عدم رویکرد نخبه‌گزینی در استخدام معلمان/ «انسان­‌سازی» مغفول مانده است

علی‌اکبر رضادوست پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، به بایدهای نظام آموزش و پرورش با تأکید بر بایستگی ارتباطات بینامتنی کتب درسی اشاره کرد و گفت: نظام تعلیم و تربیت، بستر اصلی تحول هر کشوری است و توسعۀ آن کشور بدون تعالی آموزش و پرورش، غیرممکن است.

وی تصریح کرد: یکی از ایرادات رویکردی به آموزش و پرورش نگاه جزئی­‌نگر بوده در حالی که آموزش و پرورش به عنوان موتور محرّک‌ه­ای بنیادین، هم با ساختار کلّی نظام و کشور در ارتباط است و هم خود دارای اجزایی است که نمی­‌توان بدون نگاه کلّی‌­نگرانه برای آن نسخه پیچید.

رضادوست افزود: وقتی سخن از آموزش و پرورش می­‌شود، حداقل با عناصری همچون موارد زیر رو به رو هستیم؛ بخش نرم­‌افزاری چون قوانین و ساختارهای حاکم  و چگونگی مقاطع و پایه­‌ها و...، بخش سخت‌افزار این نظام شامل دانش­‌آموزان، معلمان، دبیران، مدیران و سایر کارکنان نظام آموزش و پرورش از صدر تا ذیل و سایر دارایی­‌ها و داشته­‌های فیزیکی اعمّ از ساختمان­‌ها و تجهیزات مختلف است.

این پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش با بیان اینکه بر اساس این تقسیم دوگانۀ کلّی که خود شامل زیرمجموعه­‌های بسیار است، باید دید هدف کلّی یک نظام از سپردن دوازده سالۀ فرزندانش به چنین تشکیلاتی چیست، گفت: بنده بعد از نزدیک به دو دهه تنفِس در فضای درس و معلمّی ایرادات فهرست­‌واری را چون عدم‌ترسیم یک هدف غایی، برنامه‌‌ریزی و اسطوره­‌سازی در راه نیل به آن، نداشتن رویکرد نخبه­‌گزینی در استخدام معلمان و کارکنان، توجّه افراطی به آموزش­‌های نظری و غفلت از کاربرد و عمل، فضاهای نامناسب آموزشی، حاکمیت نگاه جزیره­‌ای در مقاطع و بخش­‌های درونی خود آموزش و پرورش و عدم این ارتباط با سایر نظام­‌های آموزشی چون دانشگاه و... را مطرح می‌کنم.

وی همچنین عدم‌تناسب محتوای دروس با نیازهای ملّی و منطقه‌ای، عدم‌باور حقیقی یا نهادینه‌نشدن این باور در نگاه به آموزش وپرورش به عنوان مهمترین نیروگاه با سانتریفیوژهای بی­‌شمار دانایی، خودباوری، انسانیت، تقوی و... را از دیگر انتقاد وارده به آموزش و پرورش می توان مطرح کرد.

رضادوست تصریح کرد: شاید اگر امروزه بخواهیم؛ بیش از یک میلیون شاغل آموزش و پرورش را بر اساس نخبه­‌گزینی تعالی دهیم، نه امکانات مالی اجازه می‌دهد و نه به زودی امکان­‌پذیر است، این در حالی است که محتوای آموزشی علی‌السویه نیز بین همۀ دانش‌‌آموزان تقسیم و تدریس می­‌شود.

این پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش گفت: کتاب­‌های درسی در طول 12 سال تحصیل باید دانش­‌آموز را از خاک به افلاک برساند که گاه نمی­‌رساند. معنای مرکزی و مغفول این کتب به همان پرسش نخستین ما برمی­‌گردد که در نظام آموزش و پرورش قصد ما تربیت چه نوع انسانی است و برای چه هدفی؟ یکی از مغفول­‌ترین موادّ آموزشی که باید کلان‌‌پیرنگ تمامی موضوعات باشد، دانش «انسان­‌سازی» است.

وی دومین ایراد اساسی کتب درسی را شباهت آن­ها به جزایر پراکنده عنوان کرد و گفت: امروزه در بسیاری از دروس علوم انسانی(خاصه زبان و ادبیات فارسی) تمام همّ معلم در تمام کردن کتاب در طول یک سال است. پیش از آنکه علاقه‌­ای بین معلم و دانش­‌آموز، موضوع درسی و دانش­‌آموز، دانش‌­آموز و دانش­‌آموز و... پیش بیاید، فقط و فقط در یک کارکرد مکانیکی و دور تند باید کتاب به اتمام برسد و به جای تمرکز بر مفاهیم والای آن، صرفاً بر تکنیک­‌ها و پوسته­‌هایی تأکید شود که نه غذای روح و روان، که صرفاً مایه و مهارت تست­‌زنی سال‌های بعد دانش­‌آموز را در کنکور فراهم سازد.

رضادوست خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد؛ این کتب باید به نصف حجم کنونی تقلیل یابد و ارتباطات بینامتنی آن تقویت شود. مثلاً اگر قرار است یک موضوع همچون "کمک به والدین" در یک متن بیاید، همین موضوع را باید کتاب ادبیات برای زبان فارسی تکرار کند، عربی برای انگلیسی و... یعنی در اصطلاح علمی باید دو شیوۀ کل­‌نگرانه یا هم‌‌نگر(Synoptic) و انعکاس متقاطع(Chiasmus) رعایت شود  و هر درس یا موضوع به عنوان توازی برای همان موضوع در درسی دیگر یا کتابی دیگر دیده شود. فقدان همین روال علاوه بر مقاطع مختلف ابتدایی و متوسطۀ اول و دوم نیز به چشم می­‌خورد.