حقوق بشر به خاطر ساختار انسان‌شناسی و خداشناسی برای ما مهم است
رییس قوه قضاییه گفت: حقوق بشر به خاطر ساختار انسان‌شناسی و خداشناسی برای ما مهم است.
به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، آیت‌الله آملی لاریجانی رئیس قوه قضائیه در همایش بزرگداشت حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی با بیان اینکه مسئله حقوق بشر بسیار پر اهمیت است، گفت: در دنیای امروز به لحاظ آثار مهم نظری و عملی‌اش و هم به لحاظ اهمیت آن برای ادیان الهی به ویژه اسلام مهم است.
او با بیان اینکه مسئله حقوق بشر، محوری است؛ هم به لحظات نظری و هم عملی، افزود: در دنیا کارهای باارزشی به لحاظ نظری در مورد تحلیل حق انسانی و حق بشر و تعبیر ماهیت حق و رابطه آن با تکلیف تبیین شده است. اینها در فلسفه سیاسی مورد تنقیح قرار می‌گیرد. مقالات و کتاب‌های زیادی نوشته شده و در فلسفه سیاسی غالبا بخشی را راجع به Rights یا حقوق اختصاص داده اند
رییس دستگاه قضا ادامه داد: برای ما مسلمانان حق بشر، حقی اساسی است. نه فقط به دلیل نکات فلسفی مهمی که در تحقیق ماهیت حق وجود دارد، بلکه به لحاظ ساختار انسان‌شناسی و جهان‌شناسی و خداشناسی در پس پرده حق.
آیت‌الله آملی لاریجانی با تاکید بر این نکته که تحلیل ماهیت حق بحث دشواری است، متذکر شد: یکنکته متدولوژیکال وجود دارد که در تحلیل حق اشتباه می‌شود؛ گاهی برای تحلیل ماهیت حق به دنبال تحلیل لفظ حق می‌روند کهالبته در این موضوع فرق بین معنا و ماهیت مهم است. هم برخی فیلسوفان غربی به آن توجه کرده‌اند؛ از جمله ابن‌سینا که می‌گوید فرق بین مدلول لفظ و ماهیت یک حقیقتی است که لفظ با معنایش از آن حکایت می‌کند. این مسئله روشی در خیلی از الفاظ و معانی مورد بحث در فلسفه و کلام و فقه مطرح می‌شود؛ مثلا در مورد تمدن یک عده می‌گویند تمدن در عربی و فارسی چه معانی‌ای دارد. این البته بی‌ربط نیست اما آنچه مهم است تحلیل ماهیت چیزی است که تمدن نامیده می‌شود.
رییس قوه قضاییه گفت: به لحاظ فلسفه، به ویژه فلسفه اسلامی ممکن است چیزی مال حق، ماهیت نداشته باشد که در مالکیت اگر بپرسند حق چیست، همین را تحلیل می‌کنیم. ما یک وقتی یک کار زبان‌شناختی انجام می‌دهیم و در دایره‌المعارف‌ها می‌بینیم به لحاظ لفظ حق چه معنایی قرار داده‌اند که این یک بحث زبانی است. البته ما گاهی از این فراتر می‌رویم و می دانیم این لفظ آثاری برای انسان‌ها دارد.
او با طرح این پرسش که حال واقعیت این مشارالیه چیست، در ادامه خاطرنشان کرد: اینکه ارکان و مولفه‌های حق چیست، لفظی نیست و نمی‌توان با قراردادهای زبانی آن را تحلیل کرد؛ اینجا بحث واقعی وجود دارد؛ ما یک حقی داریم و یک ذوالحق و یک محقوق علیه. آیا می‌شود حقوقی تصور کرد و یک حقی باشد و کسی نباشد که نفع می‌برد؟ آیا می‌توان حق و کسی که حق بر علیه اوست را تصور کرد؟ بعضی نظریه‌ها در تحلیل حق می‌گویند یک نفعی باید در حق باشد؛ نظریاتی که در باب حق مطرح می‌شود کاری یه دلالت لفظ حق نباید داشته باشند که این یک بحث فلسفی دقیق است.
رئیس قوه قضاییه با تاکید بر اهمیت موضوع حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی اظهار کرد: مساله حقوق بشر اهمیت زیادی هم در دنیای امروز به لحاظ آثار عملی و هم برای ادیان الهی خصوصا دین اسلام که همه به آن منتسب هستیم، دارد. مساله حقوق بشر یک مساله محوری است هم به لحاظ عملی و هم به لحاظ نظری.
وی افزود: کتاب‌های زیادی با عنوان حقوق بشر منتشر شده و مقالات زیادی در این زمینه تدوین شده است که بخشی را به این حقوق اختصاص داده‌اند.
وی افزود: نظریاتی که در باب حق مطرح می‌شود کاری نباید داشته باشند به دلالت لفظ حق. ما لفظ حق را باید بفهمیم و بعد از آن که فهمیدیم بحث ما شروع می‌شود که حق چیست. چیزی که در آثار علمای ما مفقود است، تحلیل فلسفی است، خصوصا حقوقی که معمولا در فقه مورد بحث نیست مثل حق آزادی و حق حیات که این موارد در آن‌جا بحث نمی‌شود.
رییس قوه قضاییه تصریح کرد: من در چند جلسه به ستاد حقوق بشر پیشنهاد دادم که بحث تحلیلی راجع به حق و حق بشری را جزو یکی از کارهای اساسی و زیر بنایی قرار دهد؛ گرچه نمی‌شود فقط انتزاعی فکر کرد و بحث فلسفی و تحلیلی کرد ولی یکی از کارهایی که در ستاد باید پیگیری شود و از متفکران اسلامی و غیراسلامی کمک گرفته شود و بحث‌های داغی مطرح شود راجع به ماهیت حق است. حق بشر که این واقعیت است یا واقعیت نیست. این بحث که آیا تمام حق ها قراردادی است یا لااقل برخی از حقوق باید واقعی باشند و غیرقراردادی که من از این حق دفاع می‌کنم.
وی افزود: اگر بنا باشد همه حقوق قراردادی باشد چه کسی حق این قراردادها را به این کسانی که قرارداد می‌گذارند اعطا کرده است. مسلما فرق است بین قانونی که مجلس شورای اسلامی ما در کشور قرار می‌دهد و بین قراردادی که فردی در خیابان راه می‌رود و می‌گوید من این قرارداد را داشته‌ام. مسلما این دو با هم فرق دارد و فرقش این است که مجلس است که حق تقنین دارد و به آن شخصی که در خیابان راه می‌رود حق تقنین نداده‌اند و تقنین او الزام نمی‌آورد ولی مجلس شورای اسلامی الزام می‌آورد. نظام سیاسی این حق را از کجا آورده است؟ براساس مبانی مختلف در تحلیل نظام‌های سیاسی منشا حق پیدا می‌شود.
وی ادامه داد: به نظر می‌آید باید ما لااقل یک یا چند حق را غیرقراردادی بپذیریم والا نمی‌توانیم بقیه حقوق ها را الزامی بدانیم.
آملی لاریجانی با طرح این سوال که «ماهیت حق چیست؟» گفت: اگر به عنوان مسلمان می‌خواهیم حقوق بشر اسلامی را پایه‌ریزی کنیم باید تحلیل روشنی از حق داشته باشیم و در مقام عمل بسیار تاثیرگذار است. به عنوان مثال برخی از فیلسوفان عقل‌گرا مثل هگل نگاه دوگانگی بین روح و بدن را قبول داشتند ولی برخی از فیلسوفان مانند مالریالیست این موضوع را قبول ندارند و روح را به عنوان یک حقیقت قبول ندارند.
وی گفت: برخی از فلاسفه لیبرال تلاش کرده‌اند که مساله حق را فارغ از اندیشه‌های دینی و بعضی از نرم‌های فلسفی تحمیل کنند اما این پروژه موفقی نبود. نمی‌شود ماهیت حق را تهدید کنیم بدون نگاه به انسان.
وی تصریح کرد: اعلامیه جهانی حقوق بشر کرامت ذاتی انسان را چطور تصویر می‌کند. قرآن یک طور و ماتریالیسم یک طور دیگر تصویر می‌کند. اگر نگاه مان بر عالم این باشد که اصل آن وجود حق تعالی است خدایی که تمام عوالم به آن قائم است این یک تصویر الهی است. کرامت الهی غیر از تصویر فیلسوف ماتریالیسم است. پشت صحنه اعدامی جهانی حقوق بشر یک ایدئولوژیک نهفته است. این اعلامیه با نفس کرامت انسانی جلو آمده است. مقدمه و ماده یک اعلامیه مساله کرامت انسانی را مطرح می کند.
رییس قوه قضاییه افزود: اعلامیه جهانی حقوق بشر یک پشت صحنه دارد و آن نگاه‌های فلسفی، کلامی و دینی است. آن‌ها که پیش‌نویس این اعلامیه را تدوین کردند با نگاه سکولار لیبرال این را نوشتند و برای اینکه دعوا نشود در لفافه بحث کرامت انسانی قرار دادند. در بخشی از این اعلامیه بحث آزادی در ازدواج وجود دارد که ما هم آن را قبول داریم اما بعدا مفهوم ازدواج و هم جنس را هم ایجاد کردند.
وی با بیان اینکه «دو پرسش اساسی در مقابل اعلامیه جهانی حقوق بشر و سخنان آن‌ها و یک پرسش در مقام عمل داریم»، تصریح کرد: دو پرسش ما در رابطه با مبانی حق است. این حق برای کیست؟ و تحلیل شما از حق چیست؟ در بحث دیگر باید گفت شما به چه دلیل نگاه خود را به همه دنیا تحمیل می‌کنید، این با حقوق بشر در پارادوکس نیست؟ در جمهوری اسلامی ایران ۹۸ درصد مردم ما به قانون اساسی رای دادند. در این قانون اساسی یک نظام سیاسی تشریح شده و مورد تصویب قرار گرفته که اسلام اساس آن است. شما می‌گویید این نباشد، بر چه اساس این را می‌گویید؟ شما قصاص و دیات را نفی می‌کنید، این نفی شما نفی حقوق مردم ماست. چه کسی به شما این حق را داده که ایدئولوژیک و روش زندگی خود را به تمام دنیا تحمیل کنید؟
وی در ادامه افزود:غرب در حقوق بشر رفتاری دوگانه دارد و از آن استفاده ابزاری می‌کند. کشورهای آمریکایی و اروپایی چه موضعی در رابطه با بحرین گرفته‌اند؟ آن رهبر انقلابی و صلح‌طلبی که اهداف حقوق بشر را مطرح می‌کند و می‌گوید هر بحرینی یک حق رای داشته باشد شما جلوی او را گرفته‌اید. در فلسطین هزاران کودک و زن و مرد بی پناه بمباران می‌شوند. آیا مسلمانان حقوق بشر ندارند؟
آملی لاریجانی خطاب به کشورهای اروپایی و آمریکایی، گفت: با دلارهای خود جلوی دهان دبیرکل سازمان ملل را می گیرید که صحبتی از تضییع حقوق کودکان در یمن نکند. امروز برای دنیا معلوم شده دفاع شما از حقوق بشر ابزاری است. آیا حقوق بشر در آمریکا تضییع نمی‌شود؟ ما در طول سی و چند سال چند میلیون مهاجر را پذیرفته‌ایم، مهاجرهای افغان و عراقی. با اینکه کشور در تحریم‌های گسترده و بیکاری بود ولی ما کمک کردیم و این بر اساس یک نگاه کاملا انسانی بود. حتی پیرو فرمایش مقام معظم رهبری حتی فرزندان آن‌ها در مدارس و دانشگاه‌های ما تحصیل می‌کنند اما کل اروپا با آن ثروت بی‌کران چندصد هزار آواره را اگرچه پذیرفت ولی هم‌اکنون بحث اخراج و بدرفتاری با آن‌ها مطرح است. آیا این حقوق بشر است؟
وی گفت: آواره‌های سوری را شما ایجاد کردید؟ مدافعین داعش چه کسانی هستند؟ همان‌هایی که شما در کشورشان پایگاه دارید؟ همین عربستان که آن را دوست خود می‌دانید. سر کودک ۱۰ ساله را می‌برند، فیلمش را در عالم پخش می‌کنند، شما از این دفاع می‌کنید. کار شما در دفاع از حقوق بشر رنگ باخته است و رفتاری دوگانه است. آیا آمریکا حقوق سیاه پوستان را رعایت می‌کند؟ روزی نیست که سیاه پوستی به دست پلیس آمریکا کشته نشود.
وی تصریح کرد: حقوق بشر اسلامی پیشتاز خواهد بود تا حقوق بشر را با نگاهی الهی که در آن کرامت انسانی عرضه شود، قابل دفاع کند.
رییس قوه قضاییه خطاب به ستاد حقوق بشر و وزارت امور خارجه خواستار شد: من پیشنهادی دارم به ستاد حقوق بشر که با همکاری وزارت امور خارجه مساله گفت‌وگو با کشورهای اروپایی را در بخش حقوق بشر ایجاد کند البته آمریکایی‌ها را باید کنار گذاشت، آن‌ها اهل خدعه‌اند و در برجام نشان دادند. ما در بحث حقوق بشر با آن‌ها گفت‌وگویی نداریم. اصلی‌ترین شرط این گفت‌وگو باید این باشد که این گفت‌وگوی حقوق بشری و مضمونش طرفینی باشد نه اینکه فقط ایران مورد سوال قرار گیرد، باید دوطرفه باشد. ما هم نسبت به اروپا بحث داریم. باید در نحوه رفتارشان با بشریت از آن‌ها و در مورد این اسلام‌هراسی سوال داریم. در رابطه با این کشف حجاب اجباری در مدارس و دانشگاه‌ها در کشور فرانسه سوال داریم. در فرانسه‌ای که اگر به هولوکاست به گوش چشمی به مخالف نظر شود باید به زندان رفت. آیا این حقوق بشر است؟