هنر ملافه‌بافی؛ دنباله رو دیبای شوشتر‌ی/ تحفه ایرانی ردای بیت‌العتیق

به گزارش ایلنا، رفته رفته و با گذشت زمان این رشته به دست فراموشی سپرده شد و این هنر در دوره معاصر جای خود را به پارچه‌های ماشینی داد.

زمانی نزدیک به 80 سال پیش در بسیاری از گذرهای شهر شاهد  رونق کارگاه‌های متعدد بافندگی در رشته‌های مختلف آن  بودیم به طوری که تولیدات این  صنعت به به دیگر شهرهای ایران و برخی کشورهای آسیایی نظیر هندوستان، عراق، مصر و اروپایی صادر می‌شد. برخی استادان این هنر که هم اکنون دوران کهنسالی خود را می گذرانند از حدود 2000 کارگاه بافندگی دایر در آن مقطع زمانی، خبر می‌دهند که اکنون فقط نامی ازآنها باقی است.

خوشبختانه از دو سال پیش اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری شهرستان شوشتر با توجه به ظرفیت‌های اشتغال‌زایی این هنر ملی و با توجه به وجود بازار مناسب آن در کشور تلاش کرد با همکاری بافندگان این صنعت، آن  را احیا کرده  و به کمک ظرفیت‌های مردمی این دانش را به نسل‌های آینده منتقل کند. سرانجام این تلاش به ثمر نشست و از ابتدای سال جاری کارگاه‌های ملافه بافی در قلعه سلاسل این شهرستان با کمک اداره میراث فرهنگی، اصناف و پایگاه سازه‌های آبی راه اندازی شد و از آن پس با برپایی کلاس‌های آموزشی این هنرها  به جوانان و علاقه‌مندان آموزش داده می‌شود. 

 نیازمند همکاری سازمان میراث فرهنگی

علی محمد چهارمحالی رئیس اداره میراث فرهنگی شوشتر در گفت‌و گو با خبرنگار ایلنا در باره تاسیس کارگاه ملافه‌بافی این شهرستان گفت: برای احیای دوباره این کارگاه، پایگاه جهانی سازه‌های آبی شوشتر با ساخت داربست ریسندگی در قلعه سلاسل و خانه اصناف پوشاک شوشتر برای تهیه نخ در تولید ملافه به ما کمک کردند.

چهارمحالی افزود: استادان این رشته هنری در شهرستان شوشتر سن بالایی دارند و آخرین بازماندگان این هنر  هستند اگر روزی نباشند  این رشته را به نسل‌های آینده آموزش دهند متاسفانه برای همیشه این رشته از هنر بافندگی به دست فراموشی سپرده  می‌شود.

وی درباره استقبال جوانان این شهرستان از این هنر خاطرنشان کرد: تاکنون استقبال جوانان از این کارگاه تازه راه‌اندازی شده خوب بوده است.

وی در خصوص کاربرد این پارچه افزود: پارچه کاملا از الیاف گیاهی بوده و در دوخت لباس‌های سنتی این استان مثل روسری‌های زنانه، چفیه، لنگ،  شیله زنان عرب و...کاربرد بسیار زیادی دارد.

وی اظهارداشت: در شهرستان شوشتر علاوه بر هنر ملافه بافی هنرهای دیگری نیز وجود دارد که می‌شود جوانان زیادی را مشغول به آموزش کرد که  بتوان  در آینده آن را حفظ و آمدزایی کرد. البته برای احیاء و راه‌اندازی این کارگاه‌ها اداره میراث فرهنگی شوشتر نیاز به حمایت سازمان میراث فرهنگی و همچنین مردمی دارد که این کارگاه رونق بگیرد.

چهارمحالی در مورد تاریخچه هنر ریسندگی در شهرستان شوشتر تصریح کرد: تاریخ ریسندگی در این شهرستان به چند صد سال پیش بازمی‌گردد. مثلا نمونه نخی از "دیبا بافی" در شهرستان شوشتر حدود چهارصدسال پیش بافته می‌شده و به مکه برای پوشش خانه خدا  فرستاده می‌شد .هم‌اکنون چند رشته از این نخ در دانشگاه صنعتی اصفهان توسط کارشناسان مورد تحقیق قرار گرفته و به زودی نتیجه الیافی که در این پارچه  به کار رفته اعلام می‌شود که البته بر اساس گفته بزرگان این شهرستان از الیاف گیاهی به نام استبرق( غلبلب)  که در حاشیه رودخانه روییده می شود استفاده شد‌ه و برای استحکام آن در بافت پارچه نیز از الیاف حیوانی مانند پشم و پنبه به کار می رفت.

شوشتر مهم‌ترین شهر در زمینه صنعت بافندگی است و تا حدود صد سال پیش دو تا سه هزار کارگاه بافندگی پارچه در این شهر وجود  داشت که به علت شیوع طاعون در آن سال ها و  از آن مهم‌تر   بیمه نشدن کارگران از سوی کارفرمایان بود چرا که کارگاه ها آنقدر درآمد نداشتند که کارگران را بیمه کنند. در اوایل حکومت پهلوی اول نیز زمانی بود که از  لحاظ واردات پارچه تحریم بودیم اما در همان زمان در شوشتر پارچه‌ای توسط کارگاه‌های پارچه دست‌باف به‌ نام پارچه وطنی تولید می‌شد که این محصول به مناطق مختلف ایران جهت دوخت کت وشلوار ارسال می‌شد.

دعوت به کار پس از 45سال

محمد قماشباف‌زاده یکی از استادان ملافه بافی در شهرستان شوشتر در گفت وگو با خبرنگار ایلنا اظهارداشت: بعد از گذشت 45 سال از طرف اداره میراث فرهنگی شوشتر برای احیای کارگاه ملافه بافی دعوت به کار شدم و خوشحالم که دوباره این هنر زیبای دست مجددا احیا می شود و بنده می توانم عده ای از جوانان این شهرستان را برای زنده نگه داشتن این سنت دیرین پدرانمان آموزش دهم.

وی در مورد آغاز به کارش در اوایل نوجوانی عنوان کرد: به دنبال شغل پدرم که به صورت موروثی بود در کارگاه مشغول به کار بودم ولی به دلیل تولیدات کارخانه‌ای و کم درآمدی کارگاه تغییر شغل دادم.

قماش‌باف‌زاده افزود: در شهرستان شوشتر استادکاران اندکی بودند که متاسفانه بیشتر آنها فوت شدند که آخرین کار یکی از این استادان به‌نام "علی زوار زاده" که حدود 8 سال پیش فوت شدند را بنده در اوایل سال جاری در همین کارگاه تازه تاسیس که با همکاری اداره میراث فرهنگی و پایگاه سازه‌های آبی شوشتر و همچنین به کمک کسبه بازاری این شهرستان توانستم به پایان برسانم.

وی در مورد کاربرد این پارچه عنوان کرد: این پارچه به عنوان پتوی نازک در فصل بهار و پاییز که هوا خیلی سرد نیست کاربرد زیادی دارد و همچنین برای چفیه و حوله برای استحمام استفاده می شود.

به گفته وی مقداری ازاین پارچه در دوخت لباس های سنتی در سرای افضل شوشتر نیز کاربرد دارد. در این کارگاه بنده به جوانانی که دوست داشته باشند این سنت صنایع دستی را ادامه دهند آموزش خواهم داد که بدست فراموشی سپرده نشود.

گزارش : مریم بازوند