بررسی توافق هسته‌ای ایران و رویکرد دنیا به آن
سفیر اسبق ایران در نروژ با نگارش یادداشتی٬ توافق هسته‌ای و رویکرد دنیا به آن را بررسی و تحلیل کرد.
به گزارش ایلنا٬ متن یادداشت عبدالرضا فرجی‌راد به شرح زیر است:
پنج فاکتور اروپایی شامل اتحادیه و کشورهای بریتانیا، فرانسه، روسیه و آلمان در مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 حضور داشتند.
الف) بررسی نقش کشورهای اتحادیه اروپا
فرانسه در مجموعه گروه اروپایی و در مجموع گروه مذاکره کننده، نقش منفی را بر عهده داشت و بر خلاف پیش‌بینی‌ها، آلمان و انگلستان نقش مثبت‌تری ایفا کردند. هر کدام از این دو کشور برای رویکرد مثبت خود دلایلی داشتند.
آلمان به دنبال این بود که توافق هسته‌ای به دست بیاید؛ زیرا این کشور همواره متحد آمریکا بوده و واشنگتن را برای به دست آمدن نتیجه جدی می‌دید. علاوه بر این، آلمان‌ها در طول تاریخ با ایران رابطه‌ای مثبت داشتند و در نتیجه مناقشه‌هایی که به وجود آمده بود، فرصت سرمایه‌گذاری و مبادله تجاری با ایران را از دست داده و علاقمند بودند که به جایگاه پیشین خود بازگردند.
بریتانیا نیز یک قدرت اروپایی و فراآتلانتیکی است که در سیاست خارجی هماهنگ با ایالات متحده حرکت می‌کند. لندن به این نتیجه رسید که توافق هسته‌ای با ایران، به نفع منافع ملی آن کشور است.
فرانسه به این دلیل که منافعی را میان اعراب منطقه و در سرزمین‌های اشغالی برای خود جستجو می‌کرد، نقش منفی را بر عهده گرفت. فرانسه هم در دوران قبل از توافق و همچنین در دوران فعلی به دنبال باج گرفتن از کشورهای عربی بود؛ در نهایت نیز قراردادهای چند ده میلیارد دلاری برای فروش تسلیحات میان این کشورها و فرانسه منعقد شد. در کنار این نگاه، از ایران نیز غافل نشده و وزیر امور خارجه این کشور قصد دارد سفری به تهران داشته باشد تا زمینه را برای فعالیت مجدد شرکت‌های فرانسوی فراهم کند. به طور کلی، فرانسه نگاهی دو گانه به گفت‌وگوها داشت و تلاش می‌کرد ازهر طرف منافعی به دست بیاورد.
روسیه و مذاکرات هسته‌ای ایران
روسیه در مذاکرات نقشی دوگانه بازی می‌کرد. در جلسه شورای امنیت، قطعنامه علیه ایران را وتو نکرد و علیه جمهوری اسلامی رای داد. در حین مذاکرات نیز مصاحبه‌هایی انجام می‌دادند تا خود را حامی ایران نشان دهد و یکی از نکاتی که همواره از طرف روس‌ها مطرح می‌شد، حق استفاده ایران از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای بود.
این نکته هیچ حرف جدیدی و خاصی ندارد؛ زیرا آمریکا، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان ملل متحد نیز بارها بر این موضوع تاکید کرده‌اند. البته آنها از این موضوع نگران هستند که تفاهم‌هایی میان ایران و آمریکا درباره منطقه صورت بگیرد و علاوه بر این، توافق هسته‌ای بر بازار انرژی تاثیر بگذارد.
اقتصاد روسیه بر صادرات نفت و گاز استوار است و روس‌ها از این موضوع نگران هستند که در صورت رفع شدن تحریم‌ها و افزایش تولید نفت و گاز ایران، وابستگی اروپا به انرژی مسکو قطع شود. نگرانی جدی روسیه در زمینه انرژی در توافق ایران و 1+5 بسیار زیاد است. در این توافق٬ تهران امتیازهایی را از دست داد٬ اما وزن ژئوپولتیک ایران افزایش یافت٬ در نتیجه، زمینه همکاری ایران در موضوعات و مناطق مختلف از جمله آسیای مرکزی و قفقاز فراهم شد.
آغاز سفر شخصیت‌ها و هیات‌های اروپایی به ایران
هیئت‌ها و شخصیت‌های اروپایی، یکی یکی وارد تهران می‌شوند. هیئت آلمانی به ریاست معاون صدراعظم این کشور چراغ اول را روشن کرد.
قائم مقام وزیر امور خارجه سوئیس در راه تهران است، موگرینی به زودی به تهران می‌آید و دیگر چهرها نیز اعلام آمادگی کرده‌اند. این سفرها، حرکت‌های جدیدی است که آنها شروع کرده‌اند. این حرکت جدید چند دلیل دارد. یکی اینکه خود این مذاکرات و تبلیغات و تصاویری که نشان داده شد، نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران یک قدرت منطقه‌ای است.
یک طرف میز ایران قرار داشت و تقریبا تمام قدرت‌های منطقه‌ای در طرف مقابل قرار داشتند؛ چنین مذاکراتی در طول تاریخ بعد از جنگ‌های جهانی، سابقه نداشته است. برخی محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال شد٬ اما وزن ژئوپلتیک کشور بالا رفت؛ به طوری که دوستان غرب و دشمنان جمهوری اسلامی ایران از این توافق ناراضی هستند٬ بنابراین، آغاز رفت‌وآمدها به دلیل جایگاه رفیع ایران است.
مذاکرات هسته‌ای و توسعه اقتصادی
بعد اقتصادی نیز یکی دیگر از دلایل آغاز سفرهای هیئت‌های اروپایی به ایران است. این کشورها در سال‌های گذشته فرصت‌های سرمایه‌گذاری و برقراری مبادلات تجاری را با ایران از دست داده بودند و امروز در پی جبران آن هستند.
وضعیت اقتصادی اروپا وضعیت مطلوبی ندارد به همین دلیل این کشورها به دنبال بازارهای جدید می‌گردند. سوم اینکه وضعیت سیاسی خاورمیانه بسیار حساس است. نیرویی به نام داعش در حوزه پیرامونی ایران شکل گرفته است که تمام کشورهای اروپایی از آن وحشت دارند؛ زیرا شهروندان آنها به داعش می‌پیوندند و پس از مدتی به کشورهای خود باز می‌گردند و امنیت اروپا را به مخاطره می‌اندازند.
اروپا می‌داند داعش به طور کامل نابود نمی‌شود٬ زیرا تفکر داعشی در خاورمیانه وجود دارد، اما به دنبال تضعیف آن هستند و می‌دانند که بدون جمهوری اسلامی ایران نمی‌توانند به هدف خود برسند٬ زیرا ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم در عراق و سوریه مشغول جنگ با داعش است و برخی کشورهای منطقه که دوستان اروپا و آمریکا محسوب می‌شوند، پشتیبانان اصلی سازمان‌های تروریستی هستند.
آنها به دنبال یاری گرفتن از جمهوری اسلامی برای برقراری ثبات در منطقه و سرکوب کردن سازمان‌های تروریستی هستند. عامل بعدی، دولت امروز ایران است. دولت قبلی با صحبت‌های نسنجیده‌ای که مطرح می‌کرد، محدودیت‌هایی برای طرف مقابل به وجود می‌آورد به طوری‌که یا خودشان تمایلی به گسترش ارتباط با ایران نداشتند و در نگاه دوم، به دلیل آن صحبت‌ها در صورت گسترش روابط مورد ملامت جامعه جهانی قرار می‌گرفتند٬ اما رئیس‌جمهوری جدید ایران بارها در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های خود اعلام کرده ما به دنبال برقراری رابطه با دنیا هستیم.
احتمال سفر مقام‌های اروپایی به تل‌آویو
اروپایی‌ها و کشورهای غربی رابطه خوبی با اسرائیل دارند هر چند برخی مواقع به سردی می‌گراید٬ اما سفر مقام‌های ارشد این کشورها به سرزمین‌های اشغالی دور از ذهن نیست، همانطور که وزیر دفاع آمریکا وارد تل‌آویو شد.
این سفرها برای تخریب توافق و نتیجه مذاکرات نیست؛ مقام‌های ارشد کشورهای غربی به تل‌آویو می‌روند تا این اطمینان را به آنها بدهند که جمهوری اسلامی، برای آنها جایگزین اسرائیل نشده است. خلاف آنچه در رسانه‌ها مطرح می‌شود، برنامه هسته‌ای ایران معضل اصلی برای اسرائیل نیست.
رژیم صهیونیستی نگران از دست رفتن جایگاهی است که نزد کشورهای غربی به خصوص آمریکا در خاورمیانه دارد. جایگاه اسرائیل رفته رفته نزد مردم، نخبگان و حکومت‌های غرب تحلیل می‌رود. مقاله‌های منفی زیادی علیه سیاست‌ها و رویکردهای اسرائیل توسط نخبگان در اندیشکده‌های غربی نوشته شده است که تاثیر زیادی بر افکار عمومی کشورها دارد.
رویکرد آتی آمریکا و عکس‌العمل سران قاره سبز
یکسال و نیم تا پایان عمر دولت اوباما باقی مانده است. این مدت، زمان کمی برای تصمیم‌گیری نیست و تکلیف اجرای توافق نهایی نیز ظرف 4 تا 5 ماه آینده مشخص می‌شود. دولت فعلی آمریکا در به ثمر رساندن توافق کاملا جدی است و قصد بهم زدن آن را ندارد زیرا ضربه سختی در انتخابات خواهد خورد و مورد ملامت قرار خواهند گرفت.
اگر بعد از برداشته شدن تحریم‌ها، آمریکا قصد بر هم زدن توافق را داشته باشد، کار بسیاری دشواری خواهد داشت؛ زیرا دیگر نمی تواند این کشورها را دور هم جمع و تحریم‌هایی علیه ایران وضع کند. این نکته را باید در نظر گرفت که بیشتر تحریم‌های ضد ایران مربوط به دولت قبل و صحبت‌هایی است که بهانه‌ای به جامعه جهانی می‌داد و مورد سواستفاده ایالات متحده و اسرائیل قرار می‌گرفت.
دولت جدید این بهانه‌ها را در اختیار آنها نمی‌گذارد که آمریکا بتوان به عقب بازگردد. کنگره آمریکا آبروی این کشور را در جهان نمی‌برد، زیرا ایالات متحده برای خود اعتباری جهانی متصور است. حتی در صورت قصد کنگره برای تخریب مذاکره، رئیس‌جمهوری این کشور٬ حق وتو دارد و می‌تواند تصمیم دستگاه قانون‌گذاری را نقض کند. در هر صورت، احتمال همراهی اروپا با آمریکا در صورت تخریب توافق بسیار ضعیف است زیرا این کشورها در کنار هم‌پیمان بودن با آمریکا، رقبای اقتصادی نیز هستند و منافع خود را در اولویت قرار می‌دهند.
عبدالرضا فرجی‌راد
سفیر اسبق ایران در نروژ