موج سوم – جمهوری سوم

در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر، درحالیکه برخی جریانات فکری و جناح‌های سیاسی درصدد تحقیر و تهدید نهضت اصلاح‌طلبی و حرکت عقلانیت مردم ایران برآمده بودند و از ابزارهای پوپولیستی و عوام‌فریبی به خیال خود در پی اخذ آرای شهروندان به سود جریان خود بودند، اینترنت، این ابزار تکنولوژیک جدید در قالب نرم‌افزارهایی چون تلگرام و اینستاگرام به کمک تفکرات ناب عقلانیت‌خواهی، تعادل‌طلبی و اصلاح‌طلبی برآمد.

زمانی که مک لوهان، نوید شکل‌گیری دهکده جهانی در سایه گردش سریع و آزاد اطلاعات در عصر ارتباطات سی سال قبل از اینترنت را داد، بسیاری برآشفتند و آن وعده را یک توهم ذهن ساخته مک لوهان دانستند.

او بر این عقیده بود که تمایلات، دموکراسی، اصلاحات مذهبی و ملی‌گرایی در سایه ظهور و ورود تکنولوژی چاپ و سپس رسانه‌ها شکل گرفته و یا تغییر می‌یابند.

با گسترش هرچه سریع‌تر رسانه‌هایی همچون رادیو؛ تلویزیون و سپس اختراع و همگانی شدن اینترنت (اواسط دهه 1990) و وابسته شدن تمامی فعالیت‌های بشر به آن در مقیاس بسیار عظیم و در زمانی بسیار کوتاه، یک دوران تاریخی نوین در عرصه‌های گوناگون علوم و فناوری و به خصوص در نحوه تفکر بشر شکل گرفت.

در این فضای جدید بسیاری از رسانه‌های ارتباطی سنتی مثل تلفن و تلویزیون نیز با استفاده از اینترنت تغییر شکل دادند و تعریف دوباره یافتند. درنهایت اینترنت اشکال جدیدی از تعامل بین انسان‌ها را از طریق پیام‌رسانی فوری، تالار گفتگو و شبکه‌های اجتماعی به وجود آورد.

با بهره‌گیری انسان از نسل جدید تلفن‌های هوشمند از سال 2009 توانایی انتقال سریع اطلاعات از طریق اینترنت با این گوشی‌ها فراهم شد. در آن روز بسیار دور از ذهن می‌نمایاند که روزی گوشی هوشمند تلفن همراه بتواند در عرصه تحولات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نیز نقشی اساسی ایفا نماید تا جایی که رسانه‌ای چون تلویزیون را از میدان رقابت دور کند.

این ابزار و تکنولوژی اکنون در عرصه اطلاع‌رسانی گسترده و آنلاین خصوصا در بین جوانان و طبقه متوسط نقشی بی‌همانند یافته تا جایی که بسیاری از رسانه‌ها همچون رادیو، تلویزیون، روزنامه و کتاب را تحت‌الشعاع قرار داده است. همچنین در عرصه‌های گوناگون دیگری نیز این ابزار مورد بهره‌برداری قرار گرفته و اکنون در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی نیز جایگاه مناسبی یافته است.

در عرصه مبارزات انتخاباتی این دوره، گوشی‌های تلفن همراه هوشمند، نقشی فراتر از رادیو و تلویزیون و سایر رسانه‌ها یافتند به گونه‌ای که موفق شدند تا نسلی جدید از جمهوریت را در کشورمان پدید آورند.

به زعم اینجانب پس از سقوط حکومت شاهنشاهی پهلوی همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی اولین دوره جمهوریت در ایران شکل گرفت. در فضای آزادی‌خواهی و دوران ماه عسل انقلاب، اکثریت مردم ایران تمام رویاهای خود را در آن جمهوری طلب می‌کردند. با بروز اختلافات قومی و شورش‌های داخلی و نیز جنگ تحمیلی جمهوری اول در ایران تحت تاثیر فضای نظامی‌گری قرار گرفت و به کمترین بهره‌دهی خود رسید.

پس از جنگ تحمیلی و ایجاد بستری برای ثبات سیاسی، اقتصادی کشور که در سایه دوران سازندگی دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رقم خورد. نسلی جدید از جمهوریت با نگاهی اصلاح‌طلبانه در دوم خرداد سال 1376 متولد شد. این جمهوری نیز که نگاهی توسعه‌طلبانه در عرصه توسعه سیاسی و فرهنگی داشت با موانعی جدی روبرو و درنهایت در خرداد 1384  به افول گرایید.

کورسویی که از این نگاه اصلاح‌طلبانه امکان ظهور و بروز داشت دوران بازسازی و رشد خود را طی فاصله زمانی  1384تا 1396 پیمود. این دوران تکوینی توانایی ملی را به گونه‌ای ایجاد کرد که می‌توان تحول‌خواهی و توسعه‌طلبی و نواندیشی این نگرش را با برخی ارزش‌های جمهوری سوم فرانسه مقایسه کرد.

قدرتی که جمهوری سوم فرانسه از رای آحاد ملت کسب کرد توانست با بسیاری معضلات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برخورد کند تا جایی که زمینه پیشرفت در عرصه‌های گوناکون فرانسه را به دنبال داشت.

تثبیت جمهوریت، افزایش سریع درآمد ملی، تولید سه برابری صنایع و جذب شش برابری سرمایه‌گذاری خارجی، افزایش تجارت خارجی و رشد دستمزدهای واقعی، احداث بزرگراه‌ها و راه‌آهن و تغییرات وسیع در تولیدات کشاورزی و درنهایت تقویت ارزش پول ملی فرانسه به عنوان سومین پول جهان از آثار آن جمهوری بود.

اکنون با فضایی که به برکت حضور بی‌نظیر ملت و شکل‌گیری دوری جدید از جمهوریت ایجاد گردیده است از دولت جدید انتظار می‌رود طبق وعده‌هایی که در هنگامه تبلیغات انتخاباتی به ملت داده در تمامی عرصه‌ها با قدرت و سرعت در جهت گسترش و بسط آزادی‌های مدنی و حقوق شهروندی، تشکل‌های مدنی، حمایت از اصحاب قلم و رسانه، کنترل نظامی‌گری، بسط و توسعه تعاملات سازنده بین‌المللی و تلاش در جهت ارتقای سطح رفاه شهروندان و ایجاد زمینه و بستر در جهت افزایش درآمد ملی اقدامات خویش را طراحی و به اجرا درآورد و از پتانسیل و قدرت ملی در پیشبرد اهداف اعلام شده به صورت سازماندهی شده بهره لازم را کسب نماید.

در صورت استفاده به موقع و به‌جا از این قدرت ملی مطمئنا دولت دوازدهم (بخوانید جمهوری سوم)  به خوبی و شایستگی می‌تواند از همه حقوق ملت دفاع و به تواناسازی سطوح گوناگون ملی در عرصه‌های گوناگون اقدام  نماید.

یادداشت:‌ محمدعلی مرادی نیا – مدرس دانشگاه و پژوهشگر علوم اجتماعی