امید بهبود روابط ایران و عربستان بسیار کم شده است
مدیرکل اسبق وزارت خارجه تاکید کرد: با توجه به تاثیر مسائل منطقه‌ای بر روابط دو جانبه ایران و عربستان٬ متاسفانه مواضع عربستان٬ قابل قبول و غیر قابل انعطاف شده است.
از آغاز به کار دولت تدبیر و امید، امیدها برای بهبود و گسترش روابط با کشورهای مختلف دنیا بیش از پیش شده و در این میان، روزنه‌ها برای عادی شدن روابط تهران و ریاض نیز از هر کشور دیگری اهمیت بسیاری به خود گرفته است؛ از شخص رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان تا رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام برای احیای روابط ایران و عربستان اعلام آمادگی کرده‌اند٬ اما هر بار که امیدها برای بهبود روابط بیش از هر زمان دیگری شده، ابرهای سایه حوادث مختلف بر روابط دو کشور سایه انداخته‌اند.
محمدعلی سبحانی مدیرکل اسبق وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با ایلنا معتقد است آنچه در این دو سال موجب شده ایران و عربستان با یکدیگر نزدیک نشوند، مشکلات منطقه‌ای که بر روابط دو کشور سایه انداخته و در شرایط کنونی نیز دو مسئله، حمله نظامی عربستان به یمن و حادثه فرودگاه جده تردیدها برای عادی شدن روابط ایران و عربستان را بیشتر کرده است.
این تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه بهبود و گسترش روابط همه‌جانبه با کشورهای دنیا و به خصوص همسایگان و از جمله عربستان از سیاست‌های جدی دولت آقای روحانی می‌داند٬ اما معتقد است بهبود روابط دوجانبه به رفتار طرف مقابل نیز بستگی دارد و لازم است آن کشور نیز ضمن آنکه رفتار عقلانی و مبتنی بر منافع ملی از خود نشان دهد و باید مسئولیت رفتارهایش را که بر روابط دو کشور سایه انداخته برعهده بگیرد.
مشروح گفت‌وگوی ایلنا با محمدعلی سبحانی در پی می‌آید:
با شروع کار دولت یازدهم به نظر می‌رسید روابط ایران و عربستان به سمت همگرایی حرکت کند و در این راستا نیز شاهد اعلام اراده جمهوری اسلامی ایران برای رفع اختلافات گذشته از زبان رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و سایر مقام‌های عالی‌رتبه بودیم. اما آنچه دیده می‌شود واگرایی دو کشور است و دو مسئله تهاجم نظامی عربستان به یمن و حادثه فرودگاه جده فضا را تیره‌تر از گذشته نیز کرده است. به نظر شما چرا عربستان و ایران٬ علیرغم آن اراده از یکدیگر دور شده‌اند؟
شما در صحبت‌هایتان به دو اتفاق مهم تهاجم نظامی عربستان به یمن و حادثه فرودگاه جده اشاره کردید که بسیار اسف‌بار بود و سوءتفاهم‌ها را برای یکدیگر افزایش داد؛ از سویی دیگر شما مشاهده کردید که در حادثه فرودگاه جده افکار عمومی واکنش جدی از خود نشان داد و دولت در راستای این واکنش‌ها حج عمره را قطع کرد و پیگیری جدی برای حادثه فرودگاه جده به وجود آمده است.
تهاجم عربستان به یمن نیز اقدام غیرمتعارفی بود و هرچند عربستان تاکنون نتوانسته به نتایج مطلوب خود برسد٬ موجب شده حجم اختلافات دو کشور در برهه کنونی٬ بیش از پیش شود. متاسفانه در طول یکی دو سال اخیر مسائل منطقه‌ای تاثیر منفی بر روی روابط دو جانبه دو کشور گذاشته و از سویی دیگر مشاهده می‌کنیم که مواضع عربستان به مواضعی غیر قابل قبول و غیر قابل انعطاف تبدیل شده٬ چرا که این مواضع از یک طرف نه تنها موجب ایجاد تحولاتی خشونت‌آمیز در منطقه شده٬ بلکه به طایفه‌گرایی و تنش‌های مذهبی و فرقه‌ای نیز دامن زده است. این کشور با تهاجم به یمن که کشوری فقیر و ضعیف است، بنیادها و زیرساخت‌های یمن را نابود می‌کند و با این حمله مسائل را در خاورمیانه جدی‌تر و پیچیده‌تر کرده است.
آیا عزمی برای از بین بردن این اختلافات و تردیدها در دو کشور وجود دارد؟
بله، عزم برای از بین بردن اختلافات از سوی ایران وجود دارد و در ابتدای دولت یازدهم نیز شاهد کنش‌ها و واکنش‌های خوبی از دو کشور بودیم و امید بر ادامه این روند وجود داشت٬ اما متاسفانه مشکلات منطقه‌ای بر روابط دو کشور سایه انداخته و شرایط را به حدی رسانده که موجب شده امیدها برای بهبود روابط کمتر از گذشته شود.
حداقل تا زمانی که عربستان بر مواضع خود پافشاری کند و رفتاری غیر عقلانی از خود نشان بدهد نباید بهبود روابط دو جانبه را انتظار داشت. شما مشاهده کنید یمنی‌ها چندی پیش اعلام کردند که ۲۵۰۰ غیر نظامی در حملات جنگنده‌های سعودی به این کشور کشته شده‌اند که حداقل یک‌چهارم آنان را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند. با این رفتار و اینگونه کنش‌ها آیا می‌توان انتظار بهبود روابط دو جانبه را داشت؟ و با این شرایط می‌شود گفت‌وگویی دوستانه، صحیح و جدی میان دو کشور صورت گیرد؟ از طرفی حادثه جده دامنه سوءتفاهم‌ها و اختلافات را دامن زده و هرچند دولت آن کشور اعلام کند که این مسئله فردی بوده و یک اقدام سیستماتیک صورت نگرفته٬ اما مسئولیت این حادثه با عربستان است و باید حتماً این اتفاق در محاکم حقوقی پیگیری شده و از طرفی دولت ایران بایستی یک لایحه حقوقی علیه عربستان در این باره تنظیم کند.
در چه شرایطی می‌توان انتظار یک رفتار عقلانی از سوی دو کشور برای بهبود روابط تهران و ریاض را داشت؟
بهبود و گسترش روابط همه‌جانبه با کشورهای دنیا و به خصوص همسایگان و از جمله عربستان از سیاست‌های جدی دولت آقای روحانی است و در همین راستا است که ایشان دکترین تعامل سازنده را ارائه کردند ولی بهبود روابط دوجانبه به رفتار طرف مقابل نیز بستگی دارد و لازم است آن کشور نیز ضمن آنکه رفتار عقلانی و مبتنی بر منافع ملی از خود نشان دهد٬ باید مسئولیت رفتارهایش را که بر روابط دو کشور سایه انداخته برعهده بگیرد.
راهکار عملی که شما برای بهبود روابط ایران و عربستان پیشنهاد می‌کنید، چیست؟
فعلاً راهکاری جز اینکه عربستان به دنبال جبران رفتار زشتش در فرودگاه جده باشد٬ وجود ندارد. از طرفی ایران عمره را قطع کرده و گفته تا جبران نشود نمی‌تواند افکار عمومی را قانع سازد و به صلاح دولت عربستان هم هست که به فکر بهبود روابط با ایران باشد.
به نظر شما چقدر مسئله مذاکرات هسته‌ای و ترسیم چشم‌انداز و افقی برای دستیابی به توافق جامعه نهایی منجر به رفتارهایی این‌چنینی از سوی دولت عربستان شده است؟
هر چیزی تابع شرایط و مقررات خود است. ممکن است کشورهایی به نفع خود نبینند که پرونده هسته‌ای ایران حل و فصل شود و روابط ایران و غرب به سمت بهبود حرکت کند و چه بسا کشوری مانند عربستان از وجود سوءتفاهم میان ایران و غرب بهره هم ببرند٬ اما به نظر می‌رسد علیرغم خواست این کشورها و به ویژه عربستان و رژیم صهیونیستی٬ مذاکرات به نتیجه برسد و اگر هم به نتیجه برسد کشورهای منطقه نیز رفتارشان را تغییر می‌دهند و نتیجه مذاکرات را می‌پذیرند.
به نظر شما به چه میزان موانع داخلی مانند اظهاراتی که گه‌گاه از سوی افراطیون داخلی شنیده می‌شوند٬ موجب می‌شود فاصله‌های دو کشور بیشتر از پیش شود؟
بله، این یکی از عوامل موثر بر دوری تهران و ریاض در سال‌های گذشته بوده و متاسفانه مسئولان دولت قبل نوع رفتار و گفتارهای درستی از خود نشان نداده‌اند و در این یکی دو سال نیز علیرغم اراده دولت همین افراد رفتارهای نامناسبی از خود نشان دادند٬ اما در هر صورت باید از پرداختن مسائلی که موجب ترس و عصبانیت در طرف مقابل شود پرهیز کنیم. لازم نیست از ادبیاتی استفاده شود که موجب سوءاستفاده دیگران شده و فضا را برای ایران‌هراسی دامن بزنند. توصیه می‌کنم ضمن نقد منصفانه و انعکاس واقعیت‌ها٬ بایستی در جهت بهبود چهره ایران در منطقه و جهان تلاش کنیم و کاری نکنیم که این چهره مخدوش شود.
گروهی از منتقدان دولت قطع رابطه سیاسی با عربستان را پیشنهاد کرده اند. نظر شما در این باره چیست؟
با این پیشنهاد موافق نیستم. با وجود رابطه و گفت‌وگو بهتر می‌شود مشکلات همدیگر را حل کرد و حتماً لازم است تا سفارتخانه‌ای باشد تا مجری انتقال پیام‌ها و پیگیری امور باشد.