مرحوم دعاگو با خدا معامله می‌کرد
پدرم می‌گفت که «من با خدا معامله کرده‌ام. کسی که با خدا معامله می‌کند، این گونه نگرانی‌ها را به دل راه نمی‌دهد».
مرحوم حجت الاسلام و المسلمین محسن دعاگو امام جمعه فقید شمیرانات، متولد ۱۳۳۱ بود و اواخر شهریور ۹۳ در سن ۶۲ سالگی دار فانی را وداع گفت. مرحوم دعاگو علاوه بر امام جمعه شمیرانات، عضویت شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی، فرماندهی کمیته انقلاب اسلامی وزارت آموزش و پرورش، نمایندگی قوه مجریه در صداوسیما و دبیری شورای سرپرستی صداوسیما را در کارنامه سیاسی خود داشت.
مرحوم دعاگو را به حق می‌توان روحانی روشنفکر و با زبان تند انتقاد دلسوزانه دانست. وی در مورد دولت نهم و دهم معتقد بود؛ این دولت و جریان حامی او، کشور را با مخاطره مواجه کرده است.
حسین دعاگو فرزند مرحوم حجت الاسلام دعاگو به مناسبت سالگرد درگذشت وی به سوالات ایلنا در مورد شخصیت و منش سیاسی امام جمعه فقید شمیرانات پاسخ گفت که در ادامه می‌آید:
*** خلاصه‌ای از سوابق مرحوم دعاگو بفرمایید.
آغاز فعالیت‌های سیاسی ایشان، در عنفوان جوانی – در حالی که کمتر از بیست سال سن داشت- و تقریبا ۱۰ سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بود. حضور فعال در نخستین حلقه‌های مبارزاتی نهضت اسلامی علیه رژیم پهلوی، چاپ و توزیع اعلامیه‌های حضرت امام (ره)، سخنرانی‌های پرشور سیاسی در نقاط مختلف کشور با نام‌های مستعار و ارتباط نزدیک با رهبران نهضت، همچون آیت الله خامنه‌ای، هاشمی، طالقانی، بهشتی و... وی را در زمره پیشگامان و خط شکنان انقلاب اسلامی قرار می‌داد. پس از تعقیب و گریزهای طولانی، مرحوم حجت الاسلام دعاگوبرای دومین بار توسط ساواک دستگیرومتحمل سخت‌ترین شکنجه‌های طاقت فرسا در زندان‌های رژیم ستمشاهی گردید. با پیروزی انقلاب اسلامی، وی در پست‌ها و مسؤولیت‌های متعدد به خدمت گزاری و ایفای نقش مؤثر در پیشبرد اهداف نظام اسلامی پرداخت. عضویت در شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی، نمایندگی قوه مجریه در شورای سرپرستی صداوسیما، نمایندگی رهبری در شورای سیاستگزاری و همچنین، نظارت و ارزشیابی سازمان صداوسیما، فرماندهی کمیته سعدآباد، بازپرس ویژه دستگیری و انحلال خانه‌های تیمی منافقین، معاونت پرورش وزارت آموزش و پرورش، معاونت بررسی دفتر مقام معظم رهبری، نماینده رهبری در امور دانشجویان آسیا و اقیانوسیه، عضویت در هیئت منصفه دادگاه ویژه روحانیت، عضویت در هیئت منصفه مطبوعات، نماینده رهبری در شورای فرهنگ عمومی استان تهران، عضویت در جامعه روحانیت مبارز از جمله این مسؤولیت‌ها محسوب می‌گردد. همچنین، حجت الاسلام دعاگو با حکم حضرت امام (ره) در سال ۱۳۶۱ به عنوان امام جمعه شمیرانات، رودبار قصران و لواسانات منصوب گردیده و یکی از معدود امام جمعه‌های کشور بود که بیش از سه دهه با حکم اولیه امام راحل (ره) به این مهم اشتغال داشت.
*** مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین دعاگو را از منتقدین سر‌شناس دولت احمدی‌نژاد می‌شناختند، کدام ویژگی شخصیتی ایشان سبب این کنش سیاسی شده بود؟
خیرخواهی صادقانه و دلسوزی برخاسته از بصیرت و روشن بینی، عامل اصلی انتقادات صریح ایشان از دولت‌های گذشته و به خصوص دولت آقای احمدی‌نژاد بود. حجت الاسلام دعاگو به عنوان یکی از پیشگامان نهضت اسلامی که تا پای جان برای پیروزی شکوه‌مند آن، تلاش کردند، جزئی‌ترین تحولات در فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور را با دلسوزی و دردمندی صادقانه دنبال کرده و هر جا احساس خطر می‌نمود، با تمام توان، برای دفاع از انقلاب وارد صحنه می‌شد. چند ماه بیشتر از روی کار آمدن دولت آقای احمدی‌نژاد نگذشته بود که ایشان با رصد دقیق موضع گیری‌ها و دیدگاه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آقای احمدی‌نژاد و جریان فکری حامی وی به این جمع بندی نهایی رسیدند که این دولت و جریان حامی او، کشور را با مشکل مواجه می‌کند. خیلی پیش از آنکه موضع گیری‌های غیر مترقبه وابستگان این جریان فکری در سال‌های پایانی دولت دهم، موجب شود که نخبگان دینی و سیاسی کشور متوجه این خطر بالقوه شوند، مرحوم حجت الاسلام دعاگو این هشدار را از همان ماه‌های نخستین، در فرصت‌های مختلف و در محافل عمومی و خصوصی گوناگون، متذکر شده بود.
*** برخی رسانه‌ها مرحوم دعاگو را به عنوان فردی که مدافع گفتمان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود، می‌دانستند. نظر شما در این ارتباط چیست؟ آیا رفتارهای سیاسی مرحوم دعاگو را می‌توان با این تحلیل نزدیک دانست؟
آزادمنشی فکری و سیاسی از ویژگی‌های ساختاری شخصیت رفتاری حجت الاسلام دعاگو بوده و به اذعان تمامی کسانی که ایشان را از نزدیک و به خوبی می‌شناختند، وی هرگزبنا بر حمایت و جانبداری یکسویه و مطلق از هیچ شخصیت حقیقی و حقوقی‌ای را نداشت. موضع گیری‌های ایشان در مورد شخصیت‌ها و جناح‌های مختلف، صرفا برخاسته از اعتقاد و باور قلبی و صادقانه ایشان بود. بنابر این، حمایت ایشان از گفتمان آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز باید در همین چارچوب مورد ارزیابی قرار گیرد. ایشان، آیت الله هاشمی را از سرمایه‌های اصلی نظام، مغزی متفکر و شخصیتی دلسوز، با تجربه و صبور می‌دانستند. با این وجود، چنان چه نقدی به عملکرد دولت ایشان و یا سایر موضع گیری‌ها داشتند، آن را نیز صادقانه مطرح می‌کردند. مرحوم حجت الاسلام دعاگو، آیت الله هاشمی رفسنجانی را از استوانه‌های نظام و سرمایه‌های ارزشمند آن دانسته و تقویت گفتمان معتدل و مدبرانه ایشان و بستر سازی جهت ارتباط هرچه نزدیک‌تر ایشان با رهبری نظام راامری مهممی دانستند که موجب تقویت و تحکیم پایه‌های مردمی نظام و موفقیت‌های روزافزون آن در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی می‌گردد. بنابراین، رفتار سیاسی ایشان در حمایت از شخصیت‌هایی مانند آیت الله هاشمی، تنها مبتنی بر در نظر گرفتن مصالح نظام اسلامی، ولایت مداری و همچنین، پاسداشت سرمایه‌های ارزشمند انسانی و ارزشی انقلاب اسلامی بود.
*** صراحت و شجاعت مرحوم دعاگو موضوعی شناخته شده در افکار عمومی بود، برخورد با ایشان با توجه به جایگاه سیاسی ایشان به عنوان امام جمعه شمیرانات چگونه بود؟
حجم زیادی از انتقادات حجت الاسلام دعاگو، متوجه دولت‌های هفتم تا دهم بود. در تمامی این مدت، فشارهای گوناگونی از سوی جریان‌ها و افراد مختلف بر ایشان وارد می‌شد تا ایشان را وادار به سکوت و یا عقب نشینی از مواضع خویش کنند ولی با توجه به جایگاه شناخته شده و پایگاه مردمی مستحکم ایشان، هیچ یک از این فشار‌ها نتوانست مانع از بیان انتقادات صریح و شفاف وی گردد. در دوران اصلاحات، برخی رسانه‌های دوم خردادی، هجمه‌هایی سازماندهی شده را علیه ایشان صورت می‌دادند ولی می‌توان گفت از جانب خود دولت اصلاحات، واکنشی غیر متعارف و یا تند را شاهد نبودیم. معمولا، واکنش اعضای کابینه اصلاحات در قالب پیغام‌هایی حاکی از گلایه و یا ابراز ناراحتی بود که توسط برخی مسؤولین و یا دوستانی که از طرف ایشان واسطه قرار می‌گرفتند به مرحوم حجت الاسلام دعاگو منتقل می‌گردید.
متأسفانه این فشار‌ها در دوران روی کار آمدن دولت نهم و دهم، شکل کاملا متفاوتی به خود گرفت، علاوه بر هجمه‌های شدید برخی مطبوعات که خود را اصولگرا معرفی می‌کردند، تعدادی از مسؤولین وقت به طور مستقیم به اعمال فشار و تلاش برای محدود کردن، تخریب جایگاه و موقعیت مردمی حجت الاسلام دعاگو پرداختند. تحریف و خبر‌پردازی مغرضانه خطبه‌ها و مواضع ایشان، نامه نگاری‌های آکنده از دروغ و افترا علیه وی، اقدام جهت تجزیه منطقه امامت جمعه ایشان و تضعیف تریبون نمازجمعه شمیرانات و... از جمله این اقدامات غیر متعارف است. تمامی اقدامات فوق با هوشیاری ایشان، حمایت کامل مردم منطقه و مسؤولین عالی رتبه نظام، ناکام ماند. با این وجود، فشار برخی مهره‌های خاص جریان فکری ارتجاع، تا آخرین لحظات حیات ایشان به طور روز افزون ادامه داشته و حتی پس از ارتحال ایشان نیز، این جریان از هیچ اقدامی جهت جلوگیری از استمرار خط مشی فکری ایشان فروگذار ننمود.
*** آیا خاطره یا نکته خاصی از خطبه‌های مرحوم دعاگو در ذهن دارید که بفرمایید؟
خطبه‌های ایشان، بیشتر روشنگر و پرشور بود تا جنجالی. به خاطر دارم که پس از انتقادات صریح ایشان به دولت آقای احمدی‌نژاد و جریان همسوی او، فشارهای همه جانبه و هجمه‌های تند علیه ایشان، شدت گرفت و محدودیت‌های زیادی توسط برخی مسؤولین وقت به وی تحمیل گردید. به همین جهت، از روی دلسوزی با ایشان مطرح شد که قدری از انتقادات صریح و بی‌پرده خویش بکاهند تا مبادا این فشار‌ها و هجمه‌های تبلیغاتی مغرضانه، مشکل ساز شده و موجبات دردسر را برای ایشان فراهم آورد. مرحوم دعاگو برای چند لحظه‌ای سرشان را پایین انداخته و در فکر فرو رفتند سپس سرشان را بالا آورده و با بیانی شمرده و جدیتی خاص گفتند: «من با خدا معامله کرده‌ام. کسی که با خدا معامله می‌کند، این گونه نگرانی‌ها را به دل راه نمی‌دهد».
*** انتقاد مرحوم دعاگو به دولت اصلاحات چه بود؟
انتقاد اساسی‌ای که مرحوم حجت الاسلام دعاگو به دولت اصلاحات داشت، ترویج گفتمان مبتنی بر لیبرالیسم و سکولاریسم غربی بود که ایشان آن را متعارض با ارزش‌های بنیادین نظام اسلامی می‌دانست و تا همین اواخر نیز این امر را مطرح می‌نمود. اما این مسأله موجب نمی‌شد که نقاط قوت دولت اصلاحات را نادیده انگاشته و جانب انصاف را رعایت ننماید. سعه صدر و تحمل مخالف را از ویژگی‌های ارزشمند آن دولت دانسته و شخصیت فردی، ادب و اخلاق اجتماعی رئیس دولت اصلاحات را مورد توجه خاص قرار می‌داد.
*** مرحوم دعاگو نسبت به عملکرد و رویکر دولت روحانی چه موضعی داشتند؟
ایشان به موفقیت دولت آقای روحانی بسیار امیدوار بود، در عین حال متذکر می‌شد که این دولت کار بسیار سختی را در پیش رو دارد. در مواردی مانند نحوه توزیع سبد کالا، عملکرد دولت را نقد کرده و در بسیاری از حوزه‌ها از جمله حوزه دیپلماسی و تصمیمات کلان اقتصادی، عملکرد آن را تمجید می‌نمود. خط مشی اعتدالی دولت آقای روحانی را متأثر از گفتمان معتدل و خردمندانه آیت الله هاشمی و در راستای پیاده سازی راهبردی منویات مقام معظم رهبری می‌دانست. از دیدگاه وی، آقای روحانی به مراتب ولایت مدار‌تر، با تجربه تر و معتدل‌تر از رئیس دولت قبلی بوده که می‌تواند با تکیه بر نیروهای متعهد و متخصصی که به ایشان دسترسی دارد، زمینه رشد و تعالی همه جانبه کشور را فراهم آورده و بستر ساز شکل گیری هر چه مستحکمتر اتحاد و انسجام ملی گردد.
*** مواضع آن مرحوم در خصوص مقوله امر به معروف و نهی از منکر چگونه بود؟
ایشان امر به معروف و نهی از منکر را از مهم‌ترین اصول راهبردی مکتب اسلام و حرکتی اصلاحی در راستای اعتلای فکری و معنوی جامعه اسلامی می‌دانستند. نکته مهمی که ایشان همواره در ارتباط با امر به معروف و نهی از منکر تأکید می‌نمود، توجه به ماهیت اصلاحی، سازنده و ارشادی آن بود. نهادینه شدن فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر، نه به معنای سرکوب و یا ارعاب مرتکبین نا‌هنجاری‌های فرهنگی، سیاسی و...، بلکه حرکتی سازنده در راستای اصلاح و آشنا سازی هرچه بهتر ایشان با فرهنگ دینی است. از دیدگاه مرحوم حجت الاسلام دعاگو، رعایت تدریج فقهی ذکر شده در مراحل امر به معروف و نهی از منکر، حفظ کرامت و شخصیت انسانی افراد، در نظر گرفتن موازین والای اخلاقی دین اسلام و آموزش تخصصی و صحیح ضابطین امر به معروف و نهی از منکر و نظارت دقیق بر عملکرد ایشان، از ضروریات ارتقاء جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در میان جامعه اسلامی بود.
گفت‌وگو از : زینب حقی