آفت‌زدایی و اسیدزدایی نسخ خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز گفت: مجموعه‌ی ارزشمند و کم‌نظیر نسخ خطی و چاپ‌های سنگی و سربی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز طی برنامه‌ریزی کارشناسی‌شده‌ای با حضور متخصصان این حوزه، آفت‌زدایی و اسیدزدایی شد.
به گزارش ایلنا، فرزانه عفیفیان در حاشیه این مراسم در جمع خبرنگاران، اظهارداشت: آفت‌زدایی و اسیدزدایی نسخ خطی و چاپ‌های سنگی و سربی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز، با اعتباری بالغ‌بر 2 میلیارد ریال حمایت معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز، ازسوی عضو هیئت علمی گروه هنر دانشگاه در یک بازه‌ی زمانی دوماهه، به‌مدت 15 روز، در روز‌های تعطیل انجام گرفت.
وی تصریح کرد: مجموعه‌ی خطی و چاپ‌های سنگی و سربی این کتابخانه بیش از 2600 نسخه است که بخش خطی آن با حدود 1200 نسخه، مهم‌ترین مجموعه‌ی خطی استان فارس به شمار می‌رود و بسیاری از نسخ آن منحصربه‌فرد و بی‌نظیر است.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز افزود: درحال دیجیتال‌سازی این مجموعه‌ی ارزشمند هستیم و با کامل‌شدن دیجیتال‌سازی و ورود کاربرگه در نرم‌افزار کتابخانه، این مجموعه می‌تواند به‌صورت الکترونیکی در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار گیرد.
وی اشاره کرد: بیشتر کتاب‌های این مجموعه، اهدایی مرحوم شیخ عبدالنبی امامی و مابقی، اهدائی خیّرینی، چون داریوش نویدگویی، نجفقلی معزی، صادق چوبک، سیدعبدالحسین معین، محمدرضا شیرازی، رضا رازانی و... است.
عفیفیان در ادامه حفاظت و نگهداری از این میراث ارزشمند را از اولویت‌های کتابخانه عنوان و تأکید کرد: بخش اعظم توسعه‌ی فرهنگ، علم و هنر کشورمان به تولید کتاب در گذشته یعنی به نسخ خطی بازمی‌گردد.
وی بیان کرد: منابع اهدایی به نام اهداگران در مجموعه موزه و اسناد کتابخانه در شرایط مطلوب نگهداری می‌شود؛ بنابراین باتوجه به اینکه نگهداری اسناد و کتاب‌های قدیمی در منزل با شرایط استاندارد ممکن نیست، پیشنهاد می‌شود به مراکز مطمئن سپرده شوند. با اهداء این منابع علاوه‌بر امکان بهره‌مندی اصحاب علم و دانش از این منابع، گامی مثبت در راستای نگهداری دایمی و ماندگاری این آثار برداشته می‌شود.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز خبر داد: بخشی از این کتاب‌ها نیاز به مرمت و بازسازی دارند، که قصد داریم با منابع دولتی و کمک خیّرین این مهم را انجام دهیم؛ بنابراین از خیّرین فرهنگ‌دوست استان خواستاریم برای حفظ و بازسازی این میراث ارزشمند حمایت کنند.
سامانیان عضو هیئت علمی بخش هنر دانشگاه شیراز نیز درخصوص شیوه‌ی آفت‌زدایی و اسیدزدایی توضیح داد: برای نگهداری اسناد و مدارک مهم کار‌های مختلفی صورت می‌گیرد که از آن جمله، می‌توان به مرمت اسناد، آفت‌زدایی و اسیدزدایی اشاره کرد.
وی افزود: یک برگ سند یا کتابی که برای مرمت ارسال می‌شود، ابتدا روی آن آسیب‌شناسی بیولوژیکی انجام شود و نوع آلودگی مشخص می‌شود. درصورتی‌که اثر دارای آلودگی باشد، برای آفت‌زدایی و ضدعفونی در محیطی خاص قرار می‌گیرد و با روش‌های خاص ازجمله: گازی، غوطه‌وری و اسپری‌کردن آفت‌زدایی انجام می‌شود.
این استاد مرمت اشاره کرد: اسیدی‌شدن درحقیقت یک فرآیند شیمیایی است و دلایل اسیدی‌شدن یک اثر بسیارزیاد است، یکی از دلایل اصلی آن می‌تواند آلاینده‌های شیمیایی در هوا باشد. تغییرات قابل مشاهده بر اثر اسیدی‌شدن خرد و شکنندگی است، فرآیند اسیدزدایی موجب می‌شود منابع اسیدی‌تر نشوند. انتخاب اصولی اسیدزدایی باتوجه به جوهر و برگ‌های موجود در آثار است که با روش‌های غوطه‌وری، اسپری‌کردن و گازی انجام می‌شود.
داریوش نویدگویی، مدیر انتشارات بین‌المللی نوید از اهداگران مجموعه‌ی ارزشمند نسخ خطی و چاپ‌های سنگی و سربی نیز در حاشیه‌ی این برنامه به بیان خاطرات و حرفه‌ی خود پرداخت و بیان کرد: حدود 54 سال پیش کار صحافی را انجام می‌دادم و به همین دلیل علاقه‌ی خاصی به نسخه‌های خطی پیداکردم. برخی روز‌ها هزینه‌ی تهیه ناهار خود را برای خرید کتاب از دلالان کتاب می‌دادم، تا اینکه به تدریج این مجموعه گردآوری شد.
وی ادامه داد: اواسط دهه‌ی هفتاد، گروهی از افراد صاحب‌نظر که هرکدام در حوزه‌ی موضوعی تخصصی داشتند ازجمله دکتر رستگارفسایی، دکتر طاووسی، مرحوم امداد و استاد دیرین در منزل ما جمع شدند و برخی نظرشان بر فروش کتاب‌ها بود، اما پس از مشورت تصمیم بر اهدای آن‌ها گرفتیم و با رئیس وقت دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه شیراز مکاتبه‌ای انجام دادیم. سپس کتاب‌ها به کتابخانه‌ی ادبیات و علوم انسانی منتقل شد و اواخر دهه‌ی هفتاد بود که کتاب‌ها به کتابخانه‌ی میرزای شیرازی منتقل گردید.
رئیس هیئت مدیره انجمن خیرین توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی بیان کرد: 530 نسخه کتاب خطی، چاپ سنگی و سربی را پس از پاک‌سازی، غبارروبی و آفت‌زدایی به کتابخانه دانشگاه اهدا کردم. البته تاکنون تفاهم‌نامه‌ای بسته نشده و کاغذی ردوبدل نشده، کتاب‌ها سال‌ها در کارتن در کتابخانه نگهداری می‌شد تا اینکه در ویترین گذاشته شدند و بخش خطی آن توسط حاج آقا برکت فهرست‌نویسی شد.
وی افزود: کتاب‌ها در موضوع طب، دیوان‌های شعر، فارس‌شناسی، جغرافیا، تاریخ، فلسفه و... بود. برخی از کتب این مجموعه هرگز استنساخ نشده و منحصر به فرد است.
این خیّر فرهنگ‌دوست اشاره کرد: این مجموعه ارزشمند باید به دور از نور و گرد و غبار باشد و همچنین به نام خود اهداکنندگان در شرایط استاندارد نگهداری شود. اگر ادعایی در قدمت فرهنگی ـ تاریخی داریم این‌ها سند است. براساس این اسناد و کتاب‌ها می‌توانیم نشان دهیم که چه کار کرده‌ایم. باید اعتماد خیرین را جلب کنید تا آثار خود را به جای مطمئن بدهند.
