تهیه طرح پرورش گیاهان دارویی در ۲.۵ میلیون هکتار از اراضی مرتعی کشور

به گزارش ایلنا، ترحم بهزاد ضمن تشریح آخرین وضعیت پرورش گیاهان دارویی در کشور به تاریخچه مدیریت این گونه‌های گیاهی در سازمان منابع طبیعی اشاره کرد و گفت: در گذشته مباحث گیاهان دارویی و طرح بهره‌برداری گیاهان دارویی، دفتری به اسم دفتر بازرگانی داشت و محصولات فرعی زیرمجموعه این دفتر بود. بعد از آن دفتر جنگل‌های خارج از شمال در سال ۷۹ تاسیس شد و محصولات فرعی به زیرمجموعه دفتر خارج از شمال منتقل شد.

وی افزود: در دی‌ماه ۹۷ با ادله ۱۵بندی که دفتر مرتع ارائه کرد، مباحث مرتبط با گیاهان دارویی به دفتر امور مراتع سازمان منتقل شد. مصوبه این انتقال در زمان ریاست دکتر کامران پورمقدم بر شورای عالی جنگل به تصویب رسید. بعد از این مصوبه، گروهی تحت عنوان گیاهان دارویی در بخش مرتع بنیان‌گذاری شد. با استان‌ها برای انتقال دفتر گیاهان دارویی به زیرمجموعه اداره مرتع مکاتبه شد و طرح بهره‌برداری از گیاهان دارویی با طرح مرتع‌داری ادغام شد. 

مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ادامه داد: ما نمی‌توانستیم یک اکوسیستم را با دو طرح مجزا مدیریت کنیم و باید مدیریت واحدی در سامانه‌های عرفی مراتع اعمال می‌شد. به همین خاطر این ادغام انجام شد. البته در آن زمان در برخی مراتع کشور هنوز طرح‌های بهره‌برداری محصولات فرعی وجود داشت، بر این اساس تصمیم گرفته شد تا اتمام مدت قراردادها، طرح‌های بهره‌برداری ادامه یابد، زیرا قراردادهایی را که در دفتر اسناد رسمی ثبت شده بود، ا نمی‌توانستیم فسخ کنیم. 

وی با بیان این که بعد از اتمام طرح بهره‌برداری محصولات فرعی، طرح مرتع‌داری تلفیقی برای عرصه‌های مرتعی اجرایی شد، گفت: در مراتعی که فقط طرح مرتع‌داری داشتیم، با گزارش ناظران، طرح بهره‌برداری از محصولات فرعی هم تدوین شد و پس از تصویب در کمیته فنی، به عنوان ضمیمه به طرح مرتع‌داری الحاق شد. از سال ۹۷ تا کنون نیز برای پرورش گیاهان دارویی در ۲.۵ میلیون هکتار از اراضی مرتعی کشور طرح مرتع‌داری تلفیقی تهیه شده است. 

بهزاد یادآور شد: در راستای بهبود معیشت بهره‌برداران، اقتصادی کردن طرح مرتع‌داری، کاهش فشار دام بر عرصه مرتعی و تقویت پوشش گیاهی استفاده از سایر ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بخش مرتع هم در دستور کار قرار گرفت. بنابراین با هدف استفاده از سایر ظرفیت‌های بخش مرتع، راهنمای فنی طرح مرتع‌داری که سوم دی ۱۳۹۹ ابلاغ شده بود را تغییر دادیم و در آنجا ۱۱ مورد شامل پرورش ماکیان، پرورش حیات وحش، انرژی نو، زراعت چوب، توسعه گیاهان دارویی و... را گنجاندیم. 

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور خاطرنشان کرد: در بند چ ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه، برای ما ۲۵۰ هزار هکتار احیای رویشگاه مرتعی و توسعه گیاهان دارویی تکلیف شده بود که ما بدون دریافت یک ریال اعتبار اضافه، تقریبا در ۳۶۴ هزار هکتار مرتع، عملیات احیا انجام دادیم. این رقم بیش از ۱۵۰ درصد تعهدات مصوب ما بود. در راستای تبصره هفت ماده ۳ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع نیز بهره مالکانه را از مجریان اخذ کردیم و همچنین از آنها تعهدنامه گرفتیم که احیا و اصلاح مراتع انجام شود. 

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی در ادامه توضیحات خود عنوان کرد: سال گذشته حدود ۵۱ هزار و ۳۴۰ هکتار از مراتع را احیا کردیم و در مجموع از ابتدای برنامه ششم تا کنون، بیش از ۴۱۶ هزار هکتار توسعه گیاهان دارویی در کشور انجام دادیم. در راستای ایجاد شفافیت و جلوگیری از فساد، سامانه فرآیند بهره‌برداری و صادرات گیاهان دارویی به اسم سامانه «سمطای گیاهان دارویی» را طراحی کردیم. این سامانه هنوز به وزارت جهاد کشاورزی متصل نشده، ولی مباحث مربوط به صدور مجوزها در سطح شهرستان تا سازمان منابع‌طبیعی از طریق سامانه قابل پیگیری است. 

بهزاد یادآور شد: «سمطا» سامانه مدیریت منابع طبیعی است که سه زیر شاخه ممیزی مرتع، طرح‌های مرتع‌داری و بحث گیاهان دارویی را در خود جای داده است. احیا و توسعه رویشگاه‌های گیاهان دارویی ضمن اشتغال‌زایی و کمک به معیشت و اقتصاد جوامع محلی، درآمدزایی و ارزآوری برای کشور خواهد داشت. 

این مقام مسئول در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تاکید کرد: اصلاح روش‌های بهره‌برداری به‌منظور استفاده بهینه از پتانسیل‌های گیاهان دارویی و حفظ منابع ژنتیکی ضروری است. همچنین، توسعه رویشگاه گونه‌های مرتعی دارای ارزش ژنتیکی زیست‌محیطی و اقتصادی، باعث ارتقای توان اقتصادی صاحبان عرف و بهره‌برداران ساکن در مناطق توسعه طرح‌های مرتع‌داری تلفیقی و جنگل‌داری می‌شود.

وی بیان کرد: سالانه بیش از ۵۰۰ هزار کیلوگرم انواع مختلف بذور گونه‌های مرتعی و گیاهان دارویی با توجه به توان اکولوژی و نیاز رویشگاه‌های مختلف تولید می‌شود. در سال ۱۴۰۱ نیز مساحت ۵۱ هزار و ۳۴۰ هکتار احیا و توسعه گیاهان دارویی با گونه‌های آویشن، باریجه، آنغوزه، وشاء، کرفس کوهی (کلوس)، کاپاریس، گل محمدی، گل‌گاوزبان، ریواس و... انجام شد. 

بهزاد همچنین کشورهای هدف صادرات گیاهان دارویی ایران را هندوستان، ژاپن، آلمان، فرانسه، افغانستان، کشورهای حاشیه خلیج فارس، اتحادیه اروپا و... اعلام کرد که به این کشورها، سقز، باریجه، ریشه شیرین‌بیان، آنغوزه تلخ، آنغوزه شیرین، آویشن، میوه بنه، کنگر، گل‌گاوزبان، پنیرک، وشاء، کاپاریس و قارچ دنبلان صادر شده است.

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی درباره راهکارهای ارزآورتر شدن گیاهان دارویی بیان کرد: توجه به زنجیره ارزش گیاهان دارویی و ایجاد ردیف اعتباری مستقل برای حفاظت، اصلاح و توسعه گیاهان دارویی، فرآوری گیاهان دارویی خام و کسب ارزش افزوده می‌تواند راهگشا باشد. تعیین بازارهای هدف، بررسی و مطالعه موانع برندسازی تجاری گیاهان دارویی، ساماندهی مدیریت منابع و حفاظت از منابع پایه با تاکید بر توسعه سطح زراعت، گیاهان دارویی دیگر اقداماتی است که می‌تواند بر درآمدزایی از گیاهان دارویی اثرگذار باشد. 

براساس اعلام مرکز اطلاع‌رسانی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، بهزاد در پایان گفت: توسعه فناوری و نوآوری در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی طبیعی، ساماندهی وضعیت عطاری‌ها از نظر داشتن دانش کافی در مورد محصولات برداشت‌شده از طبیعت و بسته‌بندی مطلوب از اقدامات موثری هستند که در راستای توسعه و ارزآوری گیاهان دارویی باید بیشتر مورد توجه مسئولان و فعالان این بخش قرار گیرد.