کتاب شهر و کارکردهای اجتماعی آن؛ نگاهی نو به مسائل انسانی دارد

به گزارش خبرنگار ایلنا،  کتاب « شهر و کارکردهای اجتماعی آن» به عنوان برگزیده پنجمین جشنواره ملی و نخستین جشنواره بین المللی، برترین‌های پژوهش و نوآوری در مدیریت شهری و برترین در بخش کتاب دانشگاهی و کتاب شایان تقدیر بیستمین جشنواره کتاب سال دانشجویی معرفی شد.  

نکویی‌فرد در رابطه با این کتاب که سال 91 منتشر شده؛ گفت: به دنبال یک کار جدید بودم که نگاهی متفاوت و نو نسبت به مسائل انسانی داشته باشد. از شاخص‌های مورد توجه، موضوع کتاب بود.

درباره کتاب نوشته شده: در میان اجتماعات انسانی، شهر را می‌توان با توجه به تراکم جمعیت، سرعت و پویایی فعالیت‌ها، تخصص‌گرایی و تقسیم کار اجتماعی متمایز دانست. ساختار ارگانیکی و مکانیکی شهر می‌تواند سطح و میزان مراودات اجتماعی و میزان هنجارپذیری و هنجارگریزی شهروندان را با توجه به دوری یا نزدیکی به سطح یا هسته تاثیرگذار تعیین نماید، بیشتر از آن که هنجارهای سنتی شکل روابط بین شهرنشینان را تعیین نماید قوانین و هنجارهای رسمی است که بر روابط اجتماعی تاثیرگذار است.

چنین فضایی موجب می‌شود تا روابط بین مردم ساکن در شهر از عمق و کیفیت به نسبت کافی برخوردار نباشد. در نتیجه خلاء‌های عاطفی و ضعف در هویت جویی افزایش می‌یابد و نیاز به تعلق اجتماعی کمتر تأمین می‌شود. انسان شهرنشین در تکاپوی رفع نیاز به تعلق اجتماعی و هویت‌یابی، توسعه روابط اجتماعی را با توجه به نوع هنجار و فرهنگ خویش دنبال می‌کند. اما آنچه تلاش او را تا حد زیادی خنثی می‌کند بافت، ساختار،  کالبد  فضای شهری است که نوع انجام فعالیت در شهر را با توجه به سطح ارتباطات تعیین می‌کند. اگر در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری بتوان به گونه‌ای بافت و ساختار فضای شهری و فعالیت‌ها را تنظیم کرد که به توسعه تعاملات و ارتباطات عمیق و کیفی کمک کند، طبعا بیشترین کمک به ارتقاء حس تعلق اجتماعی‏، هویت‌یابی و تامین نیازهای عاطفی شهروندان شده است.

از آنجا که نگاه انسانی به شهر و شهروندان می‌طلبد که آسایش و تامین نیازهای روحی و اجتماعی تمامی شهرنشینان با هر نوع فرهنگ و قومیت مورد توجه باشد، ضروری است که برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با رویکردی فرهنگی و اجتماعی مترصد توسعه سطح روابط و مناسبات انسانی در شهر باشد.

گسترش فرهنگ شهروندی که در اینجا  متغیر وابسته محسوب می‌شود؛ می‌تواند در ابعاد مختلف از جمله: روابط اجتماعی شهروندان، تحرک اجتماعی و حس تحرک در شهر، ایجاد زمینه‌های کسب سرمایه اجتماعی، سلامت جسمی و روحی شهروندان، هویت و هویت مندی از فضای شهری، حس آرامش و مشارکت در فضای شهری برای زنان، توسعه ابعاد کمی و کیفی زندگی، فراهم ساختن بستر برای دستیابی به تامین و رفاه اجتماعی که  با فرهنگ‌های متفاوت در کنار یکدیگر در حال زیستن هستند، را تعیین نماید.

ویژگی فضای شهری  می‌تواند حس تحرک و پویایی، دستیابی به شاخصه‌های توسعه پایدار را  به جامعه تزریق نماید  و منجر به چگونگی مشارکت  شهروندان  برای دستیابی به توسعه پایدار در شهر شود همانطور که برخی از اندیشمندان حوزه شهر همچون پاتریک گدس به مطالعات شهری روی آورد. محور اصلی نظریات مامفورد را انسان تشکیل می‌دهد. او معتقد است فضای شهری باید هم از نظر طراحی و هم عملکرد نمود اهداف انسان ارگانیک باشد. شخصیتی متعادل که در رابطه با طبیعت و همه بخش‌ها و اجزای محیط زیست است.

جامعه منشا اصلی فرم معماری است و تنها براساس عملکردی زنده است که فرم زنده نیز خلق می‌شود. برهمین اساس این کتاب به مباحث تاثیرگذار در حوزه توسعه پایدار و سلامت شهری می‌پردازد که می‌‌واند رابطه پایداری فضای شهری را با فضای اجتماعی را بیان کند. هدف کتاب شهر و کارکردهای اجتماعی آن، بررسی رابطه علت و معلولی فضای اجتماعی و فضای شهری به صورت یک دیاگرام علّی است و سعی دارد مشخص کند که این دو متغیر هرگز از یکدیگر قابل تفکیک و تمایز نیستند.

این کتاب در 11 بخش (دفتر) به شرح زیر تدوین شده است: دفتر اول: شهرو عناصر آن؛ دفتر دوم: محله و عناصر آن؛ دفتر سوم: فضای شهری و توسعه؛ دفتر چهارم: توسعه و عناصر آن؛ دفتر پنجم: تحرک اجتماعی؛ دفتر ششم: روابط اجتماعی فضای شهری ایران؛ دفتر هفتم: سرمایه اجتماعی در فضای شهری؛ دفتر هشتم: سلامت و توسعه پایدار؛ دفتر نهم: سرمایه اجتماعی و سلامت شهری و دفتر دهم: رفاه اجتماعی و توسعه پایدار.

براین اساس، کتاب شهر و کاکردهای آن تلاش کرده فضای اجتماعی وعناصر آن را در کالبد سخت و فضای مشوش شهری مورد بررسی قرار دهد تا بتواند راهکارهایی را تا حد توان برای بهزیست زندگی اجتماعی انسان بیان کند.