یکسان سازی نرخ ارز، شمشیر داموکلس اقتصاد

ایلیا پیرولی؛ نرخ دلار دیروز نیز با افزایش قیمتی مواجه شد. این روند رو به رشد قیمتی نگران کننده نیست و وضعیت سفید است.کارشناسان اقتصادی دلایل متعددی را برای این میزان رشد بیان کردند. یکی از این دلایل؛ اعلام یکسان سازی نرخ ارز تا پایان امسال است.

به گزارش ایلنا به نقل از  روزنامه تجارت؛ سیاستی که در دهه‌های 70 و 80 شمسی اجرایی شد و به دلیل بی انظباطی مالی و رشد سر سام آور نقدینگی به یکباره در اواخردهه نرخ ارز به یکباره چند نرخی شد و دوران نابسامانی این بازار شروع شد. دورانی که در اواخر دولت دوم احمدی نژاد به اوج رسیده بود.

سیاست اشتباه دولت گذشته در سال 91 موجب شد تا ارز 3 نرخی شود که این موضوع انتقادهای فراوانی را از سوی کارشناسان به همراه داشت و آنها معتقد بودند که ارز در کشور باید تک نرخی شود.

با روی کار آمدن دولت یازدهم مسئولان دولتی اعلام کردند کنترل بازار ارز از اولویت‌های مهم اقتصادی این دولت است و از سیاست تر نرخی شدن ارز سخن گفتند و ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که برنامه دولت این است که تا پایان امسال، ارز را تک نرخی کنیم.

حالا نرخ دلار روند افزایشی یافته است و کارشناسان یکی از عوامل این موضوع را همین اعلام اجرایی کردن تک نرخی شدن دلار می‌دانند.

آنچه که مشخص است تک نرخی کردن ارز یک ضرورت است اما باید نحوه اجرایی کردن آن دارای سازو کار مناسبی باشد.

نبود منابع ارزی؛ اولین چراغ قرمز یکسان سازی نرخ ارز

یکی از سازو کارهای اجرای تک نرخی کردن ارز داشتن منابع کافی برای این موضوع است. موضوعی که شاید علت به تاخیر افتادن تک نرخی کردن ارز در نیمه اول سال کمبود منابع ارز بود.

وقتی ارز به مقدار کافی وجود نداشته باشد تعادل بین تقاضا و عرضه در بازار ارز به هم می‌ریزد و این عامل افزایش و اثر تورمی‌ بر اقتصاد و بازار ارز می‌شود. و نکته دیگر آنکه در صورت تحقق باید این نرخ را برای منابع و مصارف دولت تعریف شود. یکسان سازی نرخ ارز در کنار همه فوایدش، می‌تواند اثر مخربی را به همراه اشته باشد.

تورم در کمین یکسان سازی نرخ ارز

یکی از دلایل نگرانی بسیاری از کارشناسان اقتصادی همین موضوع است و به صورت مصداقی افزایش اخیر نرخ ارز را یادآور می‌شوند.

یکسان سازی نرخ ارز علاوه بر رعایت موارد اشاره شده باشد به صورت تدریجی اتفاق بیفتد تا آقار تورمی‌کوتاه مدتی داشته باشد.

یک استاد دانشگاه با هشدار به دولت درباره سیاست یکسان سازی نرخ ارز گفت: یکسان سازی ارز باید به صورت تدریجی صورت گیرد تا اثرات مخربی بر اقتصاد نداشته باشد.

محسن صالحی در این باره به شبکه خبرمی‌گوید: با توجه به احتمال تأثیر خالص تورم ریال در برابر دلار، به نظر می‌رسد دولت باید سیاست یکسان سازی نرخ ارز را به صورت گام به گام و تدریجی انجام دهد.

این کارشناس بازار پول و ارز در خصوص دلایل رشد قیمت ارز در ماه‌های اخیر نیز گفت: طبیعی است که بر اساس قوانین اولیه علم اقتصاد، اگر تقاضا برای یک کالا زیاد باشد ناخودآگاه قیمت آن کالا بالا خواهد رفت. عوامل دیگری مثل خالص تورم ریال در برابر دلار و یا ریال در برابر یورو می‌تواند در این زمینه بسیار مهم باشد. همچنین نوع فعالیت اقتصادی کشور نیز در این زمینه مهم است. انتظارات مردم از ارز نیز می‌تواند بر روند رو به رشد نرخ ارز تأثیر بگذارد.

این استاد دانشگاه افزود: من به طور کلی چهار عامل را در این زمینه دسته بندی می‌کنم؛ نخست، انتخابات آمریکا که در یک ماه گذشته بر مجامع اقتصادی دنیا تأثیر گذاشته است. دوم، یکسان سازی نرخ ارز است که پیش از این در سال 1394 قرار بود یکسان سازی نرخ ارز انجام شود، سپس اعلام شد که تا پایان تابستان امسال این اتفاق رخ می‌دهد و الان گفته می‌شود که تا پایان امسال یکسان سازی صورت می‌گیرد. لذا طبیعی است که یکسان سازی نرخ رو به بالا خواهد بود و نه رو به پایین. یعنی با نرخ بازار آزاد یکسان سازی صورت می‌گیرد.

عامل سوم، وجود فرصت آربیتراژ (بهره گرفتن از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار برای کسب سود) برای ارزهای خاص در منطقه خاورمیانه است که منجر به سفته بازی خاصی شده است و عامل چهارم که روان سازی روابط کارگزاری ارزی است که برای ایران صورت نگرفته است، هرچند تحریم‌ها کاسته شده ولی در روابط بانکی ایران با بانک‌های بین المللی گشایش کامل انجام نشده است. این چهار عامل را می‌توان از دلایل اصلی افزایش قیمت دلار و ارز در دو ماه اخیر دانست.

صالحی در خصوص تأثیر قیمت ارز بر صادرات و واردات کشور نیز گفت: به عنوان یک کارشناس اقتصادی می‌گویم که نباید نگران اثرات تورمی‌یکسان سازی نرخ ارز باشیم. هر چند صادر کنندگان ترجیح می‌دهند که نرخ ارز افزایش پیدا کند، اما یکسان سازی در دراز مدت به نفع آنان نیز خواهد بود.

سعید مجتهدی رئیس شورای عالی کانون صرافان کشور نیز علت نوسانات ارز در روزهای گذشته را عوامل محیطی و عوامل خارجی دانست و گفت: در ایام مسافرت‌ها ما این رشد را داریم و با توجه به قرار گرفتن در آستانه ایام اربعین حسینی، تقاضا برای دلار زیاد هست. از سویی دیگر دلار با توجه به رشدی که در برابر ارزهای دیگر داشته ناخودآگاه تأثیرش را بر روی بازار داخلی نیز گذاشته است. تسویه حساب‌های ارزی شرکت‌های خارجی که در ماه نوامبر صورت می‌گیرد نیز در این امر تأثیر گذار است. مسئله دیگر خواست و اراده بانک مرکزی است که در این زمینه تأثیرگذار است.

بسته بودن سیستم‌های بانکی، مانع دیگر یکسان سازی نرخ ارز

مجتهدی در خصوص نقش صرافان در بازار ارز نیز گفت: در مقایسه با سه و نیم سال گذشته ما با افول قیمت مواجه شدیم اما به صورت تدریجی با توجه به تمام فشارهایی که بوده توانسته‌ایم این جریان را مدیریت کنیم. صرافان در این زمینه به عنوان یک جهادگر اقتصادی توانستند تحریم‌ها را دور بزنند و به عنوان کارگزار بانک‌های کشور عمل کردند.

وی در خصوص یکسان سازی نرخ ارز گفت: مسئله شفاف سازی بسیار مسئله مبارکی است که بعد از تک نرخی شدن با رشد صادرات و واردات کشور روبرو خواهیم شد.

مجتهدی در خصوص راهکار دولت برای جلوگیری از روند صعودی قیمت ارز نیز گفت: یک موضوع خروج کامل بانک‌ها از تحریم و دوم اینکه آیا اقتصاد ما باز بر روی اقتصاد نفتی تکیه خواهد داد یا نه؟ اگر مرزها بدون برنامه ریزی باز شود، ارز بری بسیار خواهد بود. با بسته بودن سیستم‌های بانکی هنوز شرکت‌های بین المللی ورود پیدا نکرده‌اند و در صورتی که این شرکت‌ها برای تأسیس نمایندگی در کشورمان اقدام کنند، به شدت مسئله ارز بری در کشور بر روی قیمت دلار تأثیر خواهد گذاشت.

سایه شمشیر داموکلس

شاید یکسان سازی نرخ ارز، شمشیر داموکلسی است که همواره بر سر بازار ارز سایه‌اش سنگینی می‌کند. سایه‌ای که یکبار در اواخر دهه 80 فرو ریخت و باعث آشفتگی این بازار شد. حالا باید تنها منتطر ماند.شمیر داموکلس در غلاف قرار می‌گیرد یا فرو می‌افتاد؛ تنها چند ماه تحمل کافی است.