جریان داشت ایستاد و به راهش ادامه داد علاوه بر این‌ها او با همه مهربان بود و بهترین مدعای این صحبت کارگرانی بودند که با او کار می‌کردند. او تحصیلات عالیه و آکادمیک نداشت اما با هوشمندی و دلیری زبان زمانه خود را دریافت و فهمید مردم چه نیازهایی دارند. نبض اقتصاد را نیز در دست گرفت و تمام این‌ها از عبدالرحیم جعفری بنیانگذار انتشارات کبیر را ساخت. ریشه‌ای را که او در این زمین کاشته برکشیده هرچند ستم‌هایی بر او روا داشت و به جعفری بد کردند و چون نایستاد و تلاشش را فرونگذاشت باعث شده شعله آگاهی و کتاب در جامعه باقی بماند.
امامی در پایان یادآور شد: دو کتاب در جستجوی صبح و معناگر صبح در کنار مستندهایی که از زندگی مرحوم جعفری ساخته شده آثار بسیار ارزشمند و فاخری هستند. اما بد نیست سال‌شماری از زندگی مرحوم جعفری و لیست کتاب‌هایی که او در انتشار آن نقش داشته نیز در قالب یک اثر آماده کنیم تا هرکس نیاز داشت به راحتی با این شخصیت آشنا شود. فرزندان جعفری خوشبختانه امروز مثل قهرمانان المپیک شعله‌ای که پدرشان افروخته به پیش می‌برند. اگر می‌خواهیم جعفری از ما راضی باشد باید در راه او که راه دانایی است بکوشیم. مطمئنم آن‌ها که به او ستم کردند مصداق این شعر خواهند شد: فردا که پیشگاه حقیقت شود پدید، شرمنده ره روی که عمل بر مجاز کرد.
عبدالرحیم جعفری به راستی معناگر صبح بود
حمیدرضا محمدی گردآورنده کتاب معناگر صبح نیز درباره نحوه آشنایی با مرحوم جعفری و چگونگی تالیف این کتاب گفت: بیشتر مولفان و مترجمان صاحبنام ما دستکم یک کتاب در انتشارات امیرکبیر منتشر کردند. سابقه آشنایی من با مرحوم جعفری به یکشنبه ۹مرداد ۱۳۹۰ و نخستین دیدار ما برمی‌گردد. با این دیدار از امیدی که در دل مرحوم جعفری بود چنان سیراب شدم که امروز هم هر‌گاه حس یاس و ناامیدی بر من چیره می‌شود طنین صدایش امید را به من بازمی‌گرداند. از محمدرضا جعفری برای اطمینانی که برای گردآوری این کتاب به من کرد متشکرم. او نیزمانند پدرش به دنبال اتفاقات تازه در حوزه کتاب و نشر است. حالا احساس می‌کنم به عنوان یک نسل چهارمی وظیفه خودم را در قبال بنیانگذار امیرکبیر انجام داده‌ام. جعفری با همه سختی‌هایی که کشید و ناعدالتی‌هایی که بر او رفت به راستی معناگر صبح بود.
محمدرضا جعفری: پدرم حتی تا یک ماه پیش از فوت به دنبال مطالبه خود بود
محمدرضا جعفری (فرزند مرحوم عبدالرحیم جعفری) در مراسم اولین سالگرد بنیانگذار انتشارات امیرکبیر تاکید کرد: پدرم هیچگاه از تلاش برای احقاق حق خود ناامید نشد و حتی تا شهریورماه سال 94 و یک ماه پیش از فوت به دنبال مطالبه خود بود. من و خانواده‌ام نیز از پیگیری حق مذکور مایوس نشده‌ایم و احقاق حق مدنظر پدرم که حق خانواده جعفری است را دنبال می‌کنیم.
در این مراسم همچنین بخش‌هایی از دو فیلم مستند پیرمرد دریا به کارگردانی ناهید رضایی و فیلم مستند در جستجوی صبح که درباره زندگی و شخصیت مرحوم عبدالرحیم جعفری بودند به نمایش درآمدند.