در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
اسلحه‌سازی در طبقه‌ی اول ضلع غربی غار اسپهبد خورشید/ احتمال افزوده شدن منطقه‌ی جدیدی به جغرافیای دوران ساسانی
سرپرست تیم کاوش غار اسپهبد خورشید از کشف گِل مهری خبر داد که به زبان پهلوی است و احتمالا با ترجمه آن "جای‌نام"ی جدید به جغرافیای دوره ساسانی افزوده خواهد شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نخستین فصل از کاوش باستان‌شناسی و حفاظت سازه‌های معماری اسپهبدخورشید اواخر ماه گذشته به پایان رسید و یافته‌های این کاوش نتایج جالب توجهی به همراه داشت.
آرش عابدینی عراقی (مدیر پایگاه ملی غار اسپهبدخورشید و آثار وابسته و سرپرست تیم کاوش این غار) درباره یافته‌های این کاوش گفت: فصل اول کاوش غار اسپهبد خورشید در طبقه اول ضلع غربی غار انجام شد که طی آن پدیده‌ها و آثار معماری این غارقلعه به دست آمد. یک کارگاه تولید جنگ‌افزار در محوطه کشف شد که علاوه بر کوره ذوب فلز و انواع ادوات جنگی از نوک پیکان و خنجر و زوبین گرفته تا شمشیر و قبضه شمشیر و حتا شمشیرهای نیمه ساخته، آثار و شواهد فلزکاری مانند قالب‌ها و ماسه ریخته‌گری نیز در آن بدست آمد. تمام این آثار نشان می‌دهد که مدافعانی که در این مجموعه زندگی می‌کردند ابزار نظامی می‌ساختند و درواقع غار اسپهبد خورشید یک دژ بود.
او در پاسخ به این سئوال که آیا یافته‌های این فصل از کاوش باستان‌شناسان می‌تواند پاسخی به افسانه‌های مطرح شده درخصوص غار اسپهبد خورشید ارائه دهد و به ما بگوید که آیا نشانی از زندگی خانواده اسپهبد خورشید در این غار بدست آمده یا خیر، گفت: اینکه افرادی در این غار زندگی می‌کردند واضح است اما باستان‌شناسی نمی‌تواند پاسخی به افسانه‌ها و داستان سرایی مردم بدهد. باستان‌شناسی کارکرد و عملکرد بنا را رد یا اثبات می‌کند. از اینکه واقعا خانواده اسپهبد خورشید در این غار زندگی می‌کردند یا اینکه چه مردمانی در آن زندگی می‌کردند، هیچ رد و نشان و نوشته‌ای وجود ندارد. در متون تاریخی آوره شده که اسپهبد خورشید و خانواده او در این غار بودند اما باستان‌شناسی تا این لحظه می‌گوید که اینجا یک دژ نظامی بود و تاسیسات نظامی داشت و کارگاه اسلحه‌سازی در آن فعال بود.
عابدینی عراقی با تاکید برآنکه غار اسپهبد خورشید نیازمند فصل‌های متعدد برای کاوش است، گفت: درحال حاضر محل ساخت اسلحه را پیدا کردیم. ممکن است در فازهای بعد، محل زندگی، حاکم‌نشین و… را نیز پیدا کنیم. ممکن است حتا بخش‌هایی هم مکان مذهبی بوده باشد که هنوز پیدا نکرده‌ایم. اینکه آیا خانواده اسپهبد خورشید در این غار زندگی می‌کردند یا خیر، باستان‌شناسی امکان پاسخگویی به آنرا ندارد. فقط مطمئن هستیم که آثار متعلق به دوره ساسانی و پسا ساسانی است. یک قطعه سفال که به دوره بعد از ساسانی برسد هم پیدا نکردیم. تاریخ مازندران تا قرن ۲ هجری قمری را ساسانی و پسا ساسانی حساب می‌کنند.
سرپرست تیم کاوش غار اسپهبد خورشید همچنین از کشف یک اثر مهر که بر روی گل نقش بسته خبر داد و گفت: این گل مهر به خط پهلوی است و برای خوانش به متخصصان امر سپرده شده. بر روی این گل مهر ۷ اثر وجود دارد که از نقش اسب و سی‌مرغ گرفته تا خرگوش و خطوط پهلوی دیده می‌شود. کوره‌ای که پیدا کردیم گنبدی شکل بود و احتمالا سفال هم در آن پخت می‌شد. کوره خیلی بزرگ نیست و حدود ۳ در ۳ متر است. این گل مهر بر گردن یکی از خمره‌ها بود و احتمال می‌دهیم که مهری است که در مبدا زده شده و از جای دیگر نیامده بلکه قرار بود از این مکان به جای دیگر برود. با توجه به آنکه معمولا مهر نشان از وجود داد و ستد دارد احتمال می‌دهیم این مهر در این مکان زده شده و قرار بود به جای دیگر برود.
به گفته عابدینی عراقی؛ کتیبه‌ای که در وسط این گل مهر دیده می‌شود نام مکان جغرافیایی است. در "جای‌نام"های دوره ساسانی این اسم تاکنون نیامده و احتمالا جای نام جدید به جغرافیای دوره ساسانی افزوده شود. با توجه به آنکه احتمال می‌دهیم که این گل مهر در مبدا زده شده می‌تواند جای نام جغرافیای جدیدی در مبدا را پیش روی ما بگذارد. شاید هم مهر وارداتی باشد درنهایت باید در انتظار ترجمه گل مهر باشیم.
او در پاسخ به این سئوال که با توجه به یافته‌های جدید آیا می‌توان گفت با یک دژ و قلعه‌ای روبه رو هستیم که علاوه بر محل زندگی، راه‌هایی برای مبادله با جوامع دیگر نیز داشت و حتا در سایر بخش‌های غار به مکان‌های خاص‌تر دست یابیم، گفت: با یک سازه و اثر بزرگ روبه رو هستیم که درحال حاضر فقط حدود صد متر مربع آنرا کاوش کردیم. برای نتیجه گیری خیلی زود است. در فصل‌های بعدی طبقات دوم و سوم را کاوش می‌کنیم.
مدیر پایگاه ملی غارقلعه اسپهدخورشید و آثار وابسته درخصوص چگونگی تامین مواد و متریال مورد نیاز ساکنان غار نیز گفت: در آن دوره، بیش از صد سال بود که ایران مورد تهاجم قرار گرفته بود. سیستان و آذربایجان سقوط کرده بود و سپاه عرب تا آسیای میانه پیشروی کرده بود. منطقه سمنان و ری نیز سقوط کرده بود. مردمان طبرستان می‌دانستند که بالاخره یک روز این منطقه نیز مورد هجوم قرار می‌گیرد از این رو سر فرصت این بنا را ساختند و احتمالا مواد اولیه را نیز انبار کرده بودند. بیش از ۹۰ درصد خمره‌های سفالی و حتا شیشه‌هایی که بدست آمده، برای ذخیره‌سازی بودند.
او ادامه داد: باتوجه به آنکه در کارگاهی که پیدا کردیم ورودی‌هایی داریم که به فضای پشت راه پیدا می‌کنند و هنوز نمی‌دانیم فضای پشتی چه کاربری داشته از این رو فصل دوم کاوش را به این بخش اختصاص خواهیم داد که احتمالا خرداد سال آینده انجام خواهد شد. درحال حاضر نیز پایش هفتگی و دوربین‌های تله‌ای کار گذاشته شده تا مانع حضور حفاران غیر مجاز شویم.
سرپرست تیم کاوش غار اسپهبد خورشید درخصوص کشف نقوشی از سوار ساسانی، نقش ببر و نقش اسب در کنار نقوش انتزاعی انسانی بر روی یک طاقچه نیز گفت: سوار ساسانی دارای کلاه خود است و به صورت سوزنی روی گچ کشیده شده است. نقش دو سوار ساسانی روی اسب، اسب و حتا نقش ببر دیده می‌شود که نقش ببر در این طاقچه می‌تواند نشانه‌ای از مشاهده ببر مازندران در همان دوران باشد درحالی که امروز این ببر در حال انقراض است.
