هنوز باور نکردیم کیفر ابزاری است که باید مطابق شرایط زمانه متحول شود

علی‌اکبر گرجی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره این‌که پس از رخ دادن قتل‌های ناموسی این پرسش در جامعه به وجود می‌آید چرا یک قانون بازدارنده در نظام حقوقی کشور وجود ندارد که مجدداً از اتفاق افتادن این قتل‌ها جلوگیری کند؛ به طور مثال مشاهده می‌کنیم در گذشته پدری فرزند خود را به قتل رساند اما تنها مدتی را به حبس گذارند، گفت: معتقدم ریشه و علل خشونت‌ها متعدد است؛ از ریشه‌ها به می‌توان به علل فرهنگی و اجتماعی این خشونت‌ها اشاره کرد. تار و پود فرهنگی جامعه متاسفانه به نحوی این تصور را به مردان می‌دهد و القا می‌کند که آنان می‌توانند سلطه‌گر جسم، روح و سرنوشت زنان باشند که این امر دردناک است در صورتی که هیچ انسانی در مالکیت انسان دیگر نیست. 

این استاد دانشگاه ادامه داد: تصور این که انسانی بر انسان دیگر مالکیت داشته باشد تصور عصر جاهلیت است. تصوری است که دقیقا از دوران زندگی‌های بدوی برجای مانده است. در روزگاری که ما از آن به عنوان روزگار رهایی انسان نام می‌بریم این تفکرات و مناسبات اجتماعی  واقعا شرم آور است بنابراین یک قسمتی از این خشونت به معرفت شناسی نادرست و مهلک اجتماعی برخی از شهروندان باز می‌گردد. 

وی با بیان این که بی تردید نظام حقوقی کشور هم دارای آسیب‌ها و کاستی‌هایی است، اظهار داشت: ابتدا باید تاکید کنم نظام سیاسی ما به روز نشده است؛ متاسفانه ما هنوز نظام کیفری خودمان را به روز نکردیم، هنوز هم پاره‌ای از تصورات ناصحیح پیرامون مسائل جزایی و کیفری وجود دارد. هنوز باور نکردیم کیفر یک وسلیه و ابزار است که باید مطابق با شرایط زمانه متحول شود. 

این حقوق‌دان با اشاره به این‌که هیچ کیفری قداست و اعتبار ذاتی علی‌الابد ندارد، خاطرنشان کرد: این‌که یک کیفری چند سال پیش کارآمد، عقلانی و قابل دفاع بوده است الزماً به آن معنا نیست که آن کیفر امروز هم می‌تواند کارآمد باشد. بلکه دقیقا مانند هزاران ابزار دیگر در دست بشر است که باید روزآمد شود. 

وی ادامه داد: معتقدم مشکل اصلی در این است که نظام کیفری ما پیرامون آزار زنان، کودکان و اساسا ازدواج‌ها و کودک‌همسری نارسا است، بنابراین باید متخصصان امر بنشینند و این نظام کیفری را با عنایت به آن جوهره حقوق و حتی فقه که عدالت است، به روزرسانی کنند. 

گرجی خاطرنشان کرد: البته یک بستر و شاید ریشه دیگری هم برای این قضیه بشود بیان کرد؛ مردم رفتارهایی را در برخورد با برخی منتقدان مشاهده می‌کنند که گاهی تحمل نقد وجود ندارد. پیام این رفتارها این است هرکسی که توانست بسم الله برود و خشونت انجام دهد!

وی با بیان این‌که رطب خورده منع رطب نمی‌کند، اظهار داشت: شما زمانی می‌توانید بگویید خشونت بد است و خشونت ستیز باشید که در اعمال و رفتارتان نشان دهید. به هرحال گفتمان حکومت در روابط خانوادگی، زناشویی، والدین و فرزندان به نظرم تاثیر دارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: هنگامی که به دستگاهی در جزئی‌ترین مسائل هم اجازه مداخله می‌دهیم، یعنی تام‌گرایی و مداخله‌گرایی را حداکثری اعمال می‌کنیم در واقع این پیام را به جامعه می‌فرستیم که باید قیم‌مآبانه و پدرسالارانه برخورد کرد. طبیعی است یک پدر عامی هم گمان می‌کند مالک دخترش است، بنابراین اگر هوای عشق به سر دختر زد پدر بی‌رحمش می‌تواند با داس، چکش و قداره به جانش بیفتد؛ چرا؟ به دلیل آن‌که ما این پیام را می‌دهیم، در صورتی که کشور باید اساسش، رفتارهای مسئولانش، قوانینش همه ضدخشونت باشد. 

وی تاکید کرد: اگر یک حکومت اساسش ضدفساد و خشونت بود باتوجه به این که جامعه یک موجود زنده و هوشمند است مطمئن باشید به تدریج این پیام به جامعه داده خواهد که آن‌ها هم به دنبال چنین مولفه‌های باشند.  اگر مردم بدانند در بدنه حکومت دزدی، فساد، دروغ، ریا، نیرنگ و خشونت، نامهربانی و قانون‌گریزی وجود دارد آنان هم موضع می‌گیرند. به شخصه بارها و بارها در واقع افرادی را مشاهده کرده‌ام که می‌گفتند بردارید و ببرید؛ همه دارند چنین کاری می‌کنند ما هم چنین کاری را انجام دهیم. سوالی که پیش می‌آید چرا باید کار را به جایی برسانیم که مردم به اموال عمومی و بیت‌المال به عنوان یک غنیمت نگاه کنند و هرکسی که دست به بیت‌المال نمی‌زند احمق فرض کنند. 

گرجی با تاکید بر این‌که اصلا نمی‌خواهم بگویم این اتفاقات به خاطر سوءنیت و خبث طینت رخ داده است، گفت: در برخی اتفاقات اخیر بعضی از افراد سودجو، منفعت‌طلب و غیرپرهیزکار بالاخره در بدنه مسئولیت‌ها نفوذ کرده‌اند و هرکاری از دست‌شان برمی‌آید انجام می‌دهند. اما می‌خواهم بگویم شما هنگامی که در همه رفتارها نشان دهید قیم مآبانه به مردم نگاه می‌کنید و خودت را مالک سرنوشت و جان و مال مردم می‌دانید و هرجور دلتان می‌خواهد رفتار می‌کنید یواش یواش هم مردم همین درس را از شما می‌گیرند، هرگز فراموش نکنید در بسیاری از خانواده‌ها فرزندان اشبه الناس به پدران و مادران خودشان هستند و شما اگر دنبال علل خشونت هستید باید مسئله را چندعاملی مشاهده کنید اما طبیعی است نقش نظام حقوقی در این میانه نقش پررنگی است.