مستند شناسنامه نقد شد

ایلنا: آخرین برنامه از سلسله جلسات نمایش افتتاحیه فیلم‌های مستند «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» شب گذشته (یکشنبه 20 اسفندماه) با نمایش و نقد فیلم مستند «شناسنامه» به کارگردانی محمدرضا هاشمیان، با حضور رامتین شهبازی (منتقد)، شهنام صفاجو(مجری - کارشناس)، برخی از مسئولان سازمان ثبت احوال کشور و جمعی از علاقمندان سینمای مستند، در سالن سینماحقیقت این «مرکز» برگزار شد.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، هاشمیان در ابتدای این نشست ضمن بیان اینکه در فیلم تلاش کردیم اتمسفری از آنچه بر تاریخ ثبت احوال در کشور گذشته است را ارائه کنیم، گفت: من به عنوان کارگردان سعی کردم به مباحثی که ممکن است در طول تماشای اثر برای بیننده به وجود بیاید پاسخ بدهم. این سوالات امکان دارد در مورد مسائل سیاسی، اجتماعی و تاریخی درباره نام خانوادگی باشد.
او ادامه داد: اگر اجزاء مختلف فیلم را از هم جدا کنید ممکن است نکات مهمی برای بیان وجود داشته باشد، اما آنچه به صورت کلی مطرح می شود چیزی است که طی این صدسال بر اوراق شناسایی گذشته و به نظرم شناسنامه را می توان به عنوان مهمترین دستآورد انقلاب مشروطه محسوب کرد.
رامتین شهبازی منتقد سینما هم با بیان اینکه مقوله پژوهش را می توان به عنوان پاشنه آشیل بسیاری از آثار سینمای مستند کشور عنوان کرد، اظهار داشت: در چنین آثاری اینکه آیا مستندسازاصولا مبانی پژوهش را می شناسد یا خیر و اینکه فرضیه ها و سوالات خود را چگونه مطرح می کند و چگونه از اسناد موجود برای پاسخگویی به این وسائل در اثر بهره می گیرد، بسیار اهمیت دارد.
وی با بیان اینکه مستند شناسنامه پنجره بسیار مهمی را در ذهن من باز کرد، افزود: آنچه پس از تماشای فیلم برای من اهمیت پیدا کرد، نوع نگاه کارگردان به مقوله شناسنامه از منظر عنصری فرهنگی و تااثیرگذار در عرصه های سیاسی اجتماعی است که به خوبی در فیلم مطرح می شود.
این منتقد با ارائه توضیحاتی درخصوص تعریف فرهنگ در دوره های گوناگون، تصریح کرد: زمانی وقتی از فرهنگ صحبت می شد بیشتر جملات تاثیرگذار و پرمغز مانند آنچه در شاهنامه یا دیوان حافظ بیان می شود به ذهن متبادر می شد؛ اما امروزه به خصوص در مطالعات فرهنگی این تعاریف تغییر کرده و حتی عنصری مانند شناسنامه نیز می تواند به عنوان مقوله ای فرهنگی تلقی شده و مورد بررسی قرار بگیرد.
هاشمیان در ادامه این جلسه، ضمن بیان اینکه در زندگی روزمره همه ما موضوعاتی وجود دارد که به سادگی از کنار آن عبور می کنیم، به اثر مستند قبلی خود «سبز، سپید، قرمز» اشاره کرد و اظهار کرد: شناسنامه هم برای من یکی از همین موارد بود و علاقه داشتم مخاطب پس از دیدن این مستند به ارزش چیزی که امروز پس از زحمت های فراوان گذشتگان به دست او رسیده است، توجه کند.
او افزود: در گذشته تنها سند واقعی که از افراد به جا می ماند، سنگ قبر آن ها بود؛ اما به وجود آمدن شناسنامه اتفاق مهمی در زندگی ایرانیان محسوب می‌شود، چون به این وسیله حقوق افراد برای حاکمیت بازآفرینی شد و این اتفاق مهمی است که از دوره مشروطیت شروع می شود.
شهبازی در ادامه با بیان اینکه در بحث مطالعات فرهنگی شناسنامه به عنوان یک نشانه درنظر گرفته می شود، درخصوص اشاره یکی از حاضران در جلسه به کارکرد شجره نامه ها در گذشته، گفت: نشانه خودش را در ساختار معین می کند، این کارت هویتی در روند اجتماعی خود به نشانه ای تبدیل می شود که به نظر نمی رسد چیزی در گذشته توانسته باشد تا این اندازه، به عنوان بیان کننده هویت فردی درنظر گرفته شود.
وی ادامه داد: اشارات انتقادی کارگردان در فیلم ما را از نگاه سنتی به تاریخ دور می کند و فیلم ساز پویایی شناسنامه در طول دوران تاریخی و تحولات اجتماعی ایران را نشان می دهد؛ چنانکه ما از ابتدای فیلم با انسانی مواجه هستیم که در غار زندگی می کند و از اجتماع به عنوان جمع فرهنگساز دور است.
شهبازی همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود درخصوص فرم در آثار مستند، بیان كرد: این بحث كه سینمای مستند بیان كننده واقعیت صرف بدون داشتن نگاه تحلیلی است، امروزه دیگر رنگ باخته و زیر سوال است. با ورود درام در اثر، شما اجازه جابه جایی عناصر درام را می‌دهید و آشنایی‌زدایی به وجود می‌آید. درواقع با تغییر بافت ریتم جدیدی تولید می‌شود كه موجب می‌شود اثر از كسالت‌بار شدن فاصله بگیرد و روایت جدید و دنیای جدیدی ارائه كند كه مستند «شناسنامه» به خوبی از پس این كار برآمده است.
هاشمیان نیز ضمن بیان اینكه در ساخت این فیلم عامدانه تلاش كرده از تحلیل شخصی دوری كند، اظهار داشت: همیشه پس از انجام پژوهش‌ برای فیلم سعی می‌كنم با توجه به اسنادی كه به دست آورده‌ام فیلمنامه‌ای تنظیم كنم كه همین امر در فیلم اخیر هم به من كمك كرد تا اثر ریتم خوبی داشته باشد و مخاطب را خسته نكند.
در پایان این جلسه، لوح تقدیر و هدایایی از سوی مركز گسترش سینمای مستند و تجربی به كارگردان و منتقد حاضر در نشست اهدا شد.