ارنستو بیدار باش، کاسترو در خواب است
بازگشایی سفارت کوبا در ایالات متحده پس از نیم قرن اتفاق افتاد اما برخی از کوباییها که پدران و برادران خود را در راه انقلاب این کشور از دست دادهاند با چشمانی گریان تنها نظارهگر اقدامات کاستروها هستند.
زمانی که صحبت از کوبا به میان میآید، ناخودآگاه تصویری از پایهگذار جنبش 26 ژوئیه یعنی «فیدل کاسترو» در ذهن افکار عمومی نقش میبندد و به موازات آن چهره یک چریک مبارز از سرزمین آرژانتین با نام اختصاری "چ" نمایان میشود.
جنبش 26 جولای، سکوی پرتاب کاسترو
تشکیلات انقلابی 26 جولای که در سال 1953 به جهت سرنگونی حکومت "فولخنثیو باتیستا" دیکتاتور کوبا توسط فیدل کاسترو پایهگذاری شد، اولین عملیات خود را به صورت حملهای نافرجام به پادگان مونکادا در شهر سانتیاگوی کوبا ترتیب داد. در آن زمان بود که مبارزه با دولت کوبا توسط انقلابیون سیگار به دست کلید خورد.
کاسترو در دوران دانشجویی به یک گروه پیشاهنگی پیوست که علیه فساد سیاسی مبارزه میکردند. او در سال 1947 میلادی عضو حزب مردم کوبا شد که به "حزب مبارزان ارتودکس"هم شهرت داشت. بعد از آن فیدل رهبر جناح چپ حزب مذکور شد و همان سال داوطلب عضویت در یک گروه مسلح برای مبارزه با نظام "رافائل تروخیو" در جمهوری دومینیکن شد که نهایتاً ترور تروخیو در سال 1961 میلادی توسط هم حزبیهای کاسترو صورت گرفت.
این روند و به خصوص فراز و نشیبهای زندگی سیاسی کاسترو تا جایی پیش رفت که در سال 1955 کاستروی 29 ساله به همراه 80 نفر از انقلابیون در تبعید مانند رائول کاسترو ( برادر فیدل و رئیس جمهور فعلی کوبا) و ارنستو چگوارا مجدداً جنبش 26 جولای را در مکزیک احیاء کردند. هدف از تشکیل مجدد این جنبش سازماندهی و آموزش مجدد انقلابیون برای سرنگونی نظام باتیستا بود که نهایتاً در سال 1959 انقلاب کوبا به نقطهای که کاسترو و ایدئولوژی آنان حکم کرده بود رسید و کاسترو زمام امور هاوانا را به عهده گرفت.
همین روال تا سال 2008 میلادی ادامه داشت. آرمانهای کاستروئیسم و محتویات ذهنی او بر کوبا حاکم بود تا خبرهایی درباره از سرگیری روابط میان مقامات هاوانا و واشنگتن به سرعت برق در رسانهها و مطبوعات منعکس شد.
کارشناسان رسانهای بر این باورند که دلیل اصلی اینکه اخبار مربوط به روابط کوبا و آمریکا به سرعت در رسانهها و مطبوعات منعکس شد تنها در این نبود که دیوارهای تقابلی 50 ساله فرو ریخته است، بلکه اهم دلیل آن بر این پایه استوار است که غربیها توانسته اند در نهایت نیم قرن ایدئولوژی کمونیسم را فرو بریزند و یار چندین ساله پیرمرد کوبایی را به پای میز مذاکره بکشانند.
دلایل مختلفی برای این که رابطه آمریکا با کوبا پس از نیم قرن از سر گرفته شد، وجود دارد. بخشی از این دلایل در درون ایالات متحده آمریکا وجود دارد و بخشی دیگر در درون کوبا. بعد از اینکه قدرت از فیدل کاسترو به برادر کوچکش رائول کاسترو منتقل شد، روند اصلاحات در کوبا آغاز شد و سرعت گرفت.
با اینکه هر دو برادر به انقلاب کمونیستی پایبند هستند و تغییری در ساختار سیاسی و ایدئولوژیک کوبا ایجاد نشده، اما از زمانی که رائول کاسترو رئیسجمهوری کوبا شده است، اصلاحاتی را به مورد اجرا گذاشت. اصلاحات اقتصادی و بحث مالکیت خصوصی به تدریج در کوبا مورد تایید قرار گرفت و اجازه دادند که برخی از شهروندان کوبایی از حقوق مالکیت برخودار شوند و همین موضوع باعث شد توریستهای بیشتری جذب این کشور شود و دسترسی به برخی از ابرازها مانند ماهواره و موبایل هموار شد و این موضوع زمینهساز این شد تا مذاکراتی با طرفهای خارجی درباره مسائل سیاسی آغاز شود مانند مذاکرات کوبا و اتحادیه اروپا درباره مسائل حقوق بشر.
معادله اصلاحات و برقراری رابطه
در نهایت این روند اصلاحات، آمادگی جامعه و هیات حاکمه کوبا برای برقراری رابطه با بزرگترین دشمن این کشور یعنی ایالات متحده آمریکا بود. به هر حال کوبا به سرمایههای خارجی نیاز دارد و تحریمهایی که آمریکا در طول این نیم قرن اعمال کرده شرایط اقتصادی را برای کوبا بسیار دشوار کرده و هر گونه توسعه اقتصادی، منوط به ورود کوبا به اقتصاد بینالملل شده است که مانع تحقق این موضوع، ایالات متحده بود.
بعد از اینکه اوباما رئیس جمهوری آمریکا شد، نوعی تجدیدنظر در برخی از رفتارهای این کشور صورت گرفت. به خصوص در آمریکای لاتین مقامهای واشنگتن به این نتیجه رسیدند که سیاستهایی که طی چند دهه خصوصاً در زمان "جرج بوش" اعمال شده بود، باعث شده وجهه آمریکا در این منطقه خدشهدار شود و پای کشورهای دیگر در نیم کره غربی که برای سالیان متمادی حیات خلوت ایالات متحده بود، باز شود که میتوان به کشورهایی مانند چین، روسیه و همچنین کشورهای عضو اتحادیه اروپا اشاره کرد.
ضمن اینکه جنبش چپ جدید که در آمریکای لاتین توسط "هوگو چاوز" به وجود آمد و در کشورهای دیگر آمریکای لاتین گسترش پیدا کرد، توانست جلوه ایالات متحده را خدشهدار کند و آمریکاییها به این نتیجه برسند که باید در آمریکای لاتین تجدیدنظری صورت دهند.
یکی از مواردی که باعث تجدید نظر ایالت متحده در نیم کره غربی شد، این بود که با توجه به این موضوع که تحریمها نیم قرن ادامه داشت، اما وجهه کوبا در آنجا بیشتر شد و انتقاداتی مطرح بود که چرا این تحریمها ادامه دارد.
مرگ ماندلا و آشتی کوبا
از این رو همزمانی تغییر کوبا و آمریکا نسبت به یکدیگر باعث شد که سرانجام در مراسم یادبود نلسون ماندلا، رهبران دو کشور آمریکا و کوبا به طور بی سابقهای با یکدیگر دیدار کنند و بعد از آن مذاکرات کانادا انجام گرفت و در نهایت منجر به اعلام همزمانی برقراری روابط بین این دو کشور توسط روسای جمهوری آمریکا وکوبا شد.
تاکنون چند سری مذاکره در این خصوص انجام شده تا روابط عادی شود. به گونهای که در خبرها آمده بود امکان دارد به زودی سفارت آمریکا در هاوانا بازگشایی شود اما موانعی هم وجود دارد. اول اینکه تکلیف تحریمهایی که نیم قرن علیه کوبا وضع شده، مشخص شود به عبارتی که این تحریمها به دلیل اینکه توسط کنگره وضع شده باید از همان طریق هم برچیده شود و جمهوری خواهان که اکثریت کنگره را در اختیار دارند، چندان با این روند موافق نیستند.
ردپای جمهوریخواهان تا هاوانا دیده شده است
کوباییهای ضد کاسترو، لابی قدرتمندی در ایالت متحده و خصوصاً در «ایالت میامی» دارند که بسیار قوی و فعال هستند و تلاش میکنند تا زمانی که اصلاحات مد نظر جریان کاسترویی در کوبا محقق نشده و مادامی که آنچه از منظر آنها نظام حکومت تکحزبی و دیکتاتوری در کوبا است برچیده نشود، اجازه نمیدهند که واشنگتن بیش از اندازه به کوبا نزدیک شود.
در حال حاضر آمریکاییها معتقدند که کوبا همچنان باید در فهرست کشورهای حامی تروریسم که توسط وزارت خارجه منتشر میشود، قرار داشته باشد اما کوبا تاکید بر خارج شدن نام این کشور از این فهرست را دارد. لذا هنوز مشخص نیست که تغییرات به چه سمتی خواهد رفت که البته دو طرف به سمت تنشزدایی و آشتی حرکت می کنند به گونهای که در هفته های اخیر شاهد به اهتزاز درآمدن پرچم کوبا در آمریکا بودیم که این خود گامی موثر در برقراری روابط میان این دو کشور به شمار میرود.
دوستان دیروز، مخالفان امروز
در انتها باید به این نکته توجه داشت که یکسری از انقلابیون و حتی خانواده های به جا مانده از آنها در کوبا، برقراری روابط مجدد با آمریکا را رد می کنند و حتی کاسترو را به ثروت اندوزی و فریب افکار عمومی این کشور متهم می کنند. تاجایی که روزنامه بریتانیایی " دیلی میل" چندی پس از بازگشایی مجدد سفارتخانه کوبا در ایالات متحده، دست به افشاء اطلاعاتی در خصوص ثروت اندوزی فیدل کاسترو زده و او را به نیم قرن دروغ پردازی متهم ساخت.
چگوارا غمگین است
مطابق گزارش منتشر شده توسط این روزنامه در مصاحبهای با «خوان رینالدو سانچس» محافظ شخصی فیدل کاسترو ، وی کاستروی بزرگ را به عنوان یک «پادشاه» اما از جنس کوبایی آن معرفی می کند و اشاره ای به جزیره خصوصی او یعنی «کایو پیِدرا» میکند که در آن یک رستوران شناور وجود دارد و علاوه بر آن، جزیره خصوصی او مجهز به سکوى فرود بالگرد بوده و دو دلفین دستآموز برای تفریح فرزندان او در آنجا وجود دارد. نکته ای که در مصاحبه دیلی میل با سانچس بسیار مد نظر قرار میگیرد عبارتی است که وی با اشاره به فداکاری های ارنستو چگوارا دوست و هم رزم کاسترو بیان میکند و آن این است: " ارنستو بیدار باش، کاسترو در خواب است".
فرشاد گلزاری