انتشار مجموعه شعر اقتصادی نیست

ایلنا: چند سالی است که انتشار مجموعه شعر با پرداخت هزینه از سوی شاعر توسط برخی از ناشران مرسوم شده. البته این رویه پیشتر نیز وجود داشته اما با تاسیس مراکز نشری که بیشتر روی انتشار شعر تمرکز دارند، این روند به اوج خود رسیده است.

بسیاری معتقدند این امر باعثشده که هر شخصی با هر سطح استعداد و توانایی به خود اجازه انتشار مجموعه شعر بدهد. به همین دلیل پر شدن بازار نشر از مجموعه شعرهای ضعیف، موجبات دلزدگی مخاطبان شعر را در کشور فراهم آورده اما به هر حال ناشرانی که دست به انتشار چنین مجموعه‌های می‌زنند، دلایلی برای خود دارند و از کار خود دفاع می‌کنند. در این راستا، داریوش معمار یکی از کارشناسان نشر شعر است که از این رویه دفاع می‌کند.

وی در این باره به خبرنگار ایلنا توضیح داد: در همه جای دنیا؛ مثلا در کشور فرانسه، آمریکا، ترکیه و… مسوم است که شاعران وقتی می‌خواهند اولین کتاب خود را چاپ کنند، یا این کار را با هزینه‌ی شخصی انجام می دهند و یا به عنوان اسپانسر با ناشر وارد مشارکت می‌شوند. دلیلش هم این است که وقتی شاعری شناخته شده نیست، ضمانتی برای به فروش رفتن کتابش در بازار وجود ندارد.

معمار ادامه داد: مگر کسی سهراب سپری را هنگامی که نخستین مجموعه شعرش یعنی «رنگ ها» را چاپ می‌کرد؛ می‌شناخت؟ مگر از این کتاب استقبال خوبی شد؟ ما باید بپذیریم که اقتصاد شعر، تابع شناختی ست که مخاطبان شعر از شاعر دارند. با این حساب از میان شاعران، تنها آنها که ۲۰ تا ۳۰ سال سابقه دارند، مخاطبان خود را داشته و می‌توانند روی فروش کتاب خود حساب باز کنند.

این شاعر در ادامه به هزینه‌های انتشار یک مجموعه شعر اشاره کرد و گفت: فرض کنید یک کتاب ۸۰ صفحه‌ای با قیمت پشت جلد ۵ تا ۶ هزار تومان در هزار جلد منتشر شود. ۴۰ درصد از مبلغ پشت جلد که توسط مراکز پخش دریافت می‌شود، ۱۰ درصد نیز هزینه‌ی انبارداری و جابجایی است. ۳۵ تا ۳۷ درصد هم هزینه‌ی چاپ کتاب می‌شود بنابراین تنها ۱۳ تا ۱۵ درصد از مبلغ پشت جلد، باقی می‌ماند.

وی ادامه داد: درنظر داشته باشید که این حساب و کتاب‌ها در صورتی درست از آب درمی‌آید که تمام کتاب‌ها فروش برود. وگرنه اگر ۱۰۰ جلد از کتاب هم فروش نرود، ناشر متضرر خواهد شد. حالا سوال من این است که با این شرایط آیا شما در انتشار مجموعه شعر، اقتصادی می‌بینید؟ این رویه تنها برای مجموعه شعرهایی اقتصادی است که ظرف چند ماه به چاپ دوم و سوم برسند زیرا در چاپ‌های بعدی هزینه‌ها پایین می‌آیند. اما واقعا چند شاعر را می‌شناسید که کتابشان ظرف چند ماه به چاپ‌های سوم و چهارم برسد؟

معمار در پاسخ به این سوال که " در چنین شرایطی ناشران چه ضرورتی به انتشار مجموعه شعر دارند؟ "، اظهار داشت: در سراسر جهان عرف است که شاعران کتاب‌های اولشان را با هزینه‌ی شخصی منتشر می‌کنند تا به واسطه‌ی این کتاب‌ها به عرصه‌ی شعر شناخته شوند، بورسیه بگیرند، جایزه دریافت کنند و… تا یک زمانی با انتشار کتاب‌هاشان معیشت خود را تامین کنند. اما در ایران چنین امکانات وجود ندارد؛ بنابراین تنها امید شاعران جوان این است که حداقل ۲۰ تا ۳۰ سال بعد، شاعر شناخته شده‌ای باشند و اسم و رسمی داشته باشند.

وی افزود: در چنین شرایطی، اگر یک شاعر جوان کتاب اولش را با هزینه‌ی شخصی منتشر نکند و به این ترتیب به این حوزه وارد نشود، می‌تواند در آینده شاعر شناخته شده‌ای بشود؟ من نمی‌خواهم درمورد این شیوه قضاوت اخلاقی کنم اما خود من ۴ کتاب اولم را با هزینه‌ی شخصی منتشر کردم. البته شاید خیلی از شاعران ۳۰ کتاب هم با هزینه‌ی شخصی منتشر کنند ولی بازهم ناشری قبول نکند که کتابش را بدون دریافت هزینه‌ی مشارکت به انتشار برساند!

معمار در پاسخ به این سوال که " پس انتشارات‌های بزرگ و معتبر، چطور هزینه‌ی انتشار مجموعه شعرها را - ولو اولین مجموعه ی شاعری باشد - تقبل می‌کنند؟ " گفت: ناشران بزرگ توان محدودی برای انتشار با هزینه‌ی خود دارند. همانطور که می‌دانید من مسوول انتشار مجموعه شعرها در نشر نگاه هستم که ناشر بزرگ و کهنه کاری ست. طبق فراخوانی که برای انتشار مجموعه شعر دادیم، ۹۰۰ شاعر درخواست انتشار کتاب دادند! اما آیا نگاه امکان انتشار هر ۹۰۰ کتاب را داشت؟ خیر! تنها ۲۰ عنوان از آنها را منتشر کرد.

این کارشناس نشر که مدتی ست با انتشارات بوتیمار همکاری دارد، افزود: می‌بینید که انتشار کتاب در مقالب دریافت هزینه‌ی نشر از شاعر، مساله‌ی غیرمعقولی نیست. اما ناشر و شاعر باید تلاش کنند تا کتاب خوب پخش و دیده شود.

وی همچنین در مورد حجم بالای نشر مجموعه شعر با هزینه‌ی شاعر نیز گفت: مهم این است که برایند کیفی کتابها بالا باشد. وقتی بوتیمار ۵۰ مجموعه شعر چاپ می‌کند و ۱۲ تا از این مجموعه‌ها در جوایز مختلف برگزیده می‌شوند، یعنی کار خود را درست انجام داده. در میان ۴۰ جلد کتابی که ما از برج چهار به این طرف منتشر کرده‌ایم؛ مجموعه شعرهای شاعرانی همچون مهرداد فلاح، شمس آقاجانی، عباس حبیبی، ابوالفضل پاشا، علی عبدالرضایی هم بوده است که شاعران شناخته شده‌ای هستند. حالا در کنار اینها، شاید ۱۰ مجموعه شعر هم ضعیف بوده باشند.

معمار ضمن بیان این مطلب که انتشار مجموعه شعر اول می‌تواند موجبات پیشرفت یک شاعر را فراهم آورد، افزود: من فکر می‌کنم هیچ ناشری نمی‌تواند انحصارا روی انتشار شعر کار کند و از پس خرج و مخارج خود برآید؛ حتی اگر از شاعران پول بگیرد. زیرا انتشار شعر به خودی خود اقتصادی نیست. به همین خاطر هم هست که ما در بوتیمار، به جز شعر، داستان و رمان تالیفی و ترجمه‌ای هم منتشر می‌کنیم. اخیرا نیز تصمیم گرفتیم وارد حوزه‌ی مدیریت روان شناسی شویم؛ البته با نام نشر «سروش دانش». با تمام این توصیفات، جالب است بدانید که ما در بوتیمار ۶۰ میلیون سرمایه‌گذاری کردیم که هنوز برنگشته.

وی خاطرنشان کرد: بدون شک ناشران بزرگ هم از انتشار مجموعه شعرها سودی نمی‌برند؛ بلکه ضرر هم می‌کنند. در واقع آنها سود خود را از انتشار سایر کتاب‌های خود به دست می‌آورند، نه از انتشار مجموعه شعر شاعران جوان.