دبیر انتشارات مروارید در گفتگو با ایلنا:
بیهوده؛ یک اثر را به عرش می‌برند یا به فرش می‌رسانند
چرا صدا و سیما فقط باید کتاب‌های ناشران دولتی را تبلیغ کند؟ یعنی چه که می‌گویند کتاب‌های ناشران خصوصی، روشنفکری است و در چارچوب برنامه‌های ما نیست؟ آیا کتابی که از ارشاد با هزار بدبختی مجوز گرفته؛ بازهم در چارچوب رسانهٔ صوتی و تصویری کشور نیست؟
فاضل ترکمن(دبیر انتشارات مروارید) گفت: دولت جدید با حمایت هنرمندان، ناشران و شعار حمایت از آنها شروع به کار کرد و همهٔ ما انتظار داریم برای حل مشکلات هنرمندان کارهای جدی صورت بگیرد.
فاضل ترکمن در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا؛ دربارهٔ اوضاع نشر و کتاب در سال جدید گفت: اظهارنظر دراین‌باره و در فصل بهار و تابستان به‌خصوص که ایام امتحانات و ماه رمضان نیز در پیش بوده، خیلی زود است و باید منتظر نیمهٔ دوم سال؛ به‌خصوص پاییز بود.
وی ادامه داد: از لحاظ فروش که اوضاع کتاب برای همهٔ ناشران خیلی وقت است که راضی کننده نیست. می‌گویند کتاب غذای روح است، اما وقتی مردم از تامین غذای جسم خود عاجز هستند؛ چه‌طور می‌توانند به فکر غذای روح خودشان باشند؟! قیمیت کاغذ، هزینهٔ چاپ و صحافی و مابقی هزینه‌های مراحل نشر یک کتاب نیز روزبه‌روز گزاف‌تر می‌شود و بنابراین ناشران چاره‌ای جز گران کردن قیمت کتاب‌ها ندارند.
ترکمن اضافه کرد: با وجود این شرایط انتشارات مروارید همچنان کتاب‌های تجدید چاپ فراوانی داشته است، ما حتی شاخه‌های جدیدی از جمله در حوزهٔ چاپ نمایشنامه ایجاد کرده‌ایم که بازخورد خوبی داشته است.
وی با بیان این‌که یکی از مهم‌ترین مشکلات نشر بحثتوزیع و پخش است گفت: در این حوزه نوعی باند و باندبازی وجود دارد، پخش کتاب موضوع بسیار مهمی در صنعت نشر است، چراکه اگر حتی بهترین کتاب دنیا چاپ شده، اما خوب توزیع نشود؛ کار به جایی نمی‌رسد. عکس این قضیه نیز وجود دارد. یعنی شما کتابی را می‌بینید که تبلیغات فراوانی دربارهٔ آن صورت می‌گیرد و مخاطب به‌هرحال کنجکاو شده و آن را تهیه می‌کند، اما در نهایت با یک طبل‌ِتوخالی مواجه می‌شود! قضیه این‌جاست که یک ناشر خصوصی به‌تنهایی چه‌قدر می‌تواند در خصوص پخش کتاب‌های خودش تلاش کند؟! حتی آن دسته از ناشران خصوصی که پخش مستقل دارند، به‌دلیل حمایت‌های یک‌جانبه‌ی کشور از ناشران دولتی، توان خود را برای یک پخش متوسط هم از دست داده‌اند. جالب این‌جاست که مولف‌ها از همه‌جا بی‌خبر هستند و گاهی انتقاد می‌کنند که چرا فلان کتاب ما در فلان شهرستان نیست! درصورتی که نمی‌دانند ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم! مولف‌ها باید بدانند ناشران از خود آنها مصر‌تر هستند که کتاب‌هایشان پخش درست‌وحسابی داشته باشد، اما وقتی کتاب‌فروشی‌ها مثلاً از گرفتن بک کتاب شعر حتی به‌صورت امانی و با شرایط خاص سَرْ باز می‌زنند، یک موسسهٔ انتشاراتی چه کار می‌تواند بکند؟! اصلاً برای همین است که اغلب ناشران کتاب شعر چاپ نمی‌کنند و این وسط نشر مروارید جزو معدود ناشرانی است که هنوز در این حوزه فعالیت اساسی دارد.
وی اضافه کرد: اتحادیهٔ ناشران و وزارت فرهنگ و ارشاد هر دو باید در این زمینه به ناشران ایده بدهند و کمک کنند. نهادهای خصوصی بیشتر باید کمک‌های معنوی و نهادهای دولتی مثل وزارت فرهنگ کمک‌های مالی داشته باشند. از طرفی دیگر ویزیتورهای پخش‌کننده باید نسبت به حوزهٔ کاری خودشان، حداقل آگاهی نسبی را داشته باشند. من بار‌ها به‌صورت پراکنده به کتاب‌فروشی‌های مختلف سَرْ زدم و پرسیدم چرا مثلاً از بین این‌همه کتاب‌های مروارید، شما تنها فریدون مشیری یا حمید مصدق را دارید؟! پاسخ می‌دهند چون نمایندهٔ پخش هیچ توضیحی درباره‌های کتاب‌های جدید شما نمی‌دهد! درواقع چون خودش مولف اثر را نمی‌شناسد، به کتاب‌فروشی هم کتاب را معرفی نمی‌کند!
ترکمن گفت: ما نمی‌توانیم چشم‌انتظار کمک‌های مادی و معنوی نهادهای دولتی و خصوصی بمانیم و من تنها از وظایف آنها حرف زدم؛ وگرنه اعتقاد داریم تا جایی که می‌توانیم خودمان باید فکری به حال پخش انتشارات مروارید کنیم. ما برای حل مشکل توزیع و پخش سعی کردیم از روش‌های جدید فروش و توزیع، مانند فروش اینترنتی و پیامکی استفاده کنیم، هرچند باز هم آن تاثیرگذاری خاصی که مدنظر شماست، وجود نداشت. در نمایشگاه کتاب اغلب ناشران معروف خصوصی مثل ما کارت‌هایی تبلیغاتی پخش کردند که برای عضویت به سامانهٔ فروش از طریق پیامک بود، اما تا جایی که خبر دارم؛ هیچ‌یک از ناشران از نتیجهٔ کار چندان راضی نیستند.
وی گفت: تبلیغ و معرفی کتاب در رسانه‌ها و مطبوعات بسیار می‌تواند در جهت فروش کتاب کمک‌کننده و مفید باشد که متاسفانه در این عرصه هم اوضاع به‌سامانی وجود ندارد.
دبیر انتشارات مروارید اضافه کرد: رسانه‌های دولتی که همیشه به‌صورت گزینشی و طبق چهارچوب‌های خاص عمل می‌کنند و هیچ امیدی به حمایت آنها نیست. مثلاً صدا و سیما چرا فقط باید کتاب‌های ناشران دولتی را حمایت و تبلیغ کند؟! یعنی چه که می‌گویند کتاب‌های ناشران خصوصی، روشنفکری است و در چهارچوب برنامه‌های ما نیست! من متوجه نمی‌شوم! کتابی که از وزارت ارشاد این مملکت با هزار بدبختی مجوز نشر گرفته و به تمام مسائل شرعی و قانونی کشورش پایبند بوده، باز هم در چارچوب رسانهٔ صوتی و تصویری کشورش قرار نمی‌گیرد! یا در نظر بگیرید که سینما‌ها و مراکز فرهنگی چه‌قدر ویترین‌های فروش کتاب دارند که اغلب به کتاب‌های حوزهٔ هنری سازمان تبلیغات اسلامی اختصاص دارد. خب! چرا این مزایا برای ناشران خصوصی در نظر گرفته نمی‌شود!
فاضل ترکمن در ادامه گفت: رسانه‌های خصوصی نیز گرچه دل‌سوز و بهتر از رسانه‌های دولتی هستند، اما در اغلب آنها باندبازی شدیدی نفوذ کرده و هر کدام اغلب با یک یا چند نشر همکاری دارند و آثار این ناشران را معرفی می‌کنند. گاهی یک اثر را بیهوده به عرش می‌برند و گاهی یک اثر را بیهوده به فرش می‌رسانند! درواقع نقد علمی و ادبی در کشور ما هنوز معنایی ندارد و همه‌چیز بر مبنای حب‌وبغض فردی است.
ترکمن اضافه کرد: در این اوضاع و احوال حداقل سیاست‌ها و کمک‌های وزارت فرهنگ و ارشاد به‌عنوان متولی اصلی سیاست‌گذاری نشر و کتاب باید طوری باشد که بتواند بسیاری از این مشکلات را حل یا کم کند. مولف یا مترجم و به‌طور کلی کتاب‌نویس توقعی جز خوانده شدن کتاب‌ش از نهادهای دولتی ندارد. همهٔ ما می‌دانیم اوضاع مادی و حق‌التالیف‌های مولفان کشور چه‌قدر اندک است؛ بنابراین نهادهای دولتی باید به کمک ناشران و مولفان بیایند که متاسفانه ما شاهد چنین سیاست و حمایتی نیستیم؛ به‌ویژه در خرید کتاب که همیشه از ناشران خاص و عزیزکرده صورت می‌گیرد و ناشران خصوصی از آن محروم هستند.
دبیر انتشارات مروارید همچنین گفت: بیشترین انتقاد من نسبت به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است؛ حتی بیشتر از وزارت فرهنگ و ارشاد! این سازمان به‌جای این‌که فکر تفکیک‌سازی جنسیتی باشد، باید به وظایف فرهنگی و هنری خودش عمل کند. این‌همه کتاب‌خانه و فرهنگسرا هستند که می‌توانند کتاب‌های ناشران خصوصی را خریداری کنند، اما واقعاً شهرداری چه قدمی برای حمایت از آنها برداشته است!
دبیر انتشارات مرواید در پاسخ به این سوال که با توجه به این موضوعات عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد جدید را چه‌طور ازریابی می‌کنید؛ گفت: شخصاً به آقای جنتی ارادت دارم و می‌دانم وزیر لایق، دل‌سوز و بادرایتی هستند. بعضی‌ها می‌گویند اعتراض تندرو‌ها به ایشان زیاد بوده و اگر ممیزی‌ها تغییر آن‌چنانی نکرده، آقای وزیر بی‌تقصیر است. من این شرایط را درک می‌کنم و در جریان فشارهایی که از جناح‌های مختلف به ایشان وارد است، هستم اما آقای جنتی باید مصرانه بداند که قانوناً وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ممکلت است و به‌خاطر تهدید یا سخنرانی احزاب تندرو از اصلاح وضع ممیزی، ناامید نشود. مگر وقتی احزاب اعتدال‌گرا و اصلاح‌طلب به وضعیت ارشاد دولت آقای احمدی‌نژاد انتقاد داشتند، وزرای ایشان تغییر مسیر دادند!
ترکمن همچنین افزود: این را هم بگویم که وضعیت کتاب‌ها و به‌خصوص سرعت در اعلام نتیجه واقعاً تغییر کرده و از طرفی افرادی هرچند معدود اما آگاه و دل‌سوز هستند که گاهی با مذاکره مشکل کتاب‌های توقیفی یا ممیزی‌های غیرمنطقی و سلیقه‌ای را رفع می‌کنند که سپاسگزار همهٔ آنها هستیم.
وی در پایان درباره آیندهٔ نشر و کتاب گفت: نمی‌توانم به این سوال یک پاسخ کلی بدهم. وضعیت مثبت یا منفی نشر و کتاب کشور بستگی به تمامی جزئیاتی دارد که گفتم. بدون تلاش و کوشش و با شعارهای گُلْ‌درشت نمی‌توان آرزوی رونق بازار کتاب را داشت. از قدیم گفته‌اند از شما حرکت، از خدا برکت!
گفتنی است فاضل ترکمن شاعر، نویسنده و طنز‌پرداز متولد ۱۳۶۷ تهران است. او فعالیت خود را از سال ۸۳ و زیرنظر عمران صلاحی آغاز کرده و سال‌هاست با مطبوعات همکاری مداوم دارد. ترکمن همچنین در زمینهٔ تئا‌تر، سینما و تلویزیون فعالیت دارد و علاوه بر نگارش نمایشنامه و فیلم‌نامه، در زمینهٔ نقد نیز با ماهنامهٔ سینمایی «فیلم» و دیگر نشریات همکاری می‌کند. کتاب‌های منتشر شدهٔ فاضل ترکمن عبارتند از: «حرف‌های گریه‌دار»، «سفر به قبرستان»، «پول چراغ جادو»، «کیف پول من گرسنه است» و «یکی بیاید مرا لِهْ کند». ترکمن تابه‌حال دو بار موفق به دریافت سرو بلورین جشنوارهٔ بین‌المللی شعر فجر در دوره‌های ششم و هشتم شده و همچنین در پانزدهمین جشنوارهٔ بین‌المللی مطبوعات و خبرگزاری‌های به‌عنوان طنز‌پرداز برگزیدهٔ مطبوعات معرفی شده است.
