دانشگاه‌ها مدعی‌پروری می‌کنند
سرپرست گروه تئاتر «آران» گفت: دانشگاه بعضا مثل مهدکودک برخورد می‌کنند و به دانشجویان آموزش می‌دهد چگونه از دور ریختنی‌ها عروسک بسازند.
به گزارش خبرنگارایلنا، بهروز غریب‌پور سه سال است که «مکتب آران» را تاسیس کرده و برگزاری دوره‌های آموزشی را برای تربیت گروه سایه در دستور کار قرار داده است. گرچه این روزها بعضا مشاهده می‌شود عده‌ای که تجربه تئاتری آنها با اغماض به 7 سال می‌رسد کارگاه‌های آموزشی تئاتر برگزار می‌کنند، اما این هنرمند با تجربه‌‌ای معادل 40 سال کار مداوم چنین تصمیمی گرفته تا اندوخته‌های خود را به نسل بعد انتقال دهد.
سرپرست گروه تئاتر آران در همین رابطه توضیح داد: گروه تئاتر عروسکی آران اساسا باید به پیشینه‌ای متکی می‌بود تا حیات و موجودیت خود را به تدریج شکل دهد. تجربه من در حوزه نمایش عروسکی از پژوهش شروع می‌شود و سپس به بازی‌دهندگی، نویسندگی، کارگردانی و تاسیس گروه‌هایی در مرکز تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان تهران و اصفهان را دربرمی‌گیرد.
فعالان تئاتر سنتی به سختی تجارب خود را انتقال می‌دادند
او افزود: در تهران همواره سعی کردم این تجربه اندوزی برای خودم و دیگران را مدنظر قرار دهم. در سال 49 سعی کردم "خیمه شب‌بازی" روبه زوال ایرانی را احیا کنم که برای خودم تجربه جالبی بود. وقتی به این نقطه رسیدم نسل گذشته دریافت‌های خود را به صورت غریزی به دست آورده و قدرت انتقال ندارد؛ گروهی تاسیس کردم که 50 – 50 افراد سنتی و دانشگاهی در آن حضور داشتند.
کارگردان اپرای عروسکی «مکبث» خاطرنشان کرد: به این ترتیب شرایطی بوجود می‌آمد تا افراد در کنار یکدیگر به تبادل نظر و انتقال تجارب بپردازند. یکی از اساتید برجسته تئاتر عروسکی در پراگ معتقد بود این شیوه بهترین راه برای بقا و دوام تئاتر سنتی است. فعالان شیوه‌های سنتی تئاتر گاهی از حضور افراد بین خود وحشت می‌کنند که مبادا رموز آنها برملا شود. ولی زمانی که در قالب یک گروه مشترک به فعالیت بپردازند؛ دیگر نگرانی وجود ندارد و فراگیری این تجربه‌ها ساده‌تر می‌شود.
این هنرمند به سابقه‌ای در همین زمینه اشاره کرد و گفت: سعی کردم تمام شیوه‌های فراموش شده یا در حال فراموشی را کار کنم که از آن جمله می‌توان به نمایش سایه‌ای «شش جوجه کلاغ و یک روباه» و «بابا بزرگ و ترب» اشاره کرد. در ادامه هم هرگاه اپرای عروسکی روی صحنه آوردم از تکنیک «سایه‌بازی» در آن بهره بردم. این مجموعه فعالیت‌های که خودم بانی آن بودم به اعضای گروه تسری پیدا می‌کرد و موجب آموزش می‌شد.
احساس کردم تشکیل گروه سایه برای ادامه راه آران نیاز است
غریب‌پور؛ ایران را کشوری باسابقه در استفاده از عروسک نخی توصیف کرد و ادامه داد: سیزده سال قبل به ندرت نمایش عروسکی نخی اجرا می‌کردیم و من ناچار بودم یک نوع عروسک حرفه‌ای با تمام پیچیدگی‌های حرکتی را در ایران بسازم. وقتی «رستم و سهراب» را شروع کردیم عروسک‌ها در ویِن ساخته شد. نیاز بود این تجربه و مهارت به ایران منتقل شود. در نمایش دوم (مکبث) ما هر آنچه نیاز بود در ایران تولید کردیم و سپس در اپراهای «حافظ»، «عاشورا»، «لیلی مجنون» و «سعدی» به کمال رسید.
سرپرست گروه تئاتر آران اظهار کرد: تا امروز حدود 50 نفر در گروه بودند که عده‌ای بنابر دلایلی مثل ادامه تحصیل از ما جدا شدند. در میانه راه احساس کردم امکان دارد اعضای گروه به دلایلی گاهی امکان حضور و همکاری نداشته باشند؛ بنابراین به پرورش نسل سایه گروه تئاتر «آران» نیاز داشتیم. از این به بعد بود که کار با بازی‌دهندگان نسل دوم برایم به یک اولویت تبدیل شد و در تمرین‌ها شرایطی به‌وجود آمد تا آنها رشد کنند.
این کارگردان صاحب‌نام عرصه تئاتر عروسکی درباره شرایط تدریس در این زمینه توضیح داد: طبیعی است وقتی در تئاتر عروسکی مکتبی ادعا می‌کند قصد تربیت دانشجو دارد باید قدرت ساختن عروسک‌های گوناگون را داشته باشد. ما در یک نقطه‌ای به نتیجه رسیدیم چنین توانایی در گروه وجود دارد. بعد باید توانایی انتقال تجربه وجود داشته باشد بی‌آنکه نگرانی از فراگیری رموز کار توسط دیگران به میان بیاید. بر همین اساس سه سال قبل مکتب تئاتر عروسکی آران را پایه گذاشتیم.
دانشگاه‌ها زمینه آموزش عملی را از دست داده‌اند
او درباره سرنوشت هنرجویان مکتب آران بیان کرد: از میان این افراد تعدادی جذب گروه اصلی می‌شوند. همچنین زمینه‌ای فراهم می‌شود این افراد حتی در صورت جدایی از گروه زیر سایه "آران" به فعالیت‌های خود ادامه دهند. زمان تدریس در دانشگاه تهران یا وقتی مدیر گرایش عروسکی دانشگاه هنر بودم همین کار را انجام می‌دادم. چون اعتقاد داشتم ما نباید دانشجویانی با تجربه و مهارت حداقلی و ادعای حداکثری تربیت کنیم. وقتی احساس کردم دانشگاه‌ها این زمینه را از دست داده‌اند و تنها مدعی پروری می‌کنند از این جریان فاصله گرفتم تا آموزش نسل بعد را در مکتب آران پیگیری کنم.
کارگردان اپرای عروسکی «لیلی و مجنون» اظهار کرد: اکثر دانشجویان مکتب آران مدرک لیسانس یا فوق لیسانس رشته‌های دیگر را دارند اما اینجا در یک محیط که امکان کار عملی وجود دارد با "نورپردازی"، "ساخت عروسک"، "بازی دهندگی"، "اهمیت موسیقی در تئاتر عروسکی" و "نویسندگی" آشنا می‌شوند. به هرحال جامعیت یک مکتب وجود دارد اما به هر حال راه زیادی در پیش است تا بازی‌سازان و عروسک‌سازان و کارگردانان آینده را تربیت کنیم.
او ادامه داد: بعد از چهارترم به افراد گواهینامه‌ای می‌دهیم که صلاحیت آنها را تایید می‌کند. ولی تنها دریافت گواهینامه پایان دوره ملاک نیست چون بعد باید شایستگی خود را در گروه نشان دهند. اگر شایسته بودند جذب گروه تئاتر عروسکی "آران" می‌شوند.
دانشگاه‌ها مثل مهد کودک ساخت عروسک با دور ریختنی آموزش می‌دهند
غریب‌پور در پاسخ به سوالی مبنی بر کاستی‌های آموزش عالی و دانشگاه‌ها گفت: آنچه در دانشگاه‌ها وجود ندارد امکان تمرین است و متاسفانه همه چیز در رویکردهای تئوریک خلاصه می‌شود. کارگاه ساخت عروسک وجود ندارد، پلاتوی تمرین وجود ندارد و زمانیکه چنین امکاناتی فراهم نباشد مانند این است که شما بگویید من عده‌ای جراح تربیت می‌کنم که اتاق عمل را ندیده‌اند؛ با میز تشریح آشنا نیستند و اصلا در یک جراحی مشارکت نکرده‌اند. ضعف دانشگاه‌ها فراهم نبودن شرایط کسب تجربه است.
این هنرمند درباره امکانات مورد نیاز برای آموزش تئاتر عروسکی در دانشگاه‌ها بیان کرد: گوناگونی تئاتر عروسکی ایجاب می‌کند پلاتوهای متعدد در دانشگاه‌ها ایجاد شود چون به صحنه‌های متفاوت نیاز دارد و اگر این امکانات وجود نداشته باشد شما عملا امکان تربیت دانشجو نخواهید داشت. نتیجه مواجه شدن با اغلب افرادی که پس از دریافت مدرک لیسانس برای آموزش به مکتب آران می‌آیند نشان می‌دهد مراکز آکادمیک ما چیزی به آنها نیاموخته‌اند. دانشگاه بعضا مثل مهدکودک برخورد می‌کنند و به دانشجویان آموزش می‌دهد چگونه از دور ریختنی‌ها عروسک بسازند.
مسئولان اعتقادی به تئاتر عروسکی ندارد
او افزود: زمانی تلاش کردم این امکانات را در دانشگاه برای دانشجویان رشته عروسکی فراهم کنم اما متاسفانه یکی دیگر از مشکلات ما این است که مسئولان دغدغه تئاتر عروسکی ندارند؛ آنها نه تنها در فکر گسترش ظرفیت‌ها نیستند، بلکه دست‌آوردهای گذشته را نیز نابود می‌کنند.
سرپرست گروه تئاتر آران تصریح کرد: بی‌توجهی به اندازه‌ای است که اگر قرار باشد در دانشگاه تئاتر عروسکی تمرین کنید با تمرین‌های دیگر شیوه‌های نمایشی تداخل می‌کند درحالیکه این گروه باید یک آزمایشگاه بزرگ در اختیار داشته باشد و بدون سعی و خطا هیچ چیز فرانخواهد گرفت. آموزش شناخت مصالح و استفاده از آنها در ساخت عروسک و آشنایی با صحنه‌های پیچیده و استفاده هنگام کارگردانی نکاتی هستند که فراگیری آنها به امکانات نیاز دارند.
گرایش شبهه روشنفکری در تئاتر عروسکی تلاش مذبوهانه می‌کند
این کارگردان تصریح کرد: در خانواده تئاتر عروسکی یک گرایش شبهه روشنفکری وجود دارد که می‌خواهد بگوید این هنر فقط برای کودکان نیست و تلاش‌های مذبوهانه‌ای می‌کند. درحالیکه به نظر من اصلا کسر شان نیست شما برای کودکان کار کنید اما مسائلی دارد. نخستین عامل بی‌توجهی رسانه‌ها به فعالان تئاتر کودک است؛ بنابراین شما دیده نمی‌شوید. حتی اخبار این اجراها خیلی بر خروجی خبرگزاری‌ها قرار نمی‌گیرد. به محض اینکه یک کارگردانی بگوید می‌خواهم بوف کور صادق هدایت را عروسکی کار کنم مورد توجه قرار می‌گیرد. رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، دولت به این گونه نمایشی بی‌توجهی می‌کنند و موجب می‌شود افراد موفق تئاتر عروسکی جذب بازیگری در تلویزیون شوند و شهرت و درآمد بیشتر کسب کنند.
سرپرست گروه تئاتر آران در انتها گفت: من عکس این مسیر را رفتم و تلاش کردم برای هنرجویان تئاتر عروسکی الگو باشم. اگر هنرمندان فقط قصد انجام مصاحبه‌های پرمدعا داشته باشند و به چیزی جز شهرت فکر نکنند کار پیش نمی‌رود. برای مدیران و هنرمندانی که تصور می‌کنند این گرایش مخاطب و درآمد ندارد باید گفت که گروه خردسالان قشر پر جمعیتی را تشکیل می‌دهند و در صورتیکه کار خوب روی صحنه بیاید قطعا توجیح مالی خواهد داشت.
عکس: آوا کیایی