در همایش «تامین اجتماعی گذشته، حال و آینده» مطرح شد:
بحران در تامین اجتماعی جدی است
عدالت اجتماعی باید با روشهای عالمانه اجرا شود؛ زیرا دفاع ناشیانه از عدالت بسیار مخرب است و نتیجه معکوس دارد/ اگر به صورت عالمانه و ابتکاری در حوزه عدالت اجتماعی رفتار کنیم هزینه مصرفی سودآور خواهد شد اما در کشور ما نظام تامین اجتماعی از سیاستهای اقتصادی اشتباه صدمات بسیاری خورده است.
همایش «تامین اجتماعی گذشته، حال و آینده» با حضور ۳ نفر از مدیران عامل اسبق سازمان تامین اجتماعی در سالن اجتماعات دانشگاه مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد.
به گزلرش ایلنا، در این همایش که به همت دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و با حضور اساتید دانشگاه، صاحبنظران حوزه اقتصادی و تأمین اجتماعی و همچنین مدیران و کارشناسان سازمان تامین اجتماعی برگزار شد، به بررسی مهمترین چالشها و نابسامانیهای این سازمان بیمهگر اجتماعی کشور در سالهای اخیر، عوارض این مشکلات در حوزه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور و همچنین ارائه راهکارهای اجرایی درباره برونرفت از این وضعیت پرداخته شد.
در ابتدای این مراسم مجتبی امیری، دبیر همایش و رئیس دانشکده مدیریت با اشاره به جایگاه، نقش و اهمیت مقوله تامین اجتماعی در جوامع انسانی ازجمله کشور ایران، گفت: خوشحالم برای اولین بار و در یک فضای کاملا علمی و کارشناسی با حضور سه مدیرعامل تامین اجتماعی که در دورههای متفاوت تصدی مدیریت این سازمان بزرگ بیمهگر اجتماعی را به عهده داشتهاند و همچنین در جمع اساتید دانشگاه و کارشناسان تامین اجتماعی به بررسی این مقوله مهم و اساسی کشور میپردازیم. در اینجا قرار است در مورد سازمانی صحبت کنیم که حدود ۵۰ در صد از جامعه کشور را تحت پوشش دارد و وظیفه اصلی آن ایجاد آرامش برای انسانهاست.
وی افزود: پیتر دارکر، عصر امروز را عصر دولتها و سازمانها میداند و در سازمانها این مدیران هستند که حرف اول را بیان میکنند، از این رو در سازمان تامین اجتماعی با این گستردگی پوشش جمعیتی و تنوع خدمات، جایگاه مدیران و نحوه مدیریت آنها بسیار مهم و حساس است.
امیری خاطر نشان کرد: در این گردهمایی علمی برآنیم تا در یک خردجمعی به چند سوال مهم پاسخ دهیم که ماهیت حقوقی این نوع سازمانها چیست؟ تعاملات تامین اجتماعی با دولت چگونه باشد؟ آیا وضعیت موجود قابل قبول است؟ مهمترین چالشهای سازمان تامین اجتماعی چیست و بالاخره چگونه باید در این زمینه تدبیر شود.
در این مراسم، بخش میزگرد علمی با حضور مهدی کرباسیان، شریفزادگان، سلیمانی، دکتر فرشاد مومنی، امیری و فرشید یزدانی برگزار شد.
در سازمان تامین اجتماعی نیاز به فکر و اندیشه داریم
در ابتدای این میزگرد علمی، مهدی کرباسیان به عنوان اولین سخنران گفت: در کشور ما مقوله عدالت اجتماعی یک اصل پذیرفته شده و اعتقادی است، به طوری که در اصل ۲۹ قانون اساسی به خوبی و شفاف، موضوعات تامین اجتماعی و رفاه اجتماعی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. خوشبختانه امروز ما دور هم جمع شدیم که به یک راهکار موثر برای پویایی نظام جامع تامین اجتماعی دست پیدا کنیم.
وی در ادامه با تاکید بر این نکته که تامین اجتماعی یک سازمان بینالنسلی است، خاطر نشان کرد: ما در سازمانی مانند تامین اجتماعی نیاز به فکر و اندیشه، تحقیق و پژوهش داریم تا بتوانیم چالشها را شناسایی و به بهترین شکل حل کنیم. متاسفانه یکی از اتفاقات ناگوار در سازمان ما در سالهای اخیر، حذف موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی و از بین بردن فکر و کار کارشناسی در سازمان تامین اجتماعی بود.
کرباسیان افزود: در حال حاضر دولت بیش از اختیارات قانونیاش در اداره سازمان تامین اجتماعی دخالت میکند که به نظر من این دخالت از زمان شکلگیری وزارت رفاه و تامین اجتماعی تشدید شد. در واقع دولتها وظیفه دارند به جای دخالت کردن در امور داخلی سازمانهای بیمهگر اجتماعی، به بحثها و موضوعاتی مانند امنیت اقتصادی و سیاست اجتماعی و حمایت از تامین اجتماعی به طور همزمان توجه کنند، اما موضوعی که ما شاهد آنیم این است که طی ۸سال گذشته ما در حوزه رفاه و تامین اجتماعی شاهد عقبگرد بودیم. پس برای پویایی حوزه تامین اجتماعی و کاهش دخالت در این حوزه باید اساسنامه سازمان تامین اجتماعی بازنگری شود و با تشکیل شورای عالی تامین اجتماعی و رعایت اصل سهجانبهگرایی به نتایج خوبی دست پیدا کنیم.
وی افزود: متاسفانه بعد از ۳۰سال و اندی از گذشت انقلاب اسلامی، با وجود اصول مترقی قانون اساسی پیرامون مقوله رفاه و تامین اجتماعی، سند جامعی که تمامی صاحبنظران این حوزه بر آن متفقالقول باشند، وجود ندارد. این در حالی است که در کشور ما به عنوان یک کشور اسلامی به موضوعاتی همچون وقف، قرضالحسنه و کمکهای مردمی در این زمینه بیتوجه شده؛ مقولات مهمی که میتواند ضمن آنکه بار و وظیفه دولت را در امر تحقق سیاستهای اجتماعی کم کند، بلکه موجب توسعه رفاه اجتماعی در جامعه شود.
کرباسیان در بخش دیگر از صحبتهای خود با گلهمندی از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری گفت: متاسفانه ما در حوزه رسانه و فضای ارتباطی و همچنین حوزه سیاسی به مقوله تامین اجتماعی و اهمیت آن همواره بیتوجهی کردهایم. در واقع مقولهای به این مهمی مغفول مانده است، طوری که در هیچیک از برنامههای تلویریونی کاندیداهای ریاست جمهوری به موضوع رفاه و تامین اجتماعی اشارهای نشد و برنامهای ارائه نشد.
وی در پایان با نادرست خواندن سیاست رقابتی کردن تامین اجتماعی گفت: این سیاست به هیچوجه پشتوانه کارشناسی ندارد و غیرمنطقی است. اگر به موضوع تامین اجتماعی به شکل علمی و کارشناسی توجه نشود، مطمئن باشید در آینده نه چندان دور با مشکل جدی روبرو خواهیم شد.
ناپایداری در سیاست اجتماعی ناشی از تلقی دولت است
در ادامه این جلسه، شریف زادگان طی سخنانی با مهم خواندن کارکردهای تامین اجتماعی گفت: ما در مفاهمه تامین اجتماعی و رفاه دچار مشکل هستیم و به همین خاطر هنوز تکلیف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وظایف آن به طور شفاف مشخص نیست.
وی افزود: تامین اجتماعی به مفهوم بیمه اجتماعی، جزیی از رفاه اجتماعی به حساب میآید. در واقع بیمه اجتماعی جزیی از پدیده کیفیت زندگی و محصول رفاه اجتماعی است که منجر به شکلگیری چتر ایمنی برای آحاد جامعه خواهد شد.
وی با مهم خواندن سیاست اجتماعی خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که هدف اصلی سیاست اجتماعی بهبود رفاه اجتماعی، کاهش نابرابریها و بازتوزیع درآمد بین شهروندان است. در کشورهای پیشرفته یکی از وظایف دولتها تبیین سیاست اجتماعی است. خوشبختانه ما اولین کشوری هستیم که در خاورمیانه دارای قانون مدون در قالب نظام اجتماعی و کارکردهای بیمههای اجتماعی هستیم؛ قانونی با عنوان «قانون نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی». پس میبینیم که در ایران سیاست اجتماعی داریم ولی متاسفانه در بخش تصمیمگیری نمیتوانیم به صورت تلفیقی از آن استفاده کنیم.
شریفزادگان در ادامه افزود: در کشور ما ناپایداری در سیاست اجتماعی ناشی از تلقی دولت است که حقوق اجتماعی را حق شهروندی نمیداند و آنچه که در قالب خدمات بیمه اجتماعی به مردم ارائه میدهد مرحمت خود به آنان میداند.
وی افزود: بررسی سیر تاریخی قانون اساسی گویای این موضوع است که در اولین قانون اساسی ایران در زمان مشروطیت صرفاً بر آموزش عمومی تاکید شده، ولی در قانون اساسی جمهوری اسلامی در اصول ۲۸، ۲۹ و ۳۱ توجه ویژهای به اصل رفاه و عدالت اجتماعی شده است. در واقع در این اصول میتوان به ارتباط تامین اجتماعی و رفاه اجتماعی با رشد و توسعه اقتصادی پی برد. باید توجه داشت که تامین اجتماعی یکی از ابزارهای مهم توزیع مجدد درآمد و توازن اقتصادی است و بیتوجهی به آن عوارض ناگواری در حوزه اجتماعی و اقتصادی به همراه دارد.
شریفزادگان خاطر نشان کرد که اتخاذ سیاست اجتماعی صحیح منجر به ایجاد فضای مناسب برای حمایت از مردم در حوزه تامین اجتماعی، توسعه سلامت، ایجاد شرایط یکسان جهت بهرهمندی مناسب از مسکن، آموزش و اشتغال خواهد شد که این عوامل در نهایت موجب رشد و توسعه اقتصادی خواهد شد.
از شبکههای اجتماعی استفاده مفید کنیم
در ادامه سلیمانی طی سخنانی با اشاره به ساختار سازمانی در نهادهای بیمهگر اجتماعی گفت: ویژگیهای حوزه ساختار سازمانی، باید پاسخگوی نیازهای روز مردم باشد. در حال حاضر نظام تامین اجتماعی به عنوان یکی از نظامهای مهم جهان علاوه بر آنکه در ۳ حوزه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فعال است وسیلهای برای آشتی ملی میان مردم و حاکمیت و از ابزارهای اصلی توسعه و ایجاد امنیت اجتماعی به حساب میآید.
وی افزود: بررسیهای تاریخی گویای این موضوع است که در کشورهایی که آزادسازی اقتصادی و قیمت و هدفمندی رایانهها صورت گرفته، دولتها برای آنکه بتوانند آثار سوء اینگونه سیاستها را کاهش دهند، به سوی اتخاذ سیاستهای اجتماعی و تقویت تامین اجتماعی حرکت کردهاند. اما در کشور ما به دلیل نبود این سیاست اجتماعی، بهرغم پرداخت یارانهها نتوانستیم فاصلهها را کم کنیم و رضایتمندی ایجاد نماییم. در واقع «پول داغ» را به جامعه سرازیر کردیم و این پولها به طرف شرکتهای اقتصادی برگشت و همچنان بین فقرا و ثروتمندان فاصله زیادی ایجاد شده که اثر منفی آن را به خوبی مشاهده میکنیم. در بحث هدفمند کردن یارانهها دو مقوله مهم مغفول ماند؛ اولاً در حوزه اجتماعی پیوند و مشارکت اجتماعی در جهت تقویت سازمان تامین اجتماعی صورت نپذیرفت. ثانیا در حوزه فرهنگی نتوانستیم مردم را آگاه کنیم و این امر موجب نارضایتی مردم شد.
وی با اشاره به این نکته که سازمان تامین اجتماعی فاقد شبکه اجتماعی است، خاطر نشان کرد: امروز در عصر تکنولوژی اطلاعات و ابزار دیجیتال ما نتوانستیم با ایجاد یک شبکه اجتماعی در زمینه تامین اجتماعی و موقعیت، اهداف و کارکرد آن اطلاعرسانی کنیم و جایگاه این نهاد بیمهگر اجتماعی را در نزد عموم و دولتمردان شفاف کنیم و از نقطهنظرات صاحبنظران در این حوزه بهرهمند شویم.
وی در ادامه بر بهرهمندی از نیروی انسانی تحصیلکرده و فرهیخته در حوزه تامین اجتماعی، استفاده از محاسبات آکچوئری و توسعه بخش تحقیقاتی و پژوهشی و توجه به توسعه حوزه ارتباطی و فرهنگی اجتماعی تاکید کرد و گفت: ما باید امروز به فکر حل مشکلات با بهرهگیری از نقطهنظرات صاحبنظران رفاه و تامین اجتماعی و شرکای اجتماعی باشیم.
تامین اجتماعی نیازمند دانایی و خردجمعی است
در ادامه دکتر فرشاد مومنی، اقتصاددان برجسته با اشاره به این نکته که موضوع تامین اجتماعی یکی از مولفههای کلیدی جوامع انسانی است که از آن به عنوان به سر عقل آمدن سرمایهداری یاد میکنند، گفت: نابرابری اجتماعی نیروی پیشبرنده زوال اجتماعی است و تامین اجتماعی نظامی برای برقراری فرصتهای برابر در راستای تحقق عدالت است.
وی اظهار داشت: نیاز به نظام تامین اجتماعی در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای صنعتی احساس میشود؛ هرچند که در آن کشورها نیز به این مقوله توجه زیادی شده است.
وی ادامه داد: در کشور ما به دلایل اقتصادی و سیاسی، تجربههای بزرگ جهانی و ایرانی تبدیل به دانایی ملی و خردجمعی نمیشود، به همین دلیل همچنان هزینههای سنگینی را متحمل میشویم.
این استاد دانشگاه افزود: در کشورهای در حال توسعه زمانی که به کیفیت زندگی انسانی بها داده نمیشود هزینهها پرداخت میشود اما به جای دستاورد، تضادها تشدید میشود.
مومنی با اشاره به ضرورت وجود برابری اجتماعی در جامعه گفت: این مقوله با تمام وجوه زندگی جمعی گره خورده است و نکته مهم این است که عدالت اجتماعی باید با روشهای عالمانه اجرا شود؛ زیرا دفاع ناشیانه از عدالت بسیار مخرب است و نتیجه معکوس دارد.
وی همچنین گفت: اگر به صورت عالمانه و ابتکاری در حوزه عدالت اجتماعی رفتار کنیم هزینه مصرفی سودآور خواهد شد اما در کشور ما نظام تامین اجتماعی از سیاستهای اقتصادی اشتباه صدمات بسیاری خورده است.
وی در پایان گفت: تامین اجتماعی به لحاظ تاریخی یکی از مولفههای کلیدی پدیدهای به نام «سر عقل آمدن سرمایهداری» است.