در سال‌های خشکسالی سهم آب ایران از افغانستان دریافت نشده است
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت: در سالیان اخیر حجم آب هیرمند به شدت کاهش یافته است و در سال‌های کم‌آبی سهم ایران از سوی افغانستان دریافت نشده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، حسینعلی شهریاری در بخش نخست صحبت‌هایش در تشریح سوال خود از وزیر امور خارجه در نشست علنی امروز مجلس ضمن عرض خسته نباشید به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان اظهار داشت: فقر و فلاکت در استان سیستان و بلوچستان عمومی است و همه مردم استان مشکلات جدی دارند و استان سیستان و بلوچستان در تمام شاخص‌ها از انتهای جدول در رده نخست قرار دارد.
وی افزود: سیستانی که در چه در پیروزی انقلاب و چه در جنگ تحمیلی و چه در دفاع از انقلاب هزاران شهید داده تنها استانی است که پس از انقلاب نه تنها جمعیت آن افزایش پیدا نکرده بلکه به دلیل حاشیه‌نشینی و مهاجرت‌های اجباری با کاهش جمعیت و افزایش مشکلات رو به رو شده است.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه رودخانه هیرمند از رودخانه‌های پرآب جهان است، اعلام کرد: این رودخانه به شدت پرآب و همچنین سیلابی است که در مرز شرقی کشورمان از خاک افغانستان وارد استان سیستان و بلوچستان می‌شود و تنها منبع تامین آب استان است. در بالادست بند کمال‌خان در 65 کیلومتری ورود به ایران حجم آب حذدود 96.5 میلیارد متر مکعب گزارش شده است که این متوسط بلندمدت سالیانه بوده است ولی در سالیان اخیر حجم آن به شدت کاهش یافته است و در سال‌های کم‌آبی سهم ایران از سوی افغانستان دریافت نشده است.
وی با اشاره به تاریخچه‌ای از روابط دو کشور ایران و افغانستان خاطرنشان کرد: معاهده مربوط به معاهده پاریس بود که در سال 1857 بین ایران و انگلستان منعقد شد و منجر به استقلال افغانستان از ایران گردید. در این معاهده و بنا بر بند 6 آن در سال 1872 یک فرد انگلیسی اختلافات ایران و افغانستان بر سر منطقه سیستان فرو نشاند و بر این اساس هیچ کدام از طرفین نباید عملی مرتکب شودکه منجر به نقصان آب طرف مقابل گردد و به علت عدم حل مشکل خشکسالی در سال 1902 مجددا طرفین موضوع را به حکمیت انگلستان ارجاع دادند و در سال 1905 هیات انگلیسی رای داد تا مقدار آب لازم برای آبیاری از زمین‌های ایران یک سوم مجموع آب‌های هیرمند باشد.
وی افزود: مجددا در سال 1919 دو کشور خود به حل و فصل اختلافات پرداخته و کمیسیون داوری هیرمند به وساطت امریکا را پذیرفتند که متاسفانه در سال 1320 این کمیسیون آب ایران را از 50 مترمکعب به 22 مترمکعب تقلیل داد که ایران نپذیرفت و اختلافات حل نشده باقی ماند و مذاکرات مجددا پس از خشکسالی 1350 که منجر به مهاجرت جمعیت قابل توجهی از استان سیستان به استان‌های مازندران و گلستان گردید ادامه یافت و چنانچه عزیزان به یاد داشته باشند حضرت امام در آن سال به همین دلیل فرمودند ما عید نداریم و باید برای مظلومیت مردم سیستان عزاداری کنیم.
شهریاری ادامه داد: اختلافات در سال 1351 همچنان ادامه پیدا کرد و قرار شد در سال‌های نرمال یعنی وقتی که حجم آب پشت سد کمال خان 66.5 میلیارد مترمکعب باشد 26 مترمکعب در ثانیه آن به ایران برسد که به این تصویب مجالس دو کشور در سال 1352 رسید ولی مبادله اسناد به دلیل مناقشات سیاسی داخلی در افغانستان در خرداد 1356 انجام شد و براثر کودتای کمونیستی در سال 1357 و هجوم شوروی این معاهده نیز اجرا نگردید و افغانستان خودسرانه منابع آب سیستان را نداده است و در زمان حکومت طالبان نیز هیچگونه رایزنی بین دو کشور انجام نشد و در حال حاضر که دولت قانونی بر افغانستان حاکم است امکان دارد که فصل جدیدی در مناسبات دو جانبه آغاز شود.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اضافه کرد: سال آبی از اول مهر تا آخر شهریور سال پس از آن ادامه دارد و حق‌آبه ایران سالانه 820 میلیون مترمکعب است که به طور متوسط 26 مترمکعب در ثانیه خواهد بود اراضی زیر کشت سیستان بالغ بر 120 هزار هکتار است که با این میزان حق‌آبه استان تنها 50 هزار هکتار آن قابل آبیاری است و حق‌آبه در ماه‌هایی که نیاز بیشتر است براساس پروتکل معین نمی‌شود متاسفانه افغانستان شروع به ایجاد سدهای متعدد نموده و ورودی آب به سد کمال‌خان را کاهش می‌دهد و در نهایت آب ورودی به سیستان نمی‌رسد و فاجعه‌بارتر آنکه برخلاف قوانین بین‌المللی درصدد تغییر مسیر رودخانه هیرمند برآمده و بنابر عکس‌برداری‌های ماهواره‌ای مشخص شده فعالیت‌هایی از سوی دولت افغانستان برای تغییر مسیر رودخانه انجام شده و اگر دولت جمهوری اسلامی این موضوع را پیگیری نکند، آینده سیستان روشن نخواهد بود چرا که متاسفانه استان سیستان تنها به آب افغانستان دسترسی دارد.
وی افزود: طبق معاهده 1351 و بنابر ماده 5 این معاهده دولت افغانستان باید از انجام هر اقدامی که مانع از رسیدن آب به ایران شود خودداری کند و در صورت عدم توافق دولت افغانستان به اجرای تمام و کمال این معاهده دولت ایران حق دارد براساس پروتکل دوم معاهده 1351 به حکمیت رجوع کرده و حکم قطعی و لازم‌الاجرای یک دیوان بین‌المللی را به دست بیاورد که افغانستان را محکوم به اجرای معاهده نماید. دریاچه هامون تا سال 1351 به عنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور شناخته می‌شد که مامن پرندگان مهاجر در شرق کشور بود و به دلیل وجود مزارع و نیزارهای انبوه و اکولوژی مطلوب سیستان محل زندگی و معاش گروه‌های انسانی بسیار زیادی بوده است و صدها هزار نفر از جمعیت استان مشغول کشاورزی، شکار پرندگان مهاجر، حصیربافی و دامپروری بوده‌اند که با خشکسالی‌های پی‌درپی مجبور به مهاجرت شده‌اند و متاسفانه وقتی که به دیگر نقاط کشور مهاجرت می‌کنند هم باز مورد کم‌لطفی قرار می‌گیرند وحتی بعضی مواقع به آنها توهین می‌شود.
شهریاری با تاکید بر اینکه معاهده 1351 دیگر نباید انجام شود و باید معاهده‌ای جدید جایگزین آن گردد خاطرنشان کرد: این معاهده نباید بین دو کشور به اجرا برسد و باید معاهده جدیدی که جوابگوی نیازها و حقوق مسلم مردم سیستان باشد و با حقوق عرفی و بین‌المللی در خصوص رودهای مرزی تطابق داشته باشد، تهیه شود؛ زیرا یکی از اصول عرفی و بنیادین پذیرفته شده در حقوق بین‌الملل در خصوص آب‌های مرزی استفاده منصفانه از آب‌راه‌های بین‌المللی است که در مواد 5 و 6 کنوانسیون بهره‌برداری از آب‌های بین‌المللی برای مقاصد غیرکشتیرانی به آن تصریح شده است.
نماینده مردم سیستان و بلوچستان با تشکر ویژه از مقام معظم رهبری به دلیل بذل توجه خاص به مردم این استان یادآور شد: رهبری به دولت اجازه دادند تا مبلغ 500 میلیون دلار برای سر و سامان دادن کشاورزی در استان سیستان و بلوچستان اختصاص دهد و امیدواریم دولتمردان حداکثر تلاش خود را در این خصوص انجام دهند.
شهریاری در پایان تاکید کرد: اکنون دوسال از زمانی که این سوال را در کمیسیون مطرح کرده‌ام می‌گذرد و معتقدم در زمان بدی به صحن علنی آمده است این سوال به هیچ عنوان سیاسی نیست و به علت حجم زیاد سوالات در دو سال گذشته در نوبت مانده است. من همان زمان سوال دیگری نیز درباره دیپلمات ربوده شده از آقای ظریف داشتم که خوشبختانه با بازگشت ایشان به کشور این سوال به خودی خود منتفی شد. من از آقای ظریف تشکر می‌کنم و می‌دانم که در دو سال گذشته مشغول موضوع مذاکرات بودند و امیدوارم با توجه به نکاتی که فرمودند به زودی مشکلات استان سیستان وبلوچستان نیز حل شود.