مصائب و مشکلات مدیران زن در معادن

علی‌رغم فراوانی تعداد دختران در اکثر رشته‌های دانشگاهی و جلو افتادن آنها از پسران در برخی رشته‌ها، شاید دانشکده‌های مهندسی معدن از جمله معدود دانشکده‌هایی باشد که دانشجوی دختر در آن بسیار کم دیده می‌شود؛ اما همان دانشجویان دختر هم اگر بخواهند در راستای رشته‌اشان وارد بازار کار شوند، با دردسرهای زیادی روبه رو هستند.

حتی زنانی که در جایگاه کارشناس و حتی مدیر نیز در این عرصه مشغول کارند، بی‌نصیب از این دردسرها نیستند و بایستی هم مشکلات کار در یک حرفه مردانه را تحمل کنند و گاه نگاه‌های پر از سوال همکاران مردشان را تحمل کنند و باید دید با این حرفه، دغدغه مهم ایجاد هماهنگی بین وظایف خانوادگی که در اولویت مسئولیت‌های هر بانوست، با این شغل وجود دارد؟

خانم دکتر بیتا بصیرانی، در گفت‌وگو با بازتاب، برخی مشکلات و تجربه‌های شخصی خود را به عنوان یک مدیر زن معدنکار تشریح کرده است:

مدیر عامل شرکت زغال سنگ طبس احیاء سپاهان که بهره بردار چهار معدن زغال سنگ در طبس و منطقه آمل است، می‌گوید: اگر در این صنعت مرد سالارانه بخواهید به عنوان یک زن کار کنید به مشکلات و موانع مختلفی برخورد می‌کنید. همه فکر می‌کنند شما با یکی از مدیران ارشد نسبتی دارید که سمتی مناسب در یک شغل معدنی متناسب با رشته تحصیلی به شما داده شده است.

معدنکاری همیشه حرفه‌ای مردانه بوده است و این واقعیت ربطی به کشور یا منطقه جغرافیایی شما ندارد. هرچند در سالیان گذشته گام‌های مثبت و عدیده‌ای برای ورود زنان به این صنعت برداشته شده، اما همچنان حضور زنان در این حرفه بسیار کم رنگ است.

معدنکاری هنوز یک قلمروی مردانه محسوب می‌شود. پژوهش‌ها در این زمینه نیز نشان می‌دهد، صنعت معدن کمترین تعداد زنان را در اعضاء هیأت مدیره شرکت‌های صنعتی سراسر جهان دارد.

زنان زیادی در دانشگاه در حوزه معدن تحصیل کرده‌اند اما حضور آنها در پست‌های مدیریتی در صورتی ممکن است که آنها تجربه کاری به دست آورند تا راه برای ورود به پست‌های بالاتر برای آنها باز شود، این مفهوم برابر است با حضور آنها در معادن و صنعتی که هنوز بسیار مردانه است.

دکتر بصیرانی می‌گوید: من از سال ۸۳ به عنوان یک معدنکار در بخش معدن شروع به فعالیت کردم و در سال ۹۳ این امکان برای من مهیا شد تا در این صنعت به مدیریت دست پیدا کنم. در حال حاضر جز مسائل و مشکلات معمول معدنکاری من به عنوان یک زن با مشکل خاصی در محیط کار مواجه نیستم، البته این بدان معنا نیست که از ابتدای امر وضع به همین منوال بوده است. به یاد دارم در ابتدای کارم یکی از معدود زنانی بودم که در معادن استان سیستان و بلوچستان مشغول کار بودم. مهمترین چالش من در آن دوران، معدنچیانی بودند که حاضر نبودند زیر نظر یک زن کار کنند و در برابر این موضوع مقاومت می‌کردند. در تمام آن مدت این من بودم که با خود می‌گفتم من این کار را در زندگی نیاز دارم، زمین شناسی خوانده‌ام و به آن علاقه دارم و هیچ راه برگشتی نیست. بنابراین در رده‌های مختلف پیش رفتم تا به آنچه امروز هستم، برسم.

وی می‌افزاید: در واقع سفر دشواری بود. در هر قسمت از کار، در چند ماه اول نخست دیگران سعی می‌کنند وانمود کنند بیشتر از تو می‌دانند. چندین ماه زمان می‌برد تا عادت کنند و در نهایت زمانی که نشان دهی توانمند هستی دیگر تو را فقط یک زن نمی‌بینند و به عنوان یک مدیر قبول می‌کنند. شرایط کاری زنان در بخش معدن در مقایسه با همکاران مرد نامطلوب و نابرابر است.

خانم بصیرانی یکی از موانع اصلی ورود زنان به این عرصه را وجود محل کار این شغل در مناطق دور دست و صعب العبور می‌داند و می‌گوید: این موضوع برای زنان که وظیفه مراقبت از فرزندان و کانون خانواده را نیز به عهده دارند به مراتب مشکل سازتر خواهد بود. من به عنوان یک زن معدنکار مجبورم ساعات طولانی کار کنم و برای مراقبت از فرزندم در شب‌هایی که شیفت کاری هستم از دوستانم کمک بگیرم، زیرا در محل کار اگر آن قدر که باید وقت نگذارم و تلاش نکنم من را چنان که باید توانمند و قدرتمند نمی‌بینند. در واقع سبک زندگی من مانند دیگر زنان نیست. معدنکاری برای یک زن، حرفه‌ای جذاب و دلربا نیست؛ اما اگر فردی به آن علاقمند باشد، می‌تواند جذاب باشد . همانگونه که برای من بسیار جذاب است.

مدیر عامل شرکت زغال سنگ طبس احیاء سپاهان درباره دیگر مشکلات زنان فعال در معدن می‌افزاید: بیشتر معادن حتی از حداقل‌ترین امکانات برای زنان محروم است مانند سرویس بهداشتی اختصاصی و می‌بایست شرایط مساعدتری برای حضور زنان فراهم کرد.

وی در پاسخ به اینکه آیا حضور در معدن را به دیگر زنان هم توصیه می‌کند یا نه، می‌گوید: دوست دارم زنان بیشتری به حرفه معدنکاری وارد شوند اما فشار کار زیاد است و به درد هر کسی نمی‌خورد اما برای زنانی که می‌خواهند به این عرصه وارد شوند چند پیشنهاد دارم: باید به یاد داشته باشند که با مردان کار می‌کنند و آنها مانند یک مرد با او برخورد می‌کنند. هر مسأله‌ای را شخصی نکنید، اگر خیلی به تو سخت می‌گیرند آن را به چالش بکش ولی به دل نگیر. بعضی از مردان سعی می‌کنند تا جایی که در توان دارند، تو را به پایین بکشند در این حالت موضع دفاعی گرفتن هیچ کمکی به تو نخواهد کرد. تو با کسانی کار می‌کنی که مدت‌هاست در این حرفه هستند و دوست ندارند یک زن آنها را مدیریت کند، زمان زیادی می‌برد تا مردان بفهمند تو عضو مفیدی در میان آنها هستی اما در نهایت همکاران مرد حامی و پشتیبان تو هستند.