ایلنا از استان مرکزی گزارش می‌دهد؛
منشاء پدیده گرد و غبار درون استانی نیست/از بین رفتن پوشش‌های گیاهی مسبب ایجاد پدیده گرد و غبار شده است
پدیده گرد و غبار موضوعی است که این روزها استان مرکزی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. این پدیده هرچند منشاء طبیعی دارد، اما متأسفانه هوای این روزهای شهرهای استان را با آلودگی همراه کرده است. برخی از مسئولین و فعالین حوزه محیط‌زیست اذعان می‌کنند که وجود پدیده گرد و غبار به دلیل از بین رفتن پوشش‌های گیاهی و در نتیجه پدیدار شدن بیابان است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، برای مبارزه با پدیده گرد و غبار در استان مرکزی از سوی مسئولین حتی اگر اقداماتی هم انجام گرفته عمدتاً مقطعی بوده و نمی‌تواند این مشکل را در دراز مدت مدیریت و حل کند. مقابله با این پدیده قطعاً نیاز به اقداماتی دارد که بتواند در دراز مدت راهگشا باشد. در این راستا انتظار می‌رود مسئولین نسبت به مدیریت این پدیده و رفع آلودگی‌های ناشی از آن اقدامات عملیاتی ویژه‌ای را انجام دهند.
از بین رفتن پوشش‌های گیاهی مسبب ایجاد پدیده گرد و غبار
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی با بیان اینکه حرکت گرد و غبار از قبیل حرکت شن‌های روان، طوفان‌های گرد و خاک و ریزگردها، مباحثی هستند که تحت عنوان چالش‌های زیست‌محیطی ریشه در تاریخ دارند، گفت: اینگونه نیست که پدیده‌های خیزش گرد و غبار در بازه‌های زمانی اخیر به وجود آمده باشند. از سنوات و دهه‌های گذشته در قسمت‌های مختلف دنیا و کشور ایران مردم در اشکال مختلف با پدیده‌های این چنینی روبرو بوده‌اند.
یوسف یوسفی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: اما خشکسالی‌ها، تغییر اقلیم، گرمایش کره زمین، صنعتی شدن و موارد از این قبیل، دامنه حضور گرد و غبار را بیشتر کرده است. اگر در گذشته تنها در چند استان مانند استان‌های جنوبی کشور از جمله استان سیستان و بلوچستان، پدیده‌هایی مانند بادهای 120 روزه و حرکت شن‌های روان وجود داشت، اما در حال حاضر در بسیاری از مناطق مختلف کشور ریزش و یا خیزش گرد و غبار را داریم.
وی با اشاره به اینکه دلیل عمده و اصلی وجود گرد و غبار از بین رفتن پوشش‌های گیاهی است، ادامه داد: در مناطق خاصی که پوشش‌های گیاهی اعم از جنگل‌ها، مراتع و ... از بین رفته باشد و تبدیل به بیابان بشود، خیزش گرد و غبار اتفاق می‌افتد. به هر ترتیب در مقابل باد و باران که فرسایش بادی و خاکی نام دارد، هنگامی که خاک بدون پشتوانه قرار می‌گیرد، حرکت می‌کند و تبدیل به پدیده گرد و غبار می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی اظهار داشت: پوشش‌های گیاهی ممکن است از طریق چرای بی‌رویه دام‌ها، قطع کردن درختان، عدم اجرای شیوه‌های صحیح زراعت و نبود کشت مناسب، از بین برود. هنگامی که پوشش گیاهی روی سطح خاک حذف شود، خاک در معرض فرسایش بادی قرار می‌گیرد. حتی ممکن است در ارتفاعات، خاک در معرض فرسایش آبی قرار بگیرد و با بارندگی‌ها سیلاب‌های گل‌آلود پدید آیند. این موضوع چالشی است که در بهره‌برداری اشتباه از منابع ریشه دارد.
یوسفی تصریح کرد: اصل موضوع و ریشه فرایند وجود گرد و غبار در از بین رفتن پوشش‌های گیاهی و شکل‌گیری بیابان است. برای این فرایند، 2 پروژه، راهکار و یا اقدام عملیاتی را می‌توان انجام داد. یکی از این اقدامات، مدیریت بحرانی هنگام وقوع پدیده و دیگری مدیریت در زمان ریسک است تا بتوان در درازمدت این پدیده‌ها را کنترل کرد. در چنین شرایطی با اقدامات مقطعی، نمی‌توان راهبردهای عملی در درازمدت ارائه کرد.
وی بیان داشت: هنگامی که پدیده گرد و غبار شکل می‌گیرد باید یک سری از اقدامات را انجام داد و در بازه‌های پیش و پس از وقوع گرد و غبار نیز باید یک سری اقدامات دیگر را اجرایی کرد. اقدامات مدیریت ریسک اگر بخواهد در بازه زمانی هر ساله اتفاق بیفتد، باید به مدیریت در عرصه و در کانون‌های بحران بازگردد تا بتوان مناطقی که خیزش گرد و غبار وجود دارد را شناسایی کرد. پس از آن، باید برنامه‌ریزی‌های عملیاتی برای آنها تهیه و تدوین شود و اقدامات لازم در این راستا صورت گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی تأکید کرد: رویدادها و اتفاقاتی که در بازه زمانی سالیان گذشته به تدریج ایجاد شده و سبب ایجاد بحران‌هایی از قبیل گردو غبار شده است، اگر توقع داشته باشیم که به سرعت بتوان هر گونه اقداماتی را برای رفع آن انجام داد و این پدیده را کنترل کرد، یک توقع نابجایی است. در حال حاضر موضوع گرد و غبار، تحت عنوان بحران گرد و غبار مطرح شده است. در این راستا بر اساس مقرراتی که توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست تدوین شده است، کارگروه اضطرار مدیریت گرد و غبار تشکیل شده و توسط مجموعه مدیریت بحران استان مرکزی راهبری می‌شود.
یوسفی ابراز داشت: سازمان حفاظت محیط‌زیست در بازه زمانی سال‌های اخیر، طرح مطالعاتی کانون‌ها یا چشمه‌های گرد و غبار را در سطح کشور را اجرا و تدوین کرده است. همچنین برش استانی این طرح نیز تهیه شده و به تصویب شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان نیز رسیده است. حدود 4 تا 5 کانون یا چشمه گرد و غبار در سطح استان مرکزی وجود دارد. این کانون‌ها یا چشمه‌های گرد و غبار بستگی به نوع سرعت باد می‌تواند، 3 کانون بحرانی هنگامی که سرعت باد کمتر است و 6 کانون بحرانی هنگامی که سرعت باد بیشتر است، ایجاد کند و باعث خیزش گرد و غبار شود.
وی اضافه کرد: آنچه که در حال حاضر به عنوان پدیده گرد و غبار اتفاق می‌افتد و دامن‌گیر استان مرکزی است، بیشتر از سوی کانون‌های اطراف کویر مرکزی، حوض سلطان، مسیله و منطقه سراجه است که به وسیله بادهای شرقی حرکت می‌کنند و به سمت استان هدایت می‌شوند. این موضوع هم از سوی تصاویر ماهواره‌ای که رصد می‌شود و هم از سوی بازدیدهای میدانی و حضوری اثبات شده است. بنابراین باید در این مناطق اقدامات تثبیت خاک انجام شود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی با تأکید بر اینکه اقداماتی مانند ایجاد پوشش‌های گیاهی و یا ایجاد بادشکن می‌تواند در این راستا راهگشا باشد، گفت: این اقدامات باید با روش‌های مختلف اجرایی شود و عملیاتی کردن آنها نیازمند تخصیص اعتبارات لازم است. اگر در شرایط بحرانی این فرایند تسریع شود و اقداماتی اجرایی شود تا کانون‌های خیزش گرد و غبار کنترل شود، می‌تواند تا حد زیادی به برطرف شدن این بحران کمک کند. اقدامات مقطعی و مدیریت‌های بحرانی، باید همزمان با اقدامات درازمدت و مدیریت ریسک انجام شود تا بتوان نتیجه بهتری در این خصوص حاصل کرد.
منشاء پدیده گرد و غبار درون استانی نیست
مدیرکل مدیریت بحران استان مرکزی با اشاره به پدیده گرد و غباری که این استان در هفته‌های اخیر با آن مواجه بوده است، گفت: طبق بررسی‌های موجود، مشخص شده است که پدیده گرد و غبار تا این لحظه منشاء درون استانی نداشته است. اگر چه در این استان پتانسیل‌های شکل‌گیری آلایندگی درون استانی گرد و غبار وجود دارد، اما بر اساس گزارش‌های موجود از سوی حفاظت محیط‌زیست و منابع‌طبیعی و آبخیزداری، تا این لحظه کانون‌های ریزگردی که در سطح استان وجود دارد، فعال نشده است.
امید محترمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: با این حال اگر شدت بادها و خشکسالی به همین ترتیب ادامه داشته باشد، امکان فعال شدن کانون‌های گرد و غبار در سطح استان، در آینده نه چندان دور وجود خواهد داشت. بادهایی که باعث خیزش گرد و غبار در استان مرکزی می‌شود، بادهایی هستند که از سوی شرق به سمت استان در حرکت هستند و منشاء آنها کویر مرکزی ایران و منطقه سراجه و همچنین حوض سلطان در استان قم است. این موضوع نقاط مختلف استان مرکزی را تحت‌الشعاع خود قرار داده و این جریان ادامه پیدا کرده است.
وی ادامه داد: با توجه به گرد و غبارهایی که در سطح استان مرکزی وجود دارد، کارگروه اضطرار پدیده گرد و غبار در استان تشکیل شده است و در حوزه مدیریت گرد و غبار فعالیت می‌کند. این کارگروه با کارگروه اضطرار آلودگی هوا که در حوزه مدیریت آلایندگی صنایع فعالیت می‌کند، متفاوت است. باید در نظر داشت که منشاء آلودگی که در حال حاضر وجود دارد، ارتباطی با صنایع و آلایندگی‌های صنعتی ندارد. منشاء آلودگی‌های فعلی کاملاً طبیعی است و این موضوع به بحران‌های طبیعی بازمی‌گردد.
گزارش: شایسته سلامی
