اعتراض افسانه ماهیان و منوچهر شجاع به نمایش «میاندار باران»

ایلنا: كارگردان و طراح صحنه نمایش «پالتوی پشمی قرمز» نسبت به مشابه‌سازی بدون كسب اجازه در نمایش «میاندار باران» به كارگردانی محمدرضا مداحیان از اثر خود اعتراض كردند و از پی‌گیری قانونی از طریق خانه تئاتر و مركزهنرهای نمایشی خبر دادند.

به گزارش خبرنگار ایلنا، افسانه ماهیان(کارگردان نمایش پالتوی پشمی قرمز) ضمن اعتراض به رفتار غیرحرفه‌ای گروه تولید نمایش «میاندار باران» با اشاره به روند شكل‌گیری اثر خود، گفت: «نمایش پالتوی پشمی قرمز» براساس متنی به نویسندگی نغمه ثمینی بود که فضایی رئالیستی داشت و در بخش چشم‌انداز سی‌امین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر پذیرفته شد و ماه فروردین و اردیبهشت سال 91 در «سالن سایه» تئاترشهر اجرا رفت.

وی ادامه داد: از همان ابتدای دورخوانی‌ها طراح صحنه آقای منوچهر شجاع در تمام پروسه‌ی تمرین حضور داشتند و طی تمرینات تصمیم بر این شد که برخلاف فضای رئالیستی متن خانم ثمینی؛ در اجرا به فضای غیررئالیستی برسیم كه منوط به گفتگوهای طولانی بین طراح صحنه، کارگردان و درنهایت گروه اجرایی بود. بر همین اساس هم فضای اجرای نمایش با وسواس زیادی طراحی شد.

کارگردان نمایش «پالتوی پشمی قرمز»، ضمن اشاره به كپی‌برداری از طراحی صحنه نمایش «پالتوی پشمی قرمز» توسط یك گروه نمایش دیگر، عنوان کرد: من قبل از هر چیز وقتی به دیدن اثری می‌روم اول به طراحی آن دقت می‌کنم و وقتی هم موفق نشوم اثری را ببینم به تصاویری که در سایت‌های خبری موجود است، رجوع می‌کنم. از قضا در یکی از این بررسی‌ها به تصاویر نمایش «میاندار باران» اثر محمدرضا مداحیان برخورد کردم. در نگاه اول به سایت فکر کردم مروری بر آثار سال گذشته جشنواره صورت گرفته و عکس‌های نمایش ما نیز دوباره تکرار شده است، اما وقتی با دقت بیشتری به تصاویر دقت کردم متوجه شدم اثر دیگری در تالار وحدت اجرا می‌شود که عینا از طراحی صحنه و همچنین از بعضی از میزانسن‌های نمایش «پالتوی پشمی قرمز» کپی‌برداری کرده است.

منوچهر شجاع كه طراحی صحنه نمایش «پالتوی پشمی قرمز» را برعهده داشته در همین رابطه، اظهار كرد: باتوجه به نگاه غیررئالسیتی ما به متن، طراحی صحنه این نمایش روند طولانی و سختی داشت و دست آخر به ایده‌ای رسیدیم که در اجرای عمومی همگان مشاهده کردند.

وی ادامه داد: وقتی اثری به روی صحنه می‌رود ممکن است هزاران نفر به دیدن آن بیایند و هر کس بسته به نگاه خود از آن تاثیراتی بگیرد، بین این مخاطبان عده‌ای هم وجود دارند که کار آن‌ها تئاتر است و وقتی به دیدن یک اثر می‌آیند ممکن است از ایده‌ی اجرایی آن خوششان بیاید و استفاده کنند.

این هنرمند با اشاره به طراحی مشابه نمایش «میاندار باران» با نمایش «پالتوی پشمی قرمز»، تصریح كرد: اگر این استفاده و مشابه‌سازی با ذکر منبع الهام یا با ایجاد تغییرات اساسی در آن باشد كه با کمک خلاقیت فردی ترکیب جدیدی ایجاد كند و اصلا فضا به طور کلی عوض شود؛ می‌توان گفت استفاده صحیحی از ایده شده و شکل دیگری از خلاقیت به روی صحنه آمده است. اما وقتی شما روی صحنه تالار وحدت دقیقا با طرح و ایده‌ای که خود خلق کردید و برای آن زمان بسیاری گذاشته‌اید، مواجه می‌شوید آن هم بدون بدون هیچ دخل و تصرف، به این نتیجه خواهید رسید که طرح شما به اصطلاح فقط و فقط کپی‌برداری شده كه اصلا پسندیده نیست و با روح تئاتر که اصل آن خلاقیت و نوآوری است، منافات دارد.

این طراح صحنه در ادامه گفت: دومین نکته این است كه اثر در تالار وحدت به روی صحنه می‌رود، تالاری که در آن به عنوان مثال دکتر علی رفیعی به دلیل محدودیت‌های زمانی نتوانست نمایش خود را اجرا كند. ما می‌دانیم این تالار برای اجرا به هر گروهی واگذار نمی‌شود و امکانات آن به راحتی در اختیار گروه‌ها با هر سابقه‌ای قرار نمی‌گیرد. پس قطعا اجرایی که در این تالار به روی صحنه رفته از فیلتر کیفی و ممیزی شورای نظارت و ارزشیابی گذشته است، در این صورت چطور امكان دارد نمایشی که چه از لحاظ طراحی صحنه و چه از لحاظ استفاده از میزانسن‌ها یک اثر کپی‌برداری شده، مجوز اجرا دریافت كند؟

طراح صحنه نمایش «هملت»، تصریح كرد: کاش این همه امکانات به نمایشی داده می‌شد که از لحاظ کیفی حرفی تازه در عرصه تئاتر کشور برای گفتن داشت، نه اجرایی که از اساس و بنیان یک نمونه‌برداری صرف محسوب می‌شود.

                                     نمایش «پالتوی پشمی قرمز» به كارگردانی افسانه ماهیان

                                     نمایش «میاندار باران» به كارگردانی محمدرضا مداحیان

افسانه ماهیان كارگردان نمایش پالتوی پشمی قرمز نیز با اشاره به تولید نمایش «پالتوی پشمی قرمز» توسط مرکز هنرهای نمایشی، بیان کرد: روی صحبت من با مدیران تئاتر است و معتقدم وقتی اثری امكان حضور در جشنواره تئاتر فجر را پیدا می‌كند قطعا اجازه تولید و حمایت از آن هم صادر شده است. اعضای شورای نظارت و ارزشیابی در جلسات کانون کارگردانان خانه تئاتر عنوان کردند قصد دارند علاوه بر بخش نظارتی در بخش کیفی نیز ورود و حضور مستقیم داشته باشند، پس چطور ممکن است این اثر از نگاه تیزبین دوستان به راحتی گذشته و کپی برداری که به وضوح اتفاق افتاده نادیده گرفته شده باشد؟

وی اضافه کرد: این اتفاق در صورتی قابل توجیه بود که این گروه برای كسب اجازه از من یا حتی طراح صحنه تماس می‌گرفتند و منتظر جواب می‌‌شدند. من به عنوان کارگردان نمایش پالتوی پشمی قرمز نمی‌توانم نسبت به این حرکت، که تاكید دارم یک بی‌اخلاقی حرفه‌ای است؛ بی‌تفاوت باشم.

ماهیان تصریح كرد: خیلی از کارگردان‌های بزرگ دنیا از آثار یکدیگر الهام می‌گیرند، حتی هستند کسانی در دنیا که کارهایی به دلیل تاثیر و ظرافتی که اثر برای آنها داشته است، را عینا کپی می‌کنند اما با این تفاوت که منبع و خالق اثر حتما ذکر می‌شود.

شجاع هم درخصوص احقاق حق خود در مورد این اتفاق اظهار داشت: اینگونه اتفاقات در درجه اول شامل قانون کپی‌رایت می‌شود. اگر این قانون به شکل مدون در کشور وجود داشت تکلیف ما به عنوان خالق اثر مشخص بود و می‌توانستیم از اثری که مالک آن هستیم، دفاع کنیم و حق خود را نسبت به اثر کپی شده بستانیم اما حال که این قانون در دسترس نیست، تنها توقعم از خانه تئاتر و صنف طراحان صحنه این است که نسبت به این اتفاقات واکنش نشان دهند، در حدی که برای همگان به‌طور روشن و نمایان واضح شود تا دوستان تئاتری بنده نسبت به اینگونه وقایع دید باز و تیزبین‌تری داشته باشند.

این هنرمند در ادامه بیان کرد: با اینگونه اقدامات می‌توانیم آینده بهتری چه از لحاظ اخلاقی و چه حرفه‌ای برای خود متصور شویم. امیدوارم قانونی نیز مصوب شود تا بتوانیم از لحاظ حقوقی هم به این مسئله بپردازیم تا بشود در فضایی سالم‌تر و به دور از این اتفاقات به کار خود ادامه دهیم.

شجاع در پایان با بیان اینکه حقوق پدید آورنده اثر هنری نباید در هر مراحله‌ای پایمال شود، اشاره کرد: برای مثال اگر بنده طراحی صحنه یک اثر را انجام دهم؛ در صورت اجرای مجدد آن در شهر یا سالن دیگری، حقوق بنده به عنوان طراح صحنه چگونه لحاظ می‌شود؟ به همین ترتیب حقوق دوستان دیگر در بخش‌های مختلف یک اثر نمایشی باید چگونه محاسبه شود؟

ماهیان نیز در بخش پایانی صحبت‌های خود، گفت: من عضو هیئت مدیره‌ی کانون کارگردانان خانه‌ی تئاتر هستم و در جریان اعتراض‌ها، شکایت‌ها و مشکلات اعضای این نهاد قرار دارم. گروه‌های تئاتری درباره‌ی این‌گونه مسائل باید به انجمن‌های مربوطه‌ی خود مراجعه و طرح مسئله نمایند. خانه‌ی تئاتر هم به عنوان یک نهاد صنفی به مسائلی از این دست رسیدگی خواهد کرد. اما این همکاری و تعامل باید بین خانه‌ی تئاتر و مرکزهنرهای نمایشی وجود داشته باشد که در صورت بروز چنین مواردی اشتراکات نظر داشته باشند. آن وقت می‌شود چه به لحاظ قانونی و چه به لحاظ معنوی مسائل را حل و فصل كرد تا دیگر حقی از کسی ضایع نشود.