موسیقی کلاسیک برای بقا باید با شاخه‌های مردمی‌تر درآمیزد

ایلنا: امیر شریفی، سرپرست گروه نقش در مورد علت تاکید بر عنوان موسیقی دستگاهی ایران بر روی پوس‌تر این برنامه گفت: موسیقی ایرانی شاخه‌های متعدد و مختلفی دارد. موسیقی کلاسیک ایران را وقتی از دوران بعد از ورود اسلام مورد بررسی قرار می‌دهیم علیرغم فراز و فرودهای زیاد و دوره‌های رشد و شکوفایی و افول آن، شاهد نوعی اتصال و پیوستگی فرهنگی در آن هستیم. این سنت موسیقایی در دوره تیموریان به ‌‌نهایت شکوفایی خود می‌رسد و موسیقی کلاسیک ایرانی در دربار مورد حمایت خاص قرار می‌گیرد و مبانی نظری در کنار شیوه‌های عملی به بهترین شکل اجرا می‌شود. این پیوستگی تا دوره صفویه قابل پیگیری است. متاسفانه سیاست‌های نادرست فرهنگی در دورهٔ صفویه و شرایط نامناسب سیاسی-اجتماعی آن روز‌ها باعث می‌شود موسیقی کلاسیک ایرانی دستخوش تغییرات تلخی شود و آرام آرام نظام قدیم موسیقی ایرانی که نظام مقامی بوده است، جای خود را در طی حدود ۲۰۰ سال به سیستم جدیدی به نام نظامی دستگاهی بدهد. در این زمان موسیقی کلاسیک برای زنده ماندن ناچار است با شاخه‌های مردمی‌تر موسیقی در هم آمیزد. آنجایی که موسیقی کلاسیک ایران خود را با تعزیه خوانی و روضه خوانی همراه می‌کند شاهد این امتزاج هستیم و این پیوند بین شاخهٔ درباری و فاخر با اشکال مردمی باعث از بین رفتن بخش زیادی از امکانات پیچیده و غامض موسیقی کلاسیک ایران می‌شود. این بدان معنا است که بخش‌های ساده و روانی که قابلیت همزیستی با موسیقی تودهٔ مردم را دارند، به جا مانده و بخش‌های پیچیده که مخاطبانی خاص و تحصیل کرده داشته‌اند، آرام آرام از بین می‌روند. این تغییر و تحولات باعث به وجود آمدن نظام جدید موسیقی کلاسیک ایران یعنی موسیقی دستگاهی می‌شود که به نوعی تلاش متخصصان و نخبگان رشتهٔ موسیقی برای احیای جایگاه صحیح موسیقی کلاسیک ایرانی است. این روش جدید بعد از گذشت حدود دو صده در دورهٔ قاجار به شکوفایی می‌رسد. از این رو گروه نقش به منظور مشخص کردن خط و مشی موسیقایی خود از عنوان کنسرت موسیقی دستگاهی گروه نقش استفاده می‌کند.
به گزارش ایلنا؛ وی افزود: موسیقی کلاسیک در تمام دنیا موسیقی‌ای نخبه گرا است و مخاطبان آن برای درک آن معمولاً مبانی این فن را تا اندازه‌ای می‌شناسند و همین رویکرد نشان دهندهٔ این است که موسیقی کلاسیک ناب نمی‌تواند مخاطب بسیار زیادی داشته باشد اما متاسفانه در دهه‌های اخیر شاهد تغییر نقش، جایگاه، کاکرد موسیقی کلاسیک هستیم بدان گونه که مجریان این گونه موسیقی آگاهانه یا ناخودآگاه کارکردهای موسیقی پاپ و موسیقی تودهٔ مردم را در آن جستجو می‌کنند و از سویی به دنبال جذب مخاطبان پرتعداد و پر کردن سالن‌های چندهزار نفری و استادیوم‌های ورزشی... نظیر موسیقی پاپ هستند. در صورتی که موسیقی کلاسیک در دوره‌های گذشته غالباً مخاطبان محدودی داشته است. این آفتی است که امروزه به جان موسیقی کلاسیک ایرانی افتاده و در اغلب اوقات دیگر نمی‌توان از عنوان موسیقی کلاسیک یا موسیقی دستگاهی برای نامیدن آن‌ها استفاده کرد. امروزه مجریان موسیقی ایرانی بعضاً در تولیداتشان از عناصر و خصلت‌های موسیقی پاپ برای جلب مخاطب بیشتر بهره می‌برند. این در صورتی است که ممکن است همچنان سازهای مورد استفاده‌‌ همان ساز‌های موسیقی دستگاهی یعنی تار و سنتور و کمانچه و نی باشد و از سویی دیگر اشعار استفاده شده نیز از شعرای کلاسیک ادبیات ایران مانند حافظ و سعدی انتخاب شده باشد. اما متاسفانه در اغلب موارد محتوای موسیقایی، تلفیق شعر و موسیقی، استفاده از انتخاب وزن و ریتم، جمله‌پردازی و... نسبتی بسیار ضعیف و غیر قابل دفاع با مبانی و اصول و زیبایی‌شناسی و آداب موسیقی کلاسیک ایرانی دارند.
وی افزود: گروه نقش گرچه گروه کوچکی است ولی این ضرورت را احساس کرده که چیزی که امروزه به عنوان موسیقی کلاسیک از آن نام برده می‌شود، اغلب موسیقی کلاسیک نیست و ما با توجه به اصول و مبانی و آداب و شیوه‌های اجرای قدیم‌تر این نوع موسیقی سعی در ارائهٔ موسیقی‌ای عاری از جنبه‌های تجاری و رونق بازار و گیشه داریم.
شریفی ادامه داد: امروز منش موسیقی‌دان‌ها تغییر کرده و ساختار این موسیقی به شدت دستخوش تغییرات شده است. عدم تحصیل کافی فنون و معرفت این موسیقی و انگیزه‌های مادی و.. باعث می‌شود کمتر اتفاقی درخور شأن موسیقی کلاسیک بیافتد.
در ادامه این گفتگو مهدی امامی خواننده گروه نقش نیز گفت: از کودکی شروع به آواز خواندن کردم. اولین معلمم در این زمینه پدرم بود. سالهاست که ایشان تدریس دف و تنبک می‌کنند و من هم سال‌ها تمبک و سنتور نواختم و پس از آن تحصیل آواز را شروع نمودم. مدت‌ها خدمت آقای حسن ادیب بودم بعد شاگردی استاد کرامتی را کردم و سه سال از تجربیات استاد لطفی بهره جستم و در حال حاضر خدمت استاد شجریان هستم.
او افزود: در چند دههٔ گذشته آواز ایرانی رشد مناسبی نکرده و در نقطه‌ای متوقف مانده و متاسفانه آرام آرام ضعیف هم شده است. اما امیدواریم خواننده‌های زیادی در طی سالهای آتی که آواز را خوب می‌خوانند وارد صحنه شده و آینده خوبی داشته باشند.
در دورهٔ مذکور خواننده قابل توجه‌ای که مردم به آن اعتماد کنند و گوششان را به آن بسپارند، زیاد نبوده. بنابر این درطی چند دهه اخیر مردم نیز حوصله شنیدن آواز را نداشتند و موزیسین‌های ایرانی آرام آرام مردم را عادت دادند به اینکه قطعات ضربی را بیشتر بشنوند و بنابراین آواز کم رنگ شد. امیدوارم کسانی بیایند که شنوده را جذب کنند و آگاهی عمومی شنونده‌ها را از موسیقی و ادبیات ارتقاء داده که احساس می‌کنم دارد این اتفاق می‌افتد و خوانده‌های خوبی در راه هستند
گفتنی ست، گروه نقش که قریب به دو سال از تشکیل رسمی‌اش می‌گذرد، متشکل از امیر شریفی نوازنده تار و سه تار، مهدی امامی آواز، نازنین تن ساز عود، حسین خوش چهره نی، رامین علی‌پور تمبک و مرجان مهربان قانون است.