خبرگزاری کار ایران

در مراسم آِئینی یلدا مطرح شد:

تاثیر «شب یلدا» بر آیین‌های مشابه در فرهنگ‌های گوناگون

مراسم لری مصادف با یلدا در هندوستان برگزار می‌شود که تغییر سال نو بازرگانان و کشاورزان هندو نیز به شمار می آید و در آن همانند آیین یلدا، شب زنده داری، برافروختن آتش و خوردن تنقلات تا پاسی از شب ادامه می یابد.

به گزارش ایلنا، مژگان اسماعیلی رئیس پژوهشکده زبان شناسی ، متون و کتیبه ها این مطلب را در مراسم آئینی شب یلدا که به همت این پژوهشکده و پژوهشکده مردم شناسی وهمکاری ایکوم  ایران برگزار شد مطرح کرد.

او با بیان اینکه آغاز یلدا مصادف با تولد خورشید و  روزی است که خورشید از چنگ اهریمن تاریکی رهایی می یابد افزود :از قرن چهارم میلادی روز 25دسامبر تولد میترا را متقارن با تولد مبارک حضرت مسیح (ع) دانسته اند.

اسماعیلی اظهار داشت :در فرهنگ آریایی دیماه بعد از فروردین از پر جشن ترین ماهها به شمار می‌رفته است که چهار جشن اصلی این ماه در روزهای اول(یلدا )، هشتم ، پانزدهم و بیست و سوم دیماه را که همه نام ماه یعنی دیگان بوده اند را جشن می گرفته‌اند .

به گفته وی ، واژه سریانی یلدا به معنی تولد خورشید و برابر با واژه ناتالیس (رومی ) به معنی تولد مهر شکست ناپذیر است و تشابهات ،مظاهر و مناسک میترائیسم و مسیحیت حاکی از تأثیراین مذهب و آیین کهن است که در متون تاریخی به روشنی به آن پرداخته شده است .

اسماعیلی در ادامه گفت :در روزگار کهن انقلاب زمستانی "سال نو" به شمار می رفت و واژه سال( saredha) با آغاز سرما شروع می شد ، یعنی سال جدید نیاکان ما  قبل از نوروز اول زمستان بوده است .

او تصریح کرد : این آئین همچنان در کشورهایی که محل مهاجرت آریایی ها بوده است، برگزار می شود .

اسماعیلی گفت : بطور مثال در هندوستان مصادف با یلدا مراسم لری( lori) برگزار می شود که تغییر سال نو بازرگانان و کشاورزان هندو نیز به شمار می آید که شبیه آیین یلدا با شب زنده داری ، برافراختن آتش و خوردن تنقلات تا پاسی از شب ادامه می یابد .

وی افزود :در منابعی چون آثار الباقیه و التفهیم ابوریحان بیرونی ، زین الاخبار گردایزی ، گرشاسب نامه اثر اسدی ، ثمارالقلوب اثر ثعالبی نشانه هایی از  بزرگداشت و انجام مراسم خاص در این شب را شاهد هستیم .

او اظهار داشت :منابع تاریخی از فشار حکومت مذهبی و سیاسی ساسانیان می گویند که چگونه برای استواری حکومت خود از مذهب بهره می گرفتند و از احیا و ترویج هر گونه اندیشه غیر زرتشتی جلوگیری می کردند ، یعنی همان اتفاقی که برای مذهب بودیسم در هندوستان پیش آمد و مجبور به مهاجرت از محل تولد خود شد .

رییس پژوهشکده زبان شناسی ، متون و کتیبه ها  تصریح کرد : البته قابل ذکر است مضامینی که امروزه در "مهر پشت "آمده قطعا با "میترای مغان مادی "یکی نیست .

اسماعیلی گفت :به هر حال یلدا به عنوان یک جشن مردمی باقی مانده جایی که در قرون پنجم و ششم هجری از آئین های این روز حکایت می کنند.

او یلدا را مراسمی دانست که در آن مردم با گردهمایی این شب را بیدار می ماندند تا طلوع خورشید را برای سرآغازی نو  شاهد باشند .

وی گفت :به هر تقدیر بایستی علت مانایی یلدا را در تولد دوباره خورشید ، پیروزی روشنایی برتاریکی و پایان فصل برداشت محصول دانست که هر کدام دارای تاریخ سترگی است.

وی در پایان مهمانان را بادعایی از مهر پشت به خدای پاک سپرد ؛ "می ستایمش که ره آورد ما می سازد آن بهترین بخشش های اهورایی را ؛آزادی و به روزی و رهایی در داوری ، تندرستی ، پیروزی ،پاکی و پارسایی". 

همدلی هدف سفره های ایران

سید احمد محیط طباطبایی مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و رییس ایکوم ، دیگر سخنران این نشست نیز هدف تمامی سفره های آیینی ایرانی اعم از سوگ و سور را ایجاد وفاق و همدلی افراد اعلام کرد .

او با اشاره به مراسم حافظ خوانی و گرفتن فال در شب یلدا فال را متفاوت از استخاره دانست و تصریح کرد :فال همواره به معنای نیک ، گشایش و امید به روشنی در زندگی است .

محیط طباطبایی افزود :بر خلاف اینکه در داستان و قصه مخاطب دیگران هستند در فال حافظ مخاطب شخصی است که به دیوان حافظ تفأل می زند .

او شب یلدا را جزئی از فرهنگ روایی ایرانی ها دانست که روایتگری بر فضای آن احاطه و نقش بسیاری در آئین های بومی ایران زمین دارد و اظهار امیدواری کرد روشنی و امیدی که در این شب برای روشنایی خورشید در صبح وجود دارد در زندگی همه ایرانیان وجود داشته باشد .

او با اشاره به پایان یافتن هفته پژوهش گفت :امید است امسال سال پژوهشی پرباری برای پژوهشگاه بوده و این مرکز بتواند به اعم فعالیت اش که حفظ هویت ایرانی است عمل کند.

محیط طباطبایی در ادامه شناخت ، حفاظت و معرفی را ارکان میراث فرهنگی دانست و تصریح کرد : معرفی مهمترین رکن میراث فرهنگی است که باید در رأس امور قرار گیرد و هر فردی از این خانواده یک حامل فرهنگی باشد که این از رفتار هر فرد شروع می شود.

جای گفتمان علمی در خصوص یلدا خالی است

علیرضا حسن زاده؛ رییس پژوهشکده مردم شناسی دیگر سخنران این نشست با بیان اینکه مردم شناسان برخلاف زبان شناسان که به بعد تاریخی آئین ها توجه دارند به بعد همزبانی آئین ها توجه می کنند تصریح کرد : مردم شناسان در مطالعات آئینی به دنبال یک نماد مسلط می گردند که عنصر کلیدی است و  پیام آئین را به شکل دقیق می رساند.

وی گفت : در یلدا تقدیس زندگی و رویش رامی بینیم زیرا که دراینجا خورشید نقش مهمی را بازی می کند.

حسن زاده  با اشاره به سخنی از شادروان مهرداد بهار گفت: او می گوید در زمستان تولد خورشید را ،در سده چهل روزگی و در نوروز بلوغ آن را جشن می گیریم.

 او اظهار داشت  : اگر در نوروز گیاه مطرح است در یلدا خورشید مورد توجه قرار می گیرد و هر دو با رویش، تولد  و باززایی گره می خورند .

وی با بیان اینکه یکی از ویژگی های آئین ها در مطالعات مردم شناسی آئینی این است که انباشت معنایی و نمادها در آن اتفاق می افتد ،افزود :در این انباشت معنایی که در آئین اتفاق می افتد با توجه به گره خوردن کلام و هویت در فرهنگ ایرانی، می بینیم که حافظ ، مولوی ، فردوسی چگونه حضور دارند و هویت ایرانی را بازنمایی و تقویت می کنند.

حسن زاده با بیان اینکه در ایران ، فرهنگ به زبان آئین سخن می گوید تصریح کرد : دراین صورت باید از ملت آئین ایرانی سخن گفت.

وی افزود: اگر در مباحث جامعه شناسی و علوم اجتماعی مدرن از دولت ملتها سخن می گویند در ایران با هویت تاریخی که داریم ما با یک ملت آئین روبرو هستیم.

به گفته او ، این قدرت آئین در تقدیس زندگی است که باعث می شود یلدا به فرای مرزهای ایران رود به نحوی که خیلی از آئین ها مثل کریسمس و مشابه آن را تحت تأثیر قرار می دهد.

وی گفت :پژوهشکده مردم شناسی 4همایش نوروز ، 4همایش محرم و یک همایش رمضان را برگزار کرده و دراین میان جای برگزاری همایش یلدا خالی بود که برگزار شد.

او جای یک گفتمان علمی در خصوص یلدا را خالی دانست و تصریح کرد : کافی است منابع آن را در بانک های اطلاعاتی جستجو کنید می بینید که میزان حجم مقالاتی که در این زمینه تولید شده به طور مثال قابل مقایسه با نوروز نیست .

حسن زاده یلدا را نشانگر نیروی زندگی دانست که در مقابل نیروی مرگ می ایستد و مارا در فرهنگ ایرانی به تقدیس زندگی ، دوستی و صلح دعوت می کند .  

حفظ جشن ها وظیفه میراث فرهنگی است

اردشیر صالح پور پژوهشگر و عضو اجرایی ایکوم نیز در ادامه با اشاره به اینکه نسبتی ازلی میان اسطوره و آئین است ،تصریح کرد :آئین ها اسطوره ها را زنده نگه می دارند و اسطوره ها به مدد آئین ها زنده اند به نحوی که می گویند بشر موجودی آئین ساز و آئین پرور است .

او با اشاره به اینکه ملت هایی که فرهنگ پرور هستند این آئین ها را پاس می نهند،گفت :واژه جشن به یزد و یزدان باز می گردد و با برپایی جشن یزدان را ستایش می کنیم .

این پژوهشگر با بیان اینکه هفتاد درصد از آئین های مسیحیت مدیون میتراییسم است تصریح کرد :سی درصد مابقی بومی سازی است .

صالح پور سفره را برای ایرانیان فرهنگ دانست و با اشاره به برخی از نماد های سفره شب یلدا نظیر انار ، هندوانه ، گل نرگس و ... افزود : چه بسیار  فرهنگ و زیبایی شناختی پشت این سفره پنهان شده که باید شناخته شوند .

 او گفت : وظیفه میراث فرهنگی تنها حفظ ابنیه تاریخی نیست بلکه تمامی جشن ها نیز میراث فرهنگی هستند و باید پاس داشته شوند .

گفتنی است ، این مراسم با سخنوری مرشد رضا  و صادق طریقت و غزل خوانی هنرمندان جنتی و مظفر زاده همراه بود .

کد خبر : ۴۴۰۰۷۹