ترکیه، دروازه ورود مجدد یانکی‌ها به خاورمیانه
روایت‌های مختلفی از تغییر سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در غرب آسیا وجود دارد؛ یکی از این روایت‌ها، دور شدن آمریکا از متحد‌های حاشیه خلیج فارس به خصوص عربستان سعودی و هم‌پیمانی با ترکیه است.
موضوع تروریسم در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا یا آن‌گونه که اروپایی‌ها می‌گویند خاورمیانه، تبدیل به بهانه‌ای برای حضور مستقیم و غیرمستقیم نیروهای خارجی به سردمداری آمریکا شده است. ۱۱ سپتامبر سال گذشته، «باراک اوباما» خبر از تشکیل ائتلافی بین‌المللی به رهبری آمریکا داد که قرار بود منادی مبارزه با تروریسم شود؛ ائتلاف آن روز، همین جنگنده‌هایی هستند که امروز در عراق و سوریه عملیات می‌کنند و قصد دارند به دنیا بقبولانند که با وحشت‌آفرینان می‌جنگند.
در خصوص ائتلاف بین‌المللی، کارآیی و عدم کارآیی آن در بحث مبارزه با تروریسم بحث‌های زیادی مطرح شده اما مساله ترکیه و نقش آن در ائتلاف و مبارزه با داعش یکی از بحث‌های مهم این مقوله محسوب می‌شود؛ ترکیه‌ای که تا مدتی پیش از انفجار سوروچ و قتل دو مامور پلیس حاضر به حضور در عملیات علیه داعش و به طور کلی تروریست‌های فعال در کشورهای همسایه نبود و در این میان دست به تضعیف دولت سوریه نیز می‌زد. آنکارا در سال‌هایی که گذشت از هیچ اقدام آشکار و پنهانی برای تضعیف دمشق و دولت بشار اسد چشم‌پوشی نکرد، نمونه آن نیز تجاوز نیروهای نظامی این کشور به خاک سوریه برای انتقال جسد یکی از سلاطین عثمانی بود.
تغییر مواضع
تغییر رویکرد ترکیه نسبت به بحث تروریسم، بدون در نظر گرفتن بیشتر نزدیک شدن آنکارا و واشنگتن قابل تفسیر نیست. رویدادهای اخیر خاورمیانه مانند دومینو به یکدیگر متصل هستند. پس از وقایع ترکیه و آغاز حملات هوایی و بعضا زمینی نیروهای نظامی این کشور علیه پ‌ک‌ک و داعش، رئیس‌جمهوری آمریکا چند روز پیش دستور پشتیبانی هوایی از گروه‌های مسلحی که تحت حمایت واشنگتن هستند را صادر کرد. به این صورت که آن دسته از گروه‌های شورشی مورد حمایت واشنگتن در صورتی که از سوی ارتش سوریه مورد حمله قرار بگیرند، جنگنده‌های ایالات متحده در حمایت از این گروه‌ها وارد عمل می‌شوند؛ همچنین اگر این گروه‌های مسلح از سوی دیگر گروه‌های تروریستی که مورد حمایت آمریکا نیستند، هدف حمله قرا بگیرند نیز جنگنده‌های آمریکایی در حمایت از آن‌ها عملیات خواهند کرد. وزیر امور خارجه ترکیه نیز در جریان دیدار با همتای آمریکایی خود، از عملیات زمینی قریب‌الوقوع ارتش این کشور علیه داعش در خاک سوریه خبر داد. وی به صراحت اعلام کرد که ترکیه با همکاری آمریکا، ضمن ارائه آموزش‌های لازم، تجهیزات نظامی پیشرفته را نیز در اختیار شورشیان سوریه قرار می‌دهد و خیلی زود ارتش این کشور به طور مستقیم در خاک کشور همسایه وارد عمل می‌شود. ترکیه عضوی از پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به «ناتو» است، بنابراین همکاری نظامی زیادی میان آنکارا و واشنگتن در سال‌های گذشته وجود داشته است اما شرایط کنونی، این روابط را گسترده‌تر می‌کند.
در ادبیات جدید ترکیه، تروریست‌ها در سوریه به دو دسته خوب و بد تقسیم می‌شوند. یک دسته داعش که تا دیروز دوست و فروشنده نفت به ترکیه بود و گروه دوم، شبه‌نظامیان مسلحی که به اصطلاح رسانه‌های غربی مخالفان میانه‌رو هستند. آمریکا در این چرخش کنار ترکیه ایستاده و تلاش می‌کند تا آنکارا را هر چه بیشتر به خود نزدیک کند. پایگاه اینجرلیک در استان آدانای ترکیه که پیش از این نیز محل استقرار یگان ۳۹ نیروی هوایی آمریکا بود، بار دیگر در اختیار ایالات متحده قرار گرفت تا از آن برای عملیات در سوریه و عراق استفاده کند.
دریای سیاه و مدیترانه
هم‌زمان با نزدیکی ترکیه به آمریکا، روابط آنکارا و مسکو که از مدتی قبل رو به بهبودی می‌رفت، به سردی گرایید. کار‌شناسان معتقدند در حالی که آمریکا به سمت ترکیه تغییر جهت می‌دهد، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به خصوص عربستان نیز به روسیه متمایل می‌شوند.
«ولادیمیر دانچِو» تحلیلگر روس در این خصوص معتقد است که ایالات متحده با درک اهمیت موقعیت ژئوپلیتیکی ترکیه و سکولار بودن دولت آن به این نکته پی برده است که این کشور می‌تواند نقش مهمی در سیاست خارجی واشنگتن در خاورمیانه ایفا کند؛ زیرا واشنگتن از طریق آن می‌تواند در دریای مدیترانه و دریای سیاه نفوذ کرده و روسیه را در مناطق قفقاز و بالکان مهار کند. در حال حاضر، ترکیه ابزار آمریکا برای سرکوب شیعیان عراق، سوریه، مصر و دیگر کشور‌ها است. به همین دلیل، استراتژی واشنگتن در همکاری با ترکیه مرکب از فاکتور نظامی و غیرنظامی است. ترکیه و آمریکا همکاری نظامی تنگاتنگی با یکدیگر دارند و عضویت ترکیه در ناتو، نفوذ قابل‌توجه آمریکا در قلب قوای مسلح ترکیه را فراهم کرد. بر اساس قانون اساسی ترکیه، ژنرال‌های ارتش حق مداخله در فعالیت‌های سیاسی دولت را دارند. در واقع آمریکا از طریق ژنرال‌های ارتش ترکیه به نظام حکومتی این کشور رخنه کرده و اهداف خود را از طریق آن‌ها عملی می‌کند.
همکاری نظامی آمریکا و ترکیه می‌تواند مقدمه‌ای بر حضور بیشتر ایالات متحده در حیاط خلوت روسیه و خاورمیانه باشد. ترکیه که نقطه اتصال آسیا و اروپا است، از شمال به دریای سیاه و از غرب و جنوب‌غرب به دریای مدیترانه منتهی می‌شود. گسترش همکاری نظامی آنکارا و واشنگتن، حضور آمریکا را در این دو نقطه حساس تقویت می‌کند که هر کدام دارای اهمیت خاص خود هستند. بخشی از سوریه به دریای مدیترانه ختم می‌شود و مهم‌تر از آن، دریای سیاه فاصله‌ای میان ترکیه با روسیه و اوکراین است که می‌تواند فاکتوری موثر در بازیگری آمریکا در معادلات اوراسیا، قفقاز و خاورمیانه باشد.