ایران باید همپای ترکیه، امارات و قطر زیرساخت‌های گردشگری را توسعه دهد/ تصویر ایران فرهنگی نزد ژاپنی‌ها تغییر کرده است

به گزارش خبرنگار ایلنا، ژاپن امروز یک بازیگر در جهان غرب به حساب می‌آید که به لحاظ سیاسی وابستگی‌های زیادی به دنیای غرب دارد چراکه اساسا ژاپن در زمین بلوک غرب بازی می‌کند و این بدان معناست که یکی از متحدین و شرکای اصلی غربی‌هاست. مردم و دولت ژاپن همگی به داشتن رابطه خوب و حسنه با شرکای غربی و روابط اقتصادی و تجاری و فرهنگی که از قرار بسیار هم عمیق است، افتخار می‌کنند. گرچه هنوز در موضوعات فرهنگی رگه‌هایی از تفاوت‌ میان آن‌ها باقی مانده است.

اگرچه به لحاظ سیاسی، کشور ژاپن در گروه کشورهای غربی به حساب می‌آید و متحد استراتژیک آمریکاست اما این کشور به لحاظ برخورداری از سنت‌های اصیل و دیرینه، هنوز یک کشور شرقی محسوب می‌شود. اهمیت خانواده، جایگاه اخلاق در این جامعه‌ی شرقی، اهمیت گروه‌های مرجع، اساتید و معلمان، سنت‌ها، اساطیر، شعر و ادبیات، رمان و تاریخ نمونه‌هایی از سنت‌هایی هستند که روزگاری در این کشور زبانزد بودند و هنوز بخشی از جامعه این کشور کشش و تمایلاتی برای نگهداری از این سنت‌ها دارد. از همین رو ژاپن در پی گرایش محض به غرب؛ در سنت‌های خود هنوز یک کشور شرقی به شمار می‌رود؛ سنت‌هایی که در پاره‌ای موارد بی‌شباهت‌ به ایران نیست.

برای بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌هایی که میان ساکنان این کشور با ایران در حوزه فرهنگ و هنر و تمدن وجود دارد، به سراغ علی سعادت آذر (رایزن فرهنگی ایران در ژاپن) رفتیم و با او به گفتگو نشستیم.

باتوجه به گردش باز اطلاعات در ژاپن، مردم این کشور تا چه اندازه ایران را می‌شناسند و این شناخت از چه طرقی صورت می‌گیرد؟ آیا این شناخت از طریق دولت این کشور به ساکنان این کشور داده می‌شود یا اطلاعاتی که آن‌ها آزادانه کسب می‌کنند؟ چه پلتفرم‌هایی در آشنایی مردم ژاپن با نقاط مختلف دنیا (جاذبه‌های گردشگری) تاثیرگذار است؟

ساختار اطلاع‌رسانی در ژاپن، دولتی نیست. دولت یک شبکه تلویزیونی، یک شبکه رادیویی و یک یا دو روزنامه را در اختیار دارد که چندان هم پرنفوذ نیستند. درواقع این بخش خصوصی است که با رویکرد جامعه باز وظیفه اطلاع‌رسانی را بر عهده دارد. رسانه‌های این کشور اساسا در اختیار دولت نیستند. در نتیجه رسانه به صورت آزاد و بر منطق آزاد اداره می‌شود. در نتیجه گردش آزاد اطلاعات وجود دارد و مردم می‌توانند از طریق این رسانه‌ها از اخبار دنیا مطلع شوند. با تاکید کرد که رسانه در جامعه ژاپن جایگاه ویژه‌ای دارد و مردم از هر گروه و دسته حزبی که باشند به رسانه‌های متعددی دسترسی دارند. در این کشور هیچ پلتفرمی ممنوع نیست و بیشترین نفوذ در شبکه‌های اجتماعی از آن «فیسبوک» و «اینستاگرام» است و شبکه اجتماعی «لاین (line)» تقریبا بیشترین نفوذ را در گروه کانال‌های گفت و گو و اطلاع‌رسانی اخبار در این کشور دارد. یکسری پروتکل‌های حفاظت از اخلاق در حوزه کودکان و نوجوانان رعایت می‌شود که از طریق سیم کارت‌هایی که به کودکان و نوجوانان داده می‌شود، کنترل می‌شود. اما چیزی به نام فیلترینگ وجود ندارد.

نگاهی که مردم ژاپن به ایران دارند هم به دو بخش تقسیم می‌شود: یک بخش به حوزه تمدن ایران باز می‌گردد که شامل تاریخ، شعر، ادبیات، داستان، موضوعات مرتبط با فیلم و همچنین تاریخ و پیشینه ایران است که بسیار مثبت است. ژاپنی‌ها به غذای ایرانی علاقه بسیار زیادی دارند. همچنین لباس، فرهنگ و ساختارهای فرهنگی ایران مانند نحوه تعامل عناصر اجتماعی برایشان بسیار جذاب است. به ورزش‌های خانوادگی نیز نگاه ویژه‌ای دارند اما در بخش‌های سیاسی و دینی تفاوت‌هایی وجود دارد.

آنچه که در شبکه‌های اجتماعی ژاپن درخصوص ایران نفوذ دارد، بخش تمدن ایران و شعر و ادبیات، اسطوره و تاریخ است که مردم ژاپن به آن خیلی علاقه‌مند هستند و دوست دارند بشوند. مردم ژاپن اساسا به دلیل دسترسی‌هایی که به شبکه‌های آزاد اطلاعات دارند، اطلاعات خوبی از ایران دارند. به راحتی می‌توانند سرچ کنند و درباره ایران بخوانند. آن‌ها حقایق خوب ایران و جامعه ایرانی را می‌شناسند.

نکته مهمی که وجود دارد و باید آنرا بدانیم آن است که نظام بین‌الملل مبنای تصمیم‌گیری دولت‌ها حتا ملت‌ها واقعیت‌های موجودی که ما با آن طرف حساب هستیم، نیست بلکه قضاوت روی تصویری از واقعیت است. لذا دولت‌ها همیشه تلاش می‌کنند که تصویر خوبی از خود ارائه دهند درحالی‌که ممکن است زمینه خوبی وجود نداشته باشد و این هنر ملت‌هاست که بتوانند تصویری بسیار جذاب، زیبا و رتوش شده از خود به دنیا نشان دهند.

نباید فراموش کرد که شناخت هر کشور، نیازمند مدت زمان طولانی است و همین راحتی محقق نمی‌شود. مردم بر مبنای تصاویری که از هر کشور در دنیا مخابره می‌شود اعم از زشتی‌ها، خوبی‌ها و… تصمیم می‌گیرند. تمام این‌ها مبنای قضاوت است. تلاش ما باید آن باشد که در کنار حقایق خیلی خوب کشورمان و به رغم تبلیغات منفی که اکنون درخصوص و علیه ایران می‌شود، تصویر جهانی درستی از خود ارایه دهیم و این همان بخشی از فرمایش جهاد تبیین است. باید بتوانیم ایرانی زیبا را به تصویر بکشیم. اگر بتوانیم در این کار موفق باشیم، می‌توانیم مقصد گردشگری بسیاری از کشورها شویم.

در گذشته نیز جمعیت قابل توجهی از ژاپنی‌ها به ایران سفر کرده‌اند. ایران را دیده‌اند، سفرنامه نوشته‌اند و خاطرات خوبی از ایران دارد اما طی یک دهه گذشته این تصویر تا حدودی مخدوش شده. ما همپای مقاصد گردشگری دنیا اعم از ترکیه، امارات و قطر امکانات و زیرساخت‌هایمان را توسعه ندادیم و ژاپنی‌ها اینها را خوب می‌دانند و برایشان مهم است که امکانات خوبی ما در زیرساخت‌ها داشته باشیم. از این روست که ذائقه ژاپنی‌ها برای سفر به منطقه، تا حدودی از سمت ایران به سمت سایر کشورهای منطقه تغییر کرده و ما جایگاه گذشته خود را در حوزه گردشگری نداریم.

اخبار مخابره شده در رسانه‌های جهانی چه تاثیری در ژاپنی‌ها برای انتخاب مقصد گردشگری دارد؟

یکی از ویژگی‌های مردم ژاپن، محافظه کار بودن است. چه در روابط فردی، چه در روابط اجتماعی این محافظه‌کاری تاثیر دارد. امنیت مهم‌ترین ویژگی جامعه ژاپن است. از آنجا که ژاپن، کشوری بسیار امن برای مردم (چه مردمان خودشان چه افرادی که به این کشور سفر می‌کنند) است، لذا ترس از برخی موضوعات امنیتی به ویژه تحت تاثیر تبلیغات دیگران از محدود بودن آزادی‌های اجتماعی، وجود شرارت‌ها، احتمال سرقت در کشورها و… تبدیل به عوامل ذهنی می‌شود که تمام این موارد را در شبکه‌های اجتماعی مطالعه می‌کنند و می‌بینند.

در کل امنیت برای ژاپنی‌ها خیلی مهم است. امنیت هم دو بخش دارد: بخش ذهنی و بخش عینی. بخش ذهنی عملیات روانی است که در حوزه امنیت ایجاد می‌شود. ما باید بتوانیم به لحاظ ذهنی شهروندان ژاپنی را اقنا کنیم که در کشور ما امنیت وجود دارد. هرچند به لحاظ محافظه کاری شدیدی که بین این مردم وجود دارد، این کار به راحتی صورت نمی‌گیرد. باید تلاش کرد و از طرفی بنا را باید بر آن بگذاریم که آن خرده ناامنی‌هایی که در کشور وجود دارد و محدودیت‌هایی که در پلتفرم‌ها هست را باید بتوانیم حل کنیم و بعد انتظار داشته باشیم که یک مقصد خوب برای ژاپنی‌ها باشیم.

ژاپنی‌ها اصولا کدام مسیرها و مقاصد گردشگری ایران را ترجیح می‌دهند؟ کدامیک از گروه‌ها در ژاپن بیشترین تمایل را برای سفر به ایران دارند و برنامه‌ریزان سفر و گردشگری برای جذب گردشگر از این کشور باید به کدام موضوعات بیش از پیش توجه کنند؟ تحریم‌ها و ایران‌هراسی حاکم بر جهان غرب چه تاثیری در نگاه آنها داشته؟

تعداد گردشگران ژاپنی که به ایران سفر می‌کنند طی ۱۰ سال به شدت کاهش یافته. بخشی از این کاهش به دلیل زیرساخت‌هاست. سال‌های گذشته پرواز مستقیم از تهران به توکیو داشتیم اما اکنون این جایگاه را از دست داده‌ایم. قطری‌ها روزانه ۴ پرواز به توکیو و دو پرواز به اوساکا دارند. در کل ۶ پرواز روزانه به ژاپن دارند. ترکیش ایرلاین نیز روزانه ۷ تا ۸ پرواز به ژاپن دارد. هواپیمایی امارات نیز شرایط مشابهی دارند.

فاصله‌ای که بین ویزای ایران و ژاپن وجود دارد یعنی سطح پاسپورتهایی که دو کشور دارند نیز سبب شده تا در صدور روادید از سوی طرف ژاپنی به ایرانی‌ها ملاحظاتی وجود داشته باشد و این یک تنش گردشگری محسوب می‌شود. روادید برای ایرانی‌ها به سختی صادر می‌شود و تحریم‌هایی که وجود دارد عامل تاثیرگذار است. همچنین محدودیت‌هایی که در دسترسی به اینترنت، سرعت و… داریم و ضعف‌هایی که در زیرساخت‌ها داریم در افکار عمومی ژاپن تاثیرگذار است. باید دقت کنیم تا این کاستی‌ها جبران شود.

به طور سنتی وقتی ژاپنی‌ها وارد ایران می‌شوند از یک الگوی رفتاری خاص پیروی می‌کنند. یعنی پرواز به تهران انجام می‌شود و سفرشان به کاشان، اصفهان و شیراز و یزد ادامه پیدا می‌کند و سپس به تهران بازمی‌گردند. درواقع شناخت دیگری جز این مسیر از ایران ندارند و شناختی از سایر شهرهای ایران ندارند. این یک الگوی سفر سنتی است.

ژاپن یک کشور سرسبز است از این رو دوست دارند از مناطق کویری و شهرهایی شبیه اصفهان و شیراز دیدن کنند شرایط تاکنون به گونه‌ای بوده که به شهرهای شمالی و غرب کشور ایران کمتر سفر شده. حتی جنوب ایران نیز به خوبی به ژاپن معرفی نشده.

مدیران گردشگری بسیاری از استانها در ایران کاملا کشوری فکر می‌کنند و چشم اندازی برای جذب گردشگر خارجی ندارند یا با استانداردها و مفاهیم پایه در حوزه بین‌الملل آشنا نیستند. ضعف‌هایی هم در حوزه زیرساختهای گردشگری ایران وجود دارد چراکه هنوز سامانه جامع هتل‌ها، سامانه‌های اطلاع‌رسانی سامانه جامع پروازها را نداریم و نیازمند آن هستیم که نظامند عمل کنیم. ژاپنی‌ها آدم‌های دقیقی هستند و همه چیز را پیش‌بینی‌ می‌کنند.

تحریم‌ها تاثیر زیادی در بخش‌های فرهنگی ندارد بلکه در بخش اقتصادی تاثیرگذار هستند. یعنی تجارت بین ایران و ژاپن را تحت تاثیر قرار می‌دهند فقط مسئله ایران هراسی نیست بلکه تحریم‌ها مسائل کلان‌تری را دربرمی‌گیرند که در بخش‌های اقتصادی تاثیر دارند.

وضعیت کرسی‌های ایران‌شناسی در ژاپن چگونه است؟ آیا بازار ترجمه کتاب بین دو کشور قابل توجه است؟

در حوزه کرسی‌های ایرانشناسی دست برتر را داریم و در دانشگاه‌های مختلف و متفاوت در پهنای گسترده ژاپن فعال هستند. کرسی‌های اسلام شناسی، مطالعاتی زبان فارسی، مطالعات خاورمیانه‌شناسی و… فعال هستند حتی بخش‌های نیمه خصوصی نیز در این کرسی‌ها فعال هستند. حدود ۱۰ کرسی ایرانشناسی، اسلام‌شناسی و… در دانشگاه‌های ژاپن داریم که قابل افزایش است.

به دنبال آن هستیم که نسل جدیدی از اتاق‌های ایران را در بخش آموزش عالی ژاپن راه‌اندازی کنیم. مذاکراتی انجام شده. بخش کودکان یکی از کانون‌های توجه ماست و سال گذشته دو اتاق ایران رادر مجموعه‌های کودک یکی در کاناگاوا و کتابخانه ملی ژاپن تاسیس و تجهیز کردیم. ایرانی‌های مقیم نیز ظرفیت خوبی برای تعمیق روابط ایران و ژاپن هستند. سعی شده تا از بچه‌های ایرانی‌هایی که در ژاپن زندگی می‌کنند به بهترین نحو حمایت شود.

ادبیات مشترک از جمله ادبیات صلح، مقاوت و پایداری در حوزه کودکان کارهای خوبی انجام شده. کانون توجه به کودکان یکی از کانون‌های گسترش روابط فرهنگی است و بخش مورد توجه رایزن فرهنگی و سفارت ایران است.

اصولا ژاپنی که ما امروز می‌شناسیم با ژاپنی که در فیلم‌ها و آثار سینمایی دیده‌ایم چه اندازه متفاوت است و سنت‌ها و پیشنه‌ی این کشور چه اندازه می‌تواند فضای فرهنگی میان دو کشور را ترمیم کند؟

با توجه به شرایط تحریمی که وجود دارد و تبادلات اقتصادی بین دو کشور به صفر رسیده. فرهنگ، فیلم و سینما و گردشگری تنها پنجره‌های ارتباطی بین دو کشور است و اگر این پنجره‌ها هم بسته شوند تقریبا به قطع روابط با ژاپن می‌رسیم. این حوزه‌ها باید تقویت شوند. در حوزه تبادلات فیلم باید کارهای جدی‌تری انجام شود. این بعدها کمک می‌کند که بتوایم در گفتگوهای سیاسی و اقتصادی نقاط اشتراک بیشتری را پیدا کنیم.

درحال حاضر کمتر ارتباط اقتصادی با ژاپن وجود ندارد اما در حوزه‌های فرهنگی روابط وجود دارد و سالهاست خوب کار می‌کنیم و حتا در حوزه سینما، فیلم مشترک ساخته‌ایم. گفتگوهای بین موضوعات فرهنگی بین دو کشور جاری است و در رویدادهای مشترک همدیگر حضور فعال داریم. هفته فرهنگی ایران و ژاپن داریم و گفتگوهای فرهنگی اسلام و شینتو از مهمترین برنامه‌های کاری مشترک است. در مرداد ماه هفته فیلم ایران را در ژاپن برگزار کردیم و خیلی مورد استقبال قرار گرفت. حتا توانستیم بخشی از ذائقه مخاطبان را جلب کنیم. در حوزه فیلم خانگی و سریال‌هایی که در شبکه‌های خانگی پخش می‌شود توافقات خوبی داشتیم و اشتیاق خوبی از طرف ژاپنی‌ها وجود دارد و حتا از ششمین جشنواره فیلم ایران در ژاپن نیز بسیار استقبال شد.

سعی داریم با کار گروهی خوب در سفارت ایران در ژاپن کارها را پیش ببریم. معتقدیم فیلم می‌تواند ابزار مستقیم گفتگوی بین ملت‌ها باشد از این رو فیلم فرصتی ایجاد می‌کند که دو ملت به گفتگو بپردازند که عمیق است. ملت‌ها با فرهنگ هم آشنا می‌شوند و حتا از طریق فیلم متوجه شدند که چه اشتراکاتی در عمق فرهنگی خودشان با ما دارند. فیلم ابزار و وسیله خوبی است که باید بیشتر روی آن سرمایه‌گذاری کنیم. اگر بر روی اقتصاد فرهنگ سرمایه‌گذاری کنیم خواهیم توانست به دست آوردهای سیاسی و اقتصادی بیشتر برسیم.

رویداد اکسپو ۲۰۲۵ اوساکا در ژاپن را پیش رو داریم و باید با تمام توان فرهنگی و قدرتی که داریم شرکت کنیم. یکی از صحنه‌های نشان دادن قدرت فرهنگی ایران در همین اوزاکا باید باشد که یک سال و چهار ماه دیگر فرصت داریم و باید حساب شده رفتار کنیم. از رفتارهای کاسب‌کارانه پرهیز کنیم و نگاه عمیق به این حوزه داشته باشیم.