بقایی‌ماکان در انتقاد به برخی نشست‌های فرهنگی:
مولانا؛ نثر مرسل را به قونیه نبرده است
اولا کلیله و دمنه نمی‌تواند در شمار آثار مرسل قرار گیرد ثانیا نخستین کسی که نثر مرسل فارسی را پیش از مولانا از خراسان به روم شرقی برده، نجم‌دایه است نه مولانا.
ایلنا: در برخی از نشست‌هایی که به عناوین فرهنگی و‌گاه با بهانه‌ی رونمایی از برخی کتاب‌ها برگزار می‌شود، بعضا با وجود حضور متخصصان و پژوهشگران حاضر در جلسه، گویندگان و سخنرانان اطلاعات نادرستی را در مباحثمختلف ارائه می‌کنند که در صحت آن‌ها جای تردید است.
به گزارش ایلنا؛ چندی قبل در نشستی برای رونمایی از کتاب «احوال دلِ گداخته»(که شرحی است بر برخی مکتوبات مولوی) نکاتی مطرح شد که به زعم محمد بقایی‌ماکان نادرست بوده و پرداختن به آن‌ها نیاز به توضیحات بیشتری دارد.
بقایی(نویسنده، مترجم و پژوهشگر ادبی) در این‌باره به خبرنگار ایلنا گفت: در این مراسم که دو روز پیش در تالار شمس سازمان اکو برگزار شد، عنوان شد که نثر مولانا مانند کلیله و دمنه و تاریخ بیهقی، در شمار آثار مرسل ادب فارسی بوده و مولانا برای اولین بار این سبک را با خود به قونیه برد و در مکتوبات آشکار کرد و تا یک صد سال بعد از مولانا هم که در قونیه نوشته شده، ظهور و بروز داشته است.
وی ادامه داد: این گفته جای تامل دارد. نخست اینکه کلیله و دمنه را با توجه به نثر فنی نصر‌الله منشی که خواسته یا ناخواسته آکنده از صناعات ادبی و‌گاه مسجع است، نمی‌تواند در شمار آثار مرسل قرار گیرد.
بقایی افزود: مسله‌ی دوم این است بسیار پیش‌تر از تالیفات و مکتوبات در قونیه، کتاب بسیار معروف مرصادالعباد اثر نجم‌الدین‌رازی معروف به نجم دایه که به نثر مرسل است و در ۶۲۰ قمری در همان دیار به اتمام رسید.
وی در توضیح مرصادالعباد و نجم‌دایه گفت: این کتاب، کتابی عرفانی - اخلاقی است. نجم‌دایه اصالتا اهل ری و از عارفان بزرگ قرن هفتم و از شاگردان شیخ نجم‌الدین کبری بوده که در سال ۶۱۷ قمری پس از اقتل استادش در حمله مغولان، به خراسان رفا و سپس از آنجا به خارزم و بعد به همدان کوچ کرد.
بقایی ادامه داد: مدتی نیز در اردبیل اقامت نمود و بعد از ترس حمله مفول، به روم شرقی رفت و در آنجا با صدرالدین قونیوی و جلال‌الدین مولوی مصاحب و معاشر شد و مدتی را در سیواس ساکن شد. تا آنکه به سال ۶۴۵ قمری یعنی سی سال پیش از مولوی در بغداد چشم از جهان فروبست.
وی گفت: لازم به ذکر است که نگارش مرصادالعباد زمانی پایان گرفت که جلال‌الدین مولوی یک نوجوان ۱۵ ساله بوده. دیگر اینکه مخاطبان مکتوبات مولوی سال‌ةا پس از تاریخ اتمام مرصادالعباد زیسته‌اند. بنابراین نخستین کسی که نثر مرسل فارسی را پیش از مولانا از خراسان به روم شرقی برده، نجم‌دایه است نه مولانا.
این پژوهشگر ادامه داد: مرصادالعباد در شمار آثار معتبر عرفانی به شمار می‌آید و ارزش و اعتبارش در تاریخ تطور نثر فارسی، از مکتوبات مولوی به مراتب بیشتر است. از نجم‌دایه آثار روان و فصیح دیگری نیز مانند «عقل و عشق» و «شرح مقامات عارفان» نیزبه‌جا مانده که آن‌ها هم پیش از تالیفات مولوی نوشته شده‌اند.
