در سال‌های گذشته اثرات تحریم به درستی بازگو نشد / سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سرمایه می‌آیند / سفته‌باز، ایرانی و خارجی ندارد

بازار سرمایه را دماسنج اقتصاد نامیده‌اند. از این رو وضعیت بازار سرمایه، ترسیم کننده وضعیت واقعی اقتصاد کشور است. در ماه‌های اخیر بازار سرمایه اوضاع مناسبی ندارد و رکود بر این بازار حاکم است. در خصوص دلایل رکود و چشم انداز بازار بورس، با بهروز خدارحمی، دبیر کل کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران به گفتگو نشستیم.

ایلنا:  پس از توافق هسته‌ای، انتظار فعالان بازار سرمایه و افکار عمومی این بود که بازار سرمایه جزو بخش‌هایی است که اثر مثبت توافق در آن نمود پیدا می‌کند و این بازار با رشد مواجه خواهد شد. اما این انتظار برآورده نشد. در این مدت نیز تحلیل‌های بسیاری در خصوص دلایل این اتفاق ارائه شد. عده‌ای از تحلیل‌گران، عدم توازن میان عرضه و تقاضا در بورس و افزایش عرضه ( به خصوص از سوی سازمان خصوصی‌سازی ) را مسبب ایجاد رکود در بازار می‌دانند. جمع بندی شما از تداوم رکود در بازار بورس، پس از توافق وین چسیت؟

خدارحمی: چیزی که در بازار مشاهده می‌شود معلول چند اتفاق بنیادین است که بی‌توجهی به آن منجر به نتایج اشتباه می‌شود. یکی از متغیرهایی که بر بازار سرمایه تاثیر گذاشته فشارهای بودجه‌ای ناشی از کاهش بهای نفت است.

مسئله دیگر فشار تحریم‌های بین المللی است که در سال‌های گذشته به صلاح کشور و نظام نبود که اثرات آن و مشکلاتی که ایجاد کرد، بازگو شود. به جهت حفظ استحکام در کشور از بیان آسیب‌های تحریم و مشکلات بسیاری که ایجاد کرد، خودداری می‌شد. گاهی اوقات برای حفظ امید در مردم بیان می‌شد که مشکلات ایجاد شده چیز خاصی نیست و درست می‌شود. در حالی که واقعیت این نبود.

نکته دیگری که بسیار مهم است این است که برخی مدیران ارشد سازمان‌ها ، نتایج کوتاه مدت رفع تحریم‌ها را بیش از آنچه که در واقعیت بود، برآورد کردند. در این که توافق هسته‌ای یک اتفاق تاریخی و خوش یمن برای کشور است، تردیدی نیست. اما فعالان بازار تصور می کردند و انتظار داشتند که مثلا چند روز بعد از توافق، اثرات ملموسی را مشاهده کنند.

از یک طرف وضع موجود ما، نا به سامان تر از آن چیزی بود که در عرصه عمومی بیان می‌شد و از طرف دیگر این که فرایند تاثرگذاری توافق وین و رفع تحریم‌ها نیز یک فرایند کند و تدریجی و آرام است. همان طور که وضع تحریم‌ها و اثر آن نیز به تدریج و آرام رخ داد. تقریبا در یک بازه زمانی ده ساله این تحریم‌ها وضع شد. برداشته شدن آن و اثر رفع تحریم‌ها نیز تدریجی است.

به نظر من تا هنگاهی که متغیرها و شاخص‌های کلان در اقتصاد کشور نزولی است اما بازار سرمایه مسیر برعکس را بپیماید و شاخص‌ها صعودی باشد، حتما بسیاری و از جمله شما فعالان رسانه‌ای می‌گویید که رشد بازار سرمایه حبابی است، و این که چرا اقتصاد کشور آرام است و حرکتی ندارد ولی بورس در حال حرکت و رشد است؟ حتما بنده و شما و دیگران این حرف را خواهند گفت.

در حال حاضر فعالان بازار سرمایه به دلیل برآورده نشدن انتظارات‌شان، دچار افسردگی مزمن شده‌اند و در حال حاضر عملا رکود و سکوت کامل بر بازار سرمایه حاکم است. من تصور می کنم که تا پایان سال فعالان بازار به تدریج از این افسردگی خارج می‌شوند و بازیابی روحی و روانی رخ می‌دهد.

ایلنا: با توجه به دلخوری‌ها و حتی جبهه گیری‌های فعالان بازار پول و بازار سرمایه نسبت به یکدیگر در ماه‌های اخیر، در حال حاضر ارزیابی شما تعامل بازار پول و بازار سرمایه چگونه است؟

خدارحمی: ببینید این مشکلی که ما بین بازار پول و بازار سرمایه داریم، حتی بین صنایع مختلف شرکت‌های بورسی هم داریم. الان دغدغه‌هایی که بین شرکت‌های فولادی و سنگ آهنی‌ها هست را مشاهده می کنید. این همگی معلول هستند و یک علت بیشتر وجود ندارد و آن این است که به دولت به دلیل کسری بودجه فشار آمده است. شرایط حاکم بر اقتصاد کشور نیز، مطلوب و آرمانی نیست. طاقت دولت هم طاق شده است. در این وضعیت، فشار را به بخش‌هایی دیگر انتقال می‌دهد. این فشار یک روز به خودرویی‌ها منتقل می‌شود. روز دیگر به پتروشیمی‌ها یا معدنی‌ها. در شرایط کاهش نرخ تورم، بانک‌ها هم چنان علاقه ندارند که نرخ بهره را کاهش دهند.

ما در دوران گذار از وضعیت تحریم به وضعیت عادی هستیم و در دوران گذار حتما از این قبیل اغتشاشات و نارضایتی‌ها بین بازار پول و بازار سرمایه، طبیعی است. اگر دولت قصد انتقال فشار را دارد باید این فشار را به صورت متوازن به همه بخش‌ها منتقل کند تا یک بخش اقتصاد  احساس نکند که به نفع یک بخش دیگر، تحت فشار قرار دارد، طبیعتا پذیش فشار آسان‌تر می‌شود.

ایلنا: پیشنهاد عرضه‌کنندگان و خریداران در بازار سرمایه چیست؟

خدارحمی: من پیش بینی می‌کنم که از پایان امسال رونق به بازار بازمی‌گردد. از سال آینده حضور سرمایه‌گذاران خارجی و رشد و رونق اقتصادی را شاهد خواهیم بود. از بازار سرمایه انتظار می‌رود که آینده را زودتر ببیند و در قیمت‌ها تاثیر بگذارد، در نتیجه انتظار می‌رود از پایان امسال نشانه‌های رونق در بازار سرمایه‌ را شاهد باشیم.

ایلنا: تصور می‌کنید سرمایه‌گذاران خارجی در شرایط پساتحریم به بازار سرمایه نیز ورود خواهند داشت؟

خدارحمی: به نظر من اولین جایی که سرمایه‌گذاران خارجی در آن حضور پیدا خواهند کرد، بازار سرمایه است. مهم‌ترین شاخص برای هر نوع سرمایه‌گذاری، نبود ابهام در فضای فعالیت است. هر چقدر ابهام‌ها در سرمایه‌گذاری بالا برود، ریسک سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد و انگیزه سرمایه‌گذاری کمتر می‌شود. شفافیت بیشتر و ابهام کمتر، ریسک را کاهش می‌دهد. با توجه به این که بازار سرمایه در کشور ما از شفاف‌ترین بخش‌های اقتصادی است، طبیعتا بیشترین رقبت را برای سرمایه‌گذاری سرمایه گذاران خارجی دارد.

ایلنا: در صورت حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بازار بورس، این احتمال وجود ندارد که مانند تجربه آسیای شرقی، سرمایه‌گذاران خارجی با سفته بازی، بازار سرمایه را دچار بحران کنند؟

خدارحمی: سرمایه‌گذاران خارجی با انگیزه‌های مختلف و دیدگاه‌های مختلف به کشور می‌آیند. مگر الان همه بازیگران داخلی بازار سرمایه، به قصد عمق‌دهی و کارآیی بیشتر بازار سرمایه در حال فعالیت و خرید و فروش هستند؟ سفته باز ایرانی و خارجی ندارد. در حال حاضر سفته‌باز ایرانی هم در بازار داریم. حتما سفته‌بازان بین‌المللی با توان بیشتری هم می‌آیند. حتما کسانی هم می‌آیند که صرفا می‌خواهد از دوره رونق چند ماهه اول بازار سرمایه ما به نفع خودشان استفاده کنند. از هر چیزی امکان سوء استفاده وجود دارد. ممکن است برخی از یخچال هم استفاده نادرست کنند و کالاهای ممنوعه در آن نگهداری کنند. اما به این خاطر که نباید استفاده از یخچال را کنار گذاشت.  

این نگاه درست نیست. ما در بازار سرمایه برای جذب سرمایه‌های خارجی باید به سرعت خودمان را تجهیز کنیم که بتوانیم از سرمایه‌های خارجی که ماندگار و غیر زودگذر استفاده کنیم. منع کردن و طرد کردن، رویکرد درستی نیست.

گفتگو: مهدی الیاسی، محمد نوحی