در حوزه اجرای قانون نشر نیازمند اهرم‌های نظارتی هستیم
نشست بررسی «مسائل حقوقی نشر الکترونیکی»، با حضور سیدمهدی حجتی، سعید دهقان و سیدعلی آل داوود در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
به گزارش ایلنا، مدیر دفتر مشاوره حقوقی اهل قلم موسسه خانه کتاب در ابتدای این نشست گفت: در قراردادهای بین ناشران و مولفان، ماده‌ای هست که به ناشر اجازه می‌دهد اثر را به صورت الکترونیک منتشر کند، بدون اینکه حقی برای مولف در نظر بگیرد.
سیدعلی آل داوود (پژوهشگر متون و نسخ خطی و مدیر دفتر مشاوره حقوقی اهل قلم خانه کتاب) در ادامه از عدم رعایت حقوق نشر به عنوان مشکلی که پدیدآورندگان با آن مواجه هستند نام برد و گفت: در زمینه حقوق نشر، بیشتر ضرر و خسران را نویسندگان، مترجمان و پدیدآورندگان اثر دریافت می‌کنند.
آل داوود سپس ضمن اشاره به ناآگاهی پدیدآورندگان از حقوق خود در زمینه نشر چنین توضیح داد: در قراردادهای بین ناشران و مولفان، ماده‌ای هست که این نکته را مطرح می‌کند که ناشر می‌تواند اثر را به صورت الکترونیک منتشر کند، بدون اینکه حقی برای مولف در نظر بگیرد. مولفین بدون اینکه آگاه باشند این قراردادها را امضا می‌کنند، اما در عمل با مشکل مواجه می‌شوند.
مدیر دفتر مشاوره حقوقی اهل قلم خانه کتاب از قانون «حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان» به عنوان قانونی که در سال ۱۳۴۸ وضع شده، نام برد و درباره لایحه «حمایت از مالکیت فکری» نیز که به مجلس ارائه شده، گفت: لایحه حمایت از مالکیت فکری که به مجلس ارائه شده، نواقص بسیاری دارد. این لایحه اگر در اختیار نویسندگان و ناشران قرار بگیرد، می‌توانند نظرات تخصصی خود را درباره این لایحه ارائه بدهند و نواقص آن را برطرف کنند.
سیدمهدی حجتی (وکیل پایه یک دادگستری، استاد دانشگاه و مولف کتاب‌هایی مانند «مجموعه دیدگاه‌های صنفی یک وکیل دادگستری» و «قانون مجازات در نظم حقوقی کنونی») هم در این نشست درباره قانون‌هایی که وضع می‌شود، گفت: قوانینی که وضع می‌شود، برای اجرایی شدن باید هم جنبه اعتقادی و هم جنبه التزامی داشته باشد. یکی از روش‌ها فرهنگسازی در همه دنیا از طریق قانونگذاری است.
حجتی از نبود بسترسازی حقوقی و قانونی برای تکنولوژی‌های جدید به عنوان یکی از چالش‌های اصلی کشور نام برد و گفت: قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان که در سال ۱۳۴۸ وضع شده، پاسخگوی نیازهای امروز نیست، اما قضات دادگاه‌ها می‌توانند به این قانون استناد کنند. هنر دستگاه قضایی و قاضی است که از این قانون چه تفسیری داشته باشد.
او ضمن اشاره به این موضوع که پدیدآورندگان آثار هم در زمان تضییع حقوقشان واکنش لازم را نشان نمی‌دهند، از حقوق مادی و معنوی مولف نام برد و دراین باره توضیح داد: در حقوق نشر باید برای پدیدآورنده اثر هم حقوق مادی و هم حقوق معنوی را قائل باشیم. حقوق مادی پدیدآورندگان که مغفول مانده، حقوق معنوی هم بیشتر از حقوق مادی مورد غفلت قرار گرفته است.
این وکیل پایه یک دادگستری تاکید کرد که در حوزه اجرای قانون نشر نیازمند اهرم‌های نظارتی هستیم و قانون‌هایی که در این زمینه وجود دارد به خاطر عدم پیگیری پدیدآورندگان متروک مانده است.
حجتی از کنوانسیون «برن» و معاهده جهانی «حق مولف» به عنوان کنوانسیون‌هایی که در زمینه نشر وجود دارد، نام برد که ایران هنوز به آن ملحق نشده است و درباره لایحه «حمایت از مالکیت فکری» نیز گفت: در دولت فعلی لایحه حمایت از مالکیت فکری در ۱۱۸ ماده به مجلس تقدیم شده که بسیاری از نواقص و کاستی‌های موجود را برطرف می‌کند اما در آن قانونگذار از کنار خیلی موضوعات با اجماع عبور کرده است.
وی اضافه کرد: روز به روز بر دامنه نشر الکترونیک افزوده می‌شود بنابراین باید قوانینی منطبق بر تکنولوژی روز تصویب کنیم. در زمینه لایحه حمایت از مالکیت فکری هم لازم است تا افرادی که در حوزه نشر فعالیت می‌کنند، این لایحه را مطالعه و پیشنهادات خود را از طریق صنف خود به دولت منتقل کنند.
سعید دهقان (وکیل پایه یک دادگستری و مولف کتاب «از دل جامعه») نیز ضمن تاکید بر این که هر پدیده‌ای هم معایب و هم مزایای متعدی دارد، گفت: مزایای نشر الکترونیکی بیشتر از معایب آن است. یکی از مشکلات جدی در حوزه نشر کاغذی، توزیع و پخش است. در نشر الکترونیکی این مشکل حل می‌شود. هزینه‌های چاپ کاهش می‌یابد و آثار تالیف شده، فضای کمتری را اشغال می‌کند.
این آشنا به مسائل حقوقی ادامه داد: در نشر الکترونیک مشکل تیراژ هم حل می‌شود. همچنین در نشر الکترونیک، سرعت جست و جو افزایش می‌یابد و دغدغه ادیت آثار در تجدید چاپ هم از بین می‌رود.
دهقان از سرعت پایین اینترنت و عدم دسترسی به اینترنت به عنوان یکی از معایب نشر الکترونیکی نام برد و گفت: خستگی چشم و مشکل عدم استناد به مطالب فضای مجازی هم می‌تواند جزو معایب نشر الکترونیک محسوب شود. در فضای مجازی چون سرعت بالا است و مطالب به سهولت در دسترس قرار دارد، احتمال عدم کیفیت وجود دارد. اما آنچه به عنوان مزایا در نشر الکترونیکی مطرح می‌شود، بر معایب ارجحیت دارد.