لزوم توجه کارشناسانه به مدل جدید قراردادهای نفتی

یادداشت- دکتر جهانبخش امینی نماینده ادوار مجلس و عضو کمیسیون انرژی- یکی از دستاوردهای برجام کاستن از میزان ایران هراسی در میان سرمایه گذاران بزرگ بین المللی است هر چند این کاهش در فاز نخست جنبه روانی داشت و این ذهنیت مثبت را در میان شرکتهای بزرگ چند ملیتی و سرمایه گذاران بخش های صنعت و انرژی ایجاد کرد اما دکترین سیاسی دولت روحانی و پایبندی ایران به مفاد برجام این تاثیر مثبت از مرحله منفعلانه را وارد مرحله جدی تری کرد، از جمله اینکه شرکتهای بزرگ نفتی پس از اصول توافق برجام برای سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز ایران چراغ سبز نشان دادند.

صنعت نفت ایران با وجود اینکه بیش از یک قرن از عمرش می گذرد اما از نظر تکنولوژی است خراج و تولید در سطح پایینی قرار دارد، این نقیصه باعث شده که امروز ههمسایگان ما در امر بهره برداری از چاههای نفتی بسیار پیشروتر از ما باشند. نمونه آن میدان گازی پارس جنوبی بود که میزان برداشت روزانه کشور قطر از آن در مقایسه با ایران که تکنولوژی در اختیارش نبود بسیار بیشتر بود.

هر چند آثار سوء این تحریم ها همچنان بر صنعت نفت ما سنگینی می کند اما با درایت دولت روحانی و تدوین طرح مدل جدید قراردادهای نفتی می توان امیدوار بود که این صنعت جانی تازه بگیرد. مدل جدید طرحی منطقی و قابل تامل به نظر می رسد برخلاف قراردادهای بیع متقابل که در آنها طرف خارجی متضمن جلوگیری از افت میزان تولید نبود و از لحاظ تکنولوژیکی هم دستاورد آنچنانی برای ایران نداشت، این مدل برای هر دو طرف قرارداد جذاب است. در واقع برای طرف خارجی سودآور است و برای ایران هم افزون بر سود، می تواند دست یابی به تکنولوژی روز دنیا و بومی سازی آن را به همراه داشته باشد.

اصولا امروزه به دلیل شرایط جهانی بازار نفت، شرکتهای نفتی بین المللی نیز حاضر به بستن قرارداد به شکل بیع متقابل نیستند پس بایستی جذابیت این قرارداد برای طرفین باشد. دیگر مزیت مدل جدید قراردادی این است که باعث اشتغالزایی در بازار بحران زده کار در ایران می شود، زیرا یکی از مفاد این قرارداد التزام به بهره گیری از نیروی کار بومی است. در مدل جدید قراردادی طرف خارجی به شرطی سود می برد که فعالیتش برای طرف ایرانی سودآور باشد. در حقیقت طرف خارجی مجبور به فعالیت بیشتر و در نتیجه سوددهی بیشتر خواهد شد. سود بیشتر سرمایه گذاری بیشتر را به همراه خواهد داشت. با سرمایه گذاری بیشتر اشتغالزایی بیشتر خواهد شد.

در بخش تکنولوژزی طرف خارجی در مدل جدید قراردادی مکلف شده است که با شرکتهای نفتی ایرانی در زمینه انتقال فناوری همکاری داشته باشد و بیشتر قطعات مورد نیاز در زمینه صنعت نفت در داخل تولید خواهند شد. این همکاری و تعامل با دیگر کشورها با گذشت زمان ایران را به صادر کننده تکنولوژی در حوزه نفت و گاز تبدیل خواهد کرد.

در پایان ذکر این نکته شایسته و بایسته است که اقتصاد ما یک اقتصاد نفتی است و این واقعیت که زندگی مردم ایران تحت العشاع درآمد نفت است قابل انکار نیست. پس اگر بخواهیم که چرخ اقتصادمان بچرخد و مردم از یک رفاه نسبی برخوردار شوند و مشکل بیکاری تا حدی مرتفع شود باید در صنعت نفت یک تحول عمیق ایجاد کنیم که این تحول مسیر نخواهد شد مگر با تعامل با جامعه جهانی.