خروج از برجام یعنی تحریم روسیه، چین و اروپا
دونالد ترامپ که از پرداخت بدهی‌های آمریکا به ایران و رویارویی قایق‌های تندور ایران با ناوهای کشورش عصبانی بود، از پاره‌کردن برجام سخن می‌گفت و اکنون که به کاخ سفید راه پیدا کرده، به‌واسطه ولید فارس، مشاور خود، حرف مذاکره دوباره درباره برخی از بندهای توافق هسته‌ای را پیش کشیده است.
به گزارش ایلنا روزنامه شرق در مطلبی درباره واکنش ترامپ به برجام و هشدار اوباما به ترامپ در این باره نوشته است؛ کسی که در مبارزات انتخاباتی به‌صورت مستقیم «برجام»؛ یعنی مهم‌ترین دستاورد دولت اوباما را هدف گرفته بود، تا چند روز دیگر رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود؛ دونالد ترامپ که از پرداخت بدهی‌های آمریکا به ایران و رویارویی قایق‌های تندور ایران با ناوهای کشورش عصبانی بود، از پاره‌کردن برجام سخن می‌گفت و اکنون که به کاخ سفید راه پیدا کرده، به‌واسطه ولید فارس، مشاور خود، حرف مذاکره دوباره درباره برخی از بندهای توافق هسته‌ای را پیش کشیده است.
این رویکرد و مواضع او موجب نگرانی همه طرف‌های مذاکره شد و از همین‌رو بعد از محمدجواد ظریف وزیر خارجه که تأکید کرد «برجام به درد همه می‌خورد؛ اما به این معنا نیست که ایران گزینه‌ای دیگر نداشته باشد. جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد به برجام متعهد بماند و این به نفع همگان است» و حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان که می‌گفت با هوشمندی ایران برجام به‌عنوان یک قطع‌نامه شورای امنیت سازمان ملل دیده شده و با تصمیم یک دولت نمی‌توان آن را تغییر داد؛ اروپایی‌ها در جلسه‌ای اضطراری درباره مواضع ترامپ نسبت به ایران گفت‌وگو کردند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پایان آن نشست غیر رسمی با وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه از برجام دفاع و تأکید کرد پایدار ماندن و اجرای آن از اولویت‌های اتحادیه اروپاست.
او با اشاره به اینکه شورای امنیت سازمان ملل بر برجام صحه گذاشته، تأکید کرد حمایت از اجرای کامل برجام از جمله وظایف سازمان ملل است. شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا نیز در پایان نشست روز دوشنبه تأکید کرد این اتحادیه به اجرای برجام متعهد است.
توافق هسته‌ای مؤثر بود
در این میان باراک اوباما، رئیس‌جمهور دموکرات ایالات متحده که روزهای پایانی کار خود را سپری می‌کند نیز ابراز امیدواری کرده ترامپ و متحدان جمهوری‌خواه او در کنگره به «واقعیت‌های توافق هسته‌ای ایران» توجه کنند؛ او در کنفراسی خبری که روز دوشنبه در کاخ سفید برگزار شد، برهم‌زدن توافق هسته‌ای را دشوار توصیف کرد و مدعی شد این توافق مؤثر «از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کرده است».
او افزود: «به خاطر داشته باشید که این توافق فقط بین ما و ایرانی‌ها نیست، توافق بین ایران و گروه ١+٥؛ یعنی کشورهای دیگر از جمله برخی از نزدیک‌ترین متحدان ماست. اگر ما از برجام خارج شویم به معنای آن خواهد بود که باید کشورهای اروپایی یا روسیه یا چین را که به توافق پایبند مانده‌اند، تحریم کنیم».
آن‌طور که معلوم است اوباما نیز مانند بسیاری از تحلیلگران مسائل بین‌المللی امیدوار است ترامپ در قامت رئیس‌جمهور تا حدی از شعارهای تند خود کوتاه بیاید و رویکرد متعادل‌تری اتخاذ کند.
او وقتی درباره برجام صحبت می‌کرد، گفت: «وقتی که مسئول آن نبوده‌اید می‌توانید آن را توافق بد بخوانید؛ اما وقتی درباره توافق و جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای مسئولیت پیدا می‌کنید، احتمال آنکه به واقعیت‌ها نگاه کنید بیشتر خواهد شد».
او افزود: «استدلال اصلی مخالفان علیه توافق این بود که ایران تقلب می‌کند و به تعهداتش عمل نخواهد کرد؛ اما یک سال است که دلیل و مدرک داریم که نشان می‌دهد ایران به تعهداتش عمل کرده، فقط نظر من یا مشاورانم نیست...، سازمان‌های اطلاعاتی و ارتش اسرائیل هم این حرف را می‌زنند».
درخواست کارشناسان امنیت ملی از ترامپ
تعدیل‌شدن اظهارات ترامپ درباره برجام چندان دور از ذهن نیست و این امید از آنجا نشئت می‌گیرد که او از پاره‌کردن برجام به مذاکره دوباره در برخی از بندهای توافق رسیده است.
حتی مشاور او نیز از همه خواسته بود درک کنند آنچه ترامپ تاکنون گفته، اظهاراتی در چارچوب مبارزات انتخاباتی بوده است؛ علاوه بر این دموکرات‌ها و در رأس آنها اوباما خواهان پایبندی به توافق هسته‌ای هستند.
آن‌طور که روزنامه نیویورک‌تایمز نوشته است، ٧٦ کارشناس امنیت ملی شامل مقامات پیشین آمریکا از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه نیز با انتشار بیانیه‌ای از ترامپ خواسته‌اند ضمن تغییر دیدگاه خود درباره توافق هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ که سال گذشته میان این کشورها حاصل شد، از این توافق به‌عنوان ابزاری برای کاهش دیگر تنش‌ها با ایران استفاده کند.
این کارشناسان در گزارشی با تأکید بر اینکه توافق هسته‌ای خطر وقوع جنگ در منطقه خاورمیانه را کاهش داده است، آورده‌اند: «این توافق، دیپلماسی با ایران را ارتقا داده است و دولت آینده آمریکا به ریاست‌جمهوری ترامپ می‌تواند از توافق هسته‌ای به‌عنوان زیربنایی برای همکاری درباره دیگر مسائل شامل خواست ایران و آمریکا برای حذف داعش که منطقه خاورمیانه را فرا گرفته و حملاتی نیز در غرب انجام داده است، استفاده کند».
گفتنی است، این گزارش با ابتکار عمل شورای ملی ایران - آمریکا که برای افزایش روابط میان تهران و واشنگتن تلاش می‌کند، تدوین شده و تیریتا پارسی، رئیس این شورا، با صدور بیانیه‌ای گفته است: «ممکن است ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی‌اش با توافق هسته‌ای مخالفت کرده باشد؛ اما اکنون لازم است این توافق را حفظ کند تا بتواند به دیگر اهداف خود دست یابد».
دفاع معاون خزانه‌داری از برجام
روشن است که ترامپ به سرعت به درخواست اوباما و دیگر دموکرات‌های موافق توافق هسته‌ای پاسخ مثبت نخواهد داد و ازهمین‌رو برخی از مسئولان در آمریکا می‌کوشند او را متقاعد کنند برای برخورد با ایران نیازی به زیرپاگذشتن توافق هسته‌ای ندارد.
«ادم زوبین»، معاون خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی، گفته است: «ترامپ تمامی ابزارهای لازم برای برخورد با ایران را در اختیار دارد و در صورت نیاز، می‌تواند تحریم‌های ایران را تشدید کند و تحریم‌های هسته‌ای لغو‌شده را بازگرداند».
آن‌طور که روزنامه صهیونیستی جروزالم‌پست در این‌باره گزارش کرده، زوبین که چندین سال است بر مکانیسم تحریم‌ها علیه ایران تمرکز دارد و از برجام حمایت می‌کرد (او در مجمع عمومی سالانه فدراسیون یهودی از برجام دفاع کرد)، قصد دارد حتی‌الامکان، گزینه‌های زیادی را درخصوص سیاست ایران، دراختیار جانشین خود قرار دهد.
به گفته زوبین، رئیس‌جمهور بعدی آمریکا فرصت تشدید تحریم‌های ایران را دارد و در حوزه‌های دیگر نیز می‌تواند تهران را به‌دلیل فعالیت‌هایش در منطقه، تنبیه کند و سازمان‌های واسطه را هدف بگیرد و حتی تحریم‌های هسته‌ای ایران را بازگرداند.
زوبین درعین‌حال با اشاره به اینکه «اگر ما به زمانی برسیم که ایران توافق هسته‌ای را نقض کند، تمامی ابزار موجود است؛ من می‌خواهم تمامی ابزار موجود را در اختیار جانشینانم قرار دهم»، مدعی شد: «ایران بعد از اجرائی‌شدن برجام، حمایت را از گروه‌هایی که آمریکا آنها را تروریستی می‌داند، کاهش نداده است».
معاون خزانه‌داری آمریکا تصریح کرد: «تحریم‌های غیرمرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، همچنان بر جای خود باقی است. ما همه تحریم‌های بسیار تهاجمی را علیه حزب‌الله حفظ می‌کنیم. آنها در تنگنای بسیار دشوار مالی قرار دارند. من گفته‌ام در مقایسه با چند دهه گذشته، حزب‌الله در یکی از پایین‌ترین نقاط خود قرار دارد».
آخرین تلاش‌های اوباما برای اجرای برجام
از سوی دیگر، دولت اوباما همه تلاش خود را می‌کند تا آخرین روزهای کار خود در راستای اجرای برجام حرکت کند و در مقابل مانع‌تراشی برخی بایستد.
ازهمین‌رو، اعلام کرده است در صورت تصویب قانون منع تأمین مالی قرارداد فروش بویینگ به ایران، رئیس‌جمهور آن را وتو خواهد کرد؛ چراکه موجب تضعیف توافق هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ می‌شود.
این قانون که هم‌اکنون در مجلس نمایندگان آمریکا تحت بررسی است، آخرین مورد از تلاش‌های جمهوری‌خواهان برای جلوگیری از فروش هواپیماهای شرکت‌های بویینگ و ایرباس به ایران است؛ در حالی که اجازه این معامله، در توافق هسته‌ای داده شده است.
کاخ سفید اعلام کرده است متحدان آمریکا نیز این قانون را در صورت به‌تصویب‌رسیدن، نقض توافق هسته‌ای خواهند دانست. علاوه بر این، برخی اعضای کنگره نیز نگران هستند ممانعت از فروش این هواپیماها، برایشان در حوزه اشتغال هزینه‌ساز شود. در مقابل، مخالفان ادعا می‌کنند از این هواپیماهای مسافربری، ممکن است برای اهداف نظامی استفاده شود.