شکوه سیراف از تجارت صدف در عصر ساسانیان تا ساخت و سازهای بی رویه در عصر جدید/ تاثیر فرهنگ و هنر ایران، چین و هند به واسطه فعالیت بنادر در راه آبی

به گزارش خبرنگار ایلنا، همایش ملی سیراف در پهنه خلیج فارس عصر روز گذشته در فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گفته سعید امیر حاجیلو ( نایب رییس انجمن باستان‌شناسی ایران و دبیر اجرایی همایش) از ۳۵ مقاله ارسالی ۳۱ مقاله انتخاب و در نهایت ۲۰ مقاله برای همایش پذیرفته شد که ۱۰ مقاله در این مراسم به گفت و گو گذاشته شد.

اسماعیلی جلودار (دبیر علمی همایش سیراف در پهنه خلیج فارس) با اشاره‌ به آنکه برگزاری نمایشگاه پکن سبب شد تا نمایشگاه آثار سیراف که قرار بود در موزه ملی برگزار شود، به تعویق بیافتد، گفت: توسعه بدون برنامه در سیراف سبب شده تا شکوه سیراف با چالش روبه رو شود درحالی که بندر سیراف حق بزرگی بر کردن ما پارسیان و ایرانیان دارد. 

او ادامه داد: هم اکنون در  دانشگاه‌های چین، آمریکا و... مقالات متعددی درخصوص سیراف نوشته و ارائه می‌شود بی‌آنکه ما از آنها دعوت کنیم. 

علی تقوی (سرپرست پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر) نیز گفت: جای جای ایران آثار کهن وجود دارد که با وجود کاوش‌های باستان‌شناسی هنوز رازهای سر به مهر زیادی وجود دارد. فرهنگستان به این مقولات می‌پردازد و درخصوص شکوه سیراف نقل بسیار است.

او ادامه داد: کتاب تاریخ سیراف که اواخر قرن هفت و اوایل قرن هشت نوشته شده در تعبیر سیراف آن را به مدینه فاضله دوران خود توصیف کرده. حتا عنوان شده، سیراف در سده‌های پنجم هجری رونق داشته و بعد از آن کیش جایگزین می‌شود. 

این همایش با نشست‌های تخصصی و پرسش و پاسخ ادامه یافت. نخستین نشست تخصصی به ریاست علیرضا انیسی با سخنرانی پریسا ناصری (دکترای باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان) درخصوص "دست‌ساخت‌های هنری صدف‌های دریایی و مهره‌های کوسه‌ای کاوش‌های سیراف در تجارت دریایی خلیج فارس و  اقیانوس هند" همراه بود.

ناصری با اشاره به صدف‌های دریایی و کاربرد آن در بندر سیراف گفت: صدف‌ها از کاوش‌های باستان‌شناسی بدست آمده بود و به سفید مهره معروف هستند که در متون تاریخی اهمیت زیادی دارند. در جوامع باستانی صدف‌های بسیار پر کاربرد هستند و پیدا شدن آن در لایه باستانی نشانه‌های زیادی برای ما دارد.

او ادامه داد: صدف به عنوان تزیینات، هدایای تدفین و تجارت و... به کار می‌رفت اما داده‌های صدفی ما در سیراف کم بودو گونه‌های خاص داشتیم. شاید نخستین کارگاه ساخت النگو از صدف را در سیراف داشته باشیم. همچنین در کاوش‌های باستان‌شناسی مهره ستون فقرات کوسه بدست آمده که مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام نسبت داده می‌شود. بر روی این مهره‌ها سوراخهایی کنده شده که احتمال میدهیم به عنوان آویز استفاده می‌شدند یا حتا شاید مهره بازی تخته نرد باشند. حتا نشانه‌هایی از تجارت صدف از سیراف با هند را داریم. 

سخنران دیگر محمداسماعیل اسمعیلی جلودار (دانشگاه تهران) بود که مقاله «میراث‌فرهنگی و هنری ایران و چین بر اساس یافته‌های فرهنگی سیراف در خلیج فارس» را ارائه داد و گفت: رشد صنعت این بندر را تبدیل به محل رو به نابودی کرده. طی ۶ سال اخیر ساخت و سازهایی صورت گرفته که وضعیت را بغرنج کرده. 

او ادامه داد: به دلیل مسائل سیاسی و زلزله و... سیراف رو به افول گذاشت اما تجارت انواع عاج، چوب، صدف و... بین سیراف و چین درجریان بود و بازرگانان ایرانی بسیار متمول بودند. حتا چینی‌ها مقالات خوبی از توصیف سیراف دارند که حائز اهمیت است. حتا در کره و ژاپن نقوش ساسانی دیده می‌شود که نشان از تاثیر فرهنگ بر سایر جوامع دارد. حتا گستردگی سکه‌های ساسانی را تا چین شاهد هستیم. 

اسمعیلی جلودار خاطرنشان کرد: انواع سفال‌های چینی در کاوش‌های سیراف بدست آمده و طرحهای مختلف را روی این سفالها شاهد هستیم. 

این همایش با ارائه مقاله «انتقال فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در چین بر اساس مطالعه تطبیقی سنگ‌قبرهای موجود در بندر چوانجو چین و بندر سیراف در ایران» تالیف فاطمه شهیدی‌فر (دانشگاه تهران) و مهدی آذریان (اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان بوشهر ادامه یافت. 

فاطمه شهیدی‌فر (باستان‌شناس) با اشاره به ایران و چین به عنوان دو تمدن کهن گفت: تجارت نقش مهمی در آن دوران داشت و مسیر دریایی راه ارتباطی بود. از این رو شاهد تاثیر فرهنگ و هنر دو تمدن بر یکدیگر هستیم. 

او ادامه داد: کتیبه‌ها و سنگ قبور نیز از این تاثیر مستثنی نبودند و در شهرهای بندری که در مسیر راه‌های ارتباطی قرار داشتند این تاثیر بیشتر مشهود است.

موضوعات«هنر شیشه‌گری در سیراف؛ اندازه‌گیری ترکیبات عنصری شیشه‌های اسلامی به دست آمده از سیراف داوود آقاعلی‌گل (پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی) و همکاران»،« مطالعه تطبیقی گچبری‌های مکشوفه از سیراف با تأکید بر نمونه‌های موجود در موزه بریتانیا مژگان خانمرادی (دانشگاه تهران)»،«مطالعه ترکیب آلیاژی تعدادی از اشیاء فلزی به دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی بندر سیراف دکتر محمد مرتضوی (دانشگاه هنر اصفهان)» نیز در دومین نشست تخصصی به ریاست محمد‌حسن طالبیان بررسی شد.

در سومین و آخرین نشست تخصصی همایش نیز که به ریاست ندا اخوان اقدم برگزار شد، مقالات «معرفی و تحلیل کارکرد اشیاء عاجی بندر سیراف در موزه ملی ایران انسیه یعقوبی (دانشگاه تهران) و کرم میرزایی (موزه ملی ایران)»، «بررسی شبکه‌راه دارابگرد ـ سیراف یعقوب محمدی‌فر (دانشگاه بوعلی سینا همدان) و خدیجه غلامی (دانشگاه بوعلی سینا همدان)»، «تحلیل جایگاه سیراف و نیشابور به عنوان دو مرکز بازرگانی دریایی و خشکی ایران با چین در صدر اسلام بر پایه مدارک اسنادی و باستان‌شناختی حسن نامی (دانشگاه نیشابور) و محمدصادق داوری (دانشگاه محقق اردبیلی)» ارائه شد.