آتش‌بس موقت؛ خروج عربستان از باتلاق یمن یا تلاش برای انزوای انصارالله؟
خبر برقراری آتش‌بس مشروط در یمن، در نشست خبری مشترک وزرای خارجه عربستان و آمریکا در پاریس اعلام شد.
آتش‌بس موقت پنج روزه در یمن از ساعت ۲۳ امشب -سه‌شنبه - آغاز می‌شود. سخنگوی نیروهای مسلح یمن و جنبش انصارالله نیز موافقت خود با آتش‌بس پنج روزه را اعلام کردند.
بنا بر اخبار منتشر شده، این آتش‌بس مشروط به متوقف کردن فعالیت‌های انصارالله در یمن اجرا می‌شود. بیش از ۴۰ روز از حمله هوایی و دریایی رژیم آل سعود و برخی کشورهای مرتجع منطقه به یمن می‌گذرد. بمباران بی‌وقفه زیرساخت‌ها و مناطق مسکونی فقیر‌ترین کشور جهان عرب توسط هم‌نژادهای ثروتمند، خسارت انسانی و اقتصادی زیادی به بار آورد. عملیات‌های پروازی و دریایی که در سکوت مرگ‌بار عالی‌ترین نهاد بین‌المللی انجام شده و دبیر کل این سازمان تنها به ابراز نگرانی و تقاضای آتش‌بس بسنده می‌کند.
توقف موقت نبرد و تلاش عربستان برای خروج از باتلاق یمن
نگاه برخی کار‌شناسان به آتش‌بس مطرح شده توسط وزرای خارجه عربستان و ایالات متحده، تلاش آل سعود برای خروج از باتلاقی به نام یمن است. کمیته‌های مردمی یمن چندی پیش با حمله به خاک عربستان، پیشروی در خاک این کشور را آغاز کرده و کنترل چند نقطه را به دست گرفتند. نبرد نابرابر عربستان با انقلابیون و مردم بی‌دفاع یمن، هزینه‌ای بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار روی دست خزانه‌دار دربار سعودی گذاشته و غیرمفید بوده است. شاید بحث مالی و هزینه گزاف چند میلیارد دلاری برای سعودی‌ها مهم نباشد اما بی‌نتیجه بودن حملات نظامی موضوعی است که با اعتبار یک کشور در صحنه بین‌الملل ارتباط دارد.
بر اساس اصول روابط بین‌الملل، استفاده از ابزار نظامی یا قدرت برهنه، یکی از راه‌های نیل به اهداف مورد نظر کشور‌ها است. یکی از نکات مهم در این اصول، عدم استفاده مدام کشور‌ها از این ابزار است، زیرا کارآیی خود را از دست داده و به امری بیهوده تبدیل می‌شود. برخی تحلیل‌گران اعتقاد دارند که عربستان با ورود به آتش‌بس پنج روزه به دنبال راه خروج از بن‌بست یمن بوده و تصمیم دارد فاز سیاسی برنامه خود را برای آینده یمن کلید بزند.
آتش‌بس انسانی و تلاش برای انزوای انصارالله
نگاه دیگر به طرح آتش‌بس، استفاده ابزاری از آن برای اتهام زدن به انصارالله است. متوقف کردن حمله‌های هوایی و تیراندازی دریایی به شهرهای یمن، امری انسان‌دوستانه و لازم است. در صورتی که این طرح کامل و بدون اغماض اجرایی شود، می‌تواند علاجی بر دردهای مردم بی‌دفاع یمن باشد و بخش کوچکی از مشکل‌های بی‌شمار آن‌ها را حل کند. نکته مهم، بررسی پشت پرده طرح پیشنهادی سعودی‌ها است. «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای سعودی خود، توقف پیشروی انصارالله و عملیات این گروه یمنی را ضامن اجرای آتش‌بس در تمام مناطق این کشور اعلام کرد. در حالی که این آتش‌بس به اصطلاح انسانی، محدودیتی برای تروریست‌های داعش، القاعده و دیگر گروه‌های مسلحی که در یمن فعال هستند، مشخص نکرده است.
«شرف غالب لقمان» سخنگوی نیروهای مسلح یمن پس از مطرح شدن برقراری آتش‌بس، موافقت کشور خود با آن را اعلام کرد. خبرگزاری رسمی یمن موسوم به «سبا» به نقل از لقمان نوشت: در چارچوب تلاش برخی از کشورهای دوست و برادر برای برقراری یک آتش‌بس انسانی که طی آن محاصره ظالمانه برداشته شده و اجازه ورود کشتی‌های تجاری و کمک‌های انسانی به یمن داده می‌شود، موافقت خود را با آتش‌بس انسانی که از سه‌شنبه آغاز خواهد شد، اعلام می‌کنیم. این مقام نظامی یمنی در ادامه، مسئولیت هرگونه نقض‌آتش‌بس توسط القاعده و گروه‌های مسلح طرفدار منصور هادی و پشتیبانان آن‌ها را متوجه طرف مقابل دانست و با صراحت اعلام کرد که این عناصر با پاسخ قاطع ارتش و نیروهای مردمی مواجه می‌شوند.
جنبش انصارالله نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که از برقراری آتش‌بس حمایت می‌کند و خواستار ورود کمک‌های انسان دوستانه و تجهیزات لازم برای درمان مجروحان و بازسازی خطوط ارتباطی و انتقال انرژی شد. در بخش دیگری از این بیانیه، بر شروع مجدد مذاکرات تحت نظارت سازمان ملل تاکید شده است. گفت‌و‌گوهایی که با تجاوز عربستان و رقم زدن فجایعی که جامعه جهانی شاهد آن بود، متوقف شد.
آل سعود در عهدشکنی سابقه زیادی دارد. چند ساعت پس از پایان عملیات «طوفان قاطعیت»، حمله‌های هوایی به شهرهای یمن بار دیگر آغاز شد و آتش‌بسی که برخی وعده آن را می‌دادند، هیچ وقت عملی نشد. وهابی‌های عربستان پس از وقفه‌ای چند ساعته، این بار با نام «بازگشت امید» به یمن بازگشتند؛ عملیاتی که در ابتدای امر محدود‌تر بود اما پس از جوابگو نبودن در برابر موج نیروهای انقلابی و ارتش یمن، راه عملیات پیشین را دنبال کرد. حمله‌های هوایی عربستان و کشورهای ائتلاف از یک طرف و گروه‌های مسلح و تروریست‌های القاعده از طرف دیگر بر جریان انقلاب فشار وارد کرده و تلاش می‌کنند آن را نابود کرده یا به حاشیه ببرند. با نگاه از دریچه سابقه آل سعود در عهد شکنی، می‌توان این موضوع را خدعه‌ای برای انزوا و متهم کردن انصارالله به نقض آتش‌بس دانست. در صورتی که حمله‌ای از طرف گروه‌های مسلح به مواضع و مناطق تحت کنترل نیروهای انقلابی و ارتش انجام شود، به طور قطع و بنا بر گفته سخنگوی نیروهای مسلح این کشور بدون پاسخ نخواهد ماند. تحرک و عملیات نظامی انصارالله نیز همان موضوع مورد نیاز برای متهم کردن این گروه به نقض آتش‌بس و اقدام‌های جدید است.
محسن صالحی خواه