خبرگزاری کار ایران

دو روایت متفاوت و متناقض درباره‌ی نایب حسین کاشانی

مراسم رونمایی کتاب «نایب حسین کاشانی در خور بیابانک»، دوشنبه 16 شهریور با حضور محمدرضا مجیدی، کاوه بیات، داریوش رحمانیان، مجید غلامی جلیسه، جمشید کیانفر و سید علی آل داوود در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

به گزارش ایلنا، در این نشست، داریوش رحمانیان (استادیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه تهران) از کتاب «نایب حسین کاشانی در خور بیابانک» به عنوان یک منبع بسیار ارزشمند نام برد و درباره انتشار این کتاب گفت:«نویسنده کتاب، اهل منطقه کاشان است و اصل نسخه «فتح نامه نایبی» به همراه اسناد خانوادگی در دسترس وی بوده است. وی همچنین درباره این غائله هر آنچه از خبر، مقاله و کتاب منتشر شده، مورد بررسی قرار داده است.»

رحمانیان پدیده نایب حسین‌ کاشانی را دارای 2 روایت دانست و درباره روایت نخست گفت:«در روایت نخست، نایب حسین کاشانی، یک غارتگر بوده که با شناعت و کشتار مردم را مورد آزار قرار داده است.»

وی ادامه داد:«در روایت دیگر به ویژه در روایتی که پس از انقلاب وجود دارد تلاش شده که وی را حامی مردم و برپا کننده یک قیام ملی معرفی کند.»

این استادیار دانشگاه درباره تلاش مولف کتاب «نایب حسین کاشانی در خور بیابانک» نیز بیان کرد:«آل داوود با اثر خود تلاش کرده از جعل تاریخ و تاریخ سازی جلوگیری کند. تحلیل های وی، متنی که تصحیح کرده و اصل نسخه فتح نامه که در کتاب گنجانده شده، بر اهمیت آن می افزاید، اما از لحاظ تحلیل و تفسیر چنین رویدادهایی باید گفت که ما هنوز در آغاز راه هستیم و در تحلیل و تبیین آن چندان کاری انجام نداده ایم.»

رحمانیان ضمن بیان این موضوع که غائله نایب حسین در یک دوران پر تنش اتفاق افتاده، گفت:«آغاز این غائله با پیروزی انقلاب مشروطه و پایان آن برابر با یک سال پیش از به حکومت رسیدن رضاخان است. پاسخ این پرسش که چرا مشروطه نتوانست به برخی اهداف خود جامه عمل بپوشاند و به دیکتاتوری رضاخان منجر شد، می تواند در بررسی یکی از عوامل آن یعنی بررسی چگونگی غائله نایب حسین کاشی نهفته باشد.»

«فتح نامه نایبی» مهم ترین منبع در شرح حال نایب حسین کاشانی است

سید علی آل داوود (نسخه شناس، مصحح نسخ خطی و ایران شناس)  از نایب حسین کاشانی و فرزندانش به عنوان یکی از گروه هایی که در اواخر دوره مظفری، بخش وسیعی از مناطق کشور را تحت کنترل گرفتند، نام برد و گفت:«این گروه بخش بزرگی از خاک ایران را گرفتند و هر چند در تمام مدت بروز این غائله، آن ها در قلمرو مذکور حضور دائمی نداشتند، اما رفت و آمد آن ها به گونه ای بود که همه مردم این مناطق در ترس از آن ها زندگی می کردند. از حکومت مرکزی نیز برای رسیدگی به این مساله چندان خبری نبود. ضمن این که هر کسی که اندکی با آن ها مخالفت می کرد، بی رحمانه از بین برده می شد.»

آل داوود با اشاره به این که در یک دوره نسبت به کتاب «نایبان کاشی بر اساس اسناد» نوشته زنده یاد عبدالحسین نوایی مقاله ای انتقادی نوشته بود، بیان کرد:«نوایی در مقدمه مفصلی که بر کتاب خود به نگارش درآورده، افرادی را که با گروه نایبیان سر و کار داشته اند به دو دسته تقسیم کرده است؛ دسته ای که نایبیان به آن ها ظلم کردند و دسته دیگر که آن ها به نایبیان ظلم روا داشتند. وی بدون توجه به این که حتی یک سطر از آن همه سندی که خود جمع آوری کرده و در کتاب انعکاس داده است، به عنوان شاهد و نمونه درباره ظلم به نایبیان بیاورد، یک نتیجه گیری کلی ارائه داده است.»

این نسخه شناسدرباره روند گردآوری روایت های کتاب «نایب حسین کاشانی در خور بیابانک» نیز توضیح داد:«من از زمان جوانی به گردآوری روایت های شفاهی مردم خور بیابانک از زمان تسلط نایب حسین و فرزندش بین سال های 1327 تا 1330 هجری قمری پرداختم. اسناد و مدارک خانوادگی را هم گردآوری کردم تا زمانی که یک منظومه به نام «فتح نامه نایبی» را یافتم. سرگذشت سرودن این منظومه به این شکل بود که پدربزرگ من زمانی که در منطقه خور بیابانک بود تحت هجوم قرار گرفت و دستگیر شد. همه اموال وی را تصرف و خودش را نیز به مرگ تهدید کردند.»

وی از منظومه «فتح نامه نایبی» به عنوان مهم ترین منبع در شرح حال نایب حسین کاشانی نام برد و گفت:«این منظومه از لحاظ شعری چندان اهمیتی ندارد، اما از این بابت که عین گفته های نایب حسین و ماشاء الله خان در آن ثبت شده، ارزشمند است. ضمن اینکه آن ها در گفته های خود در صدد تبرئه برنیامده و عین کارهایی را که انجام داده اند، روایت کرده اند.»

«فتح نامه نایبی» برای شناساندن اشرار کاشان کفایت می کند

کاوه بیات (تاریخ پژوه) ضمن اشاره به این که تلاش های مولف کتاب «نایب حسین کاشانی در خور بیابانک»، ابعاد گسترده تری از این پدیده را ارائه می کند، گفت:«این تصویر کلی بیشتر در فصل های اول، دوم و بخشی از فصل سوم ارائه شده که در کنار بررسی منابع و ماخذ کار از فراز و فرود کل ماجرا سخن به میان آمده است. اسناد موجود در فصل های ششم و همچنین مجموعه نقدهای گرد آمده در فصل چهارم کتاب، مکمل این بررسی ها است.»

بیات ادامه داد:«سرگذشت خور بیابانک در این دوره را می توان در دو مقدمه تاریخی و بخشی از فصل سوم و کل بخش پنجم دنبال کرد و مجموعه اسناد و گزارش های مربوط به این واقعه را در فصل های ششم و دهم کتاب یافت.»وی ضمن اشاره به این که منظومه «فتح نامه نایبی» به تنهایی برای شناساندن اشرار کاشان کفایت می کند، درباره این منظومه گفت:«این منظومه، سروده منتخب سادات و سرگذشت آن است یعنی تاراج زندگانی یک ادیب، شاعر و سپس وا داشتن وی به سرودن فتح نامه ای در ستایش از این تاراج، راضی نبودن سفارش دهندگان از ماحصل کار و دستبرد به آن به گونه ای که در فصل های هشتم و نهم کتاب بیان شده، به تنهایی برای شناساندن اشار کاشان کفایت می کند.»

آل داوود با بهره گیری از اسناد کتابخانه مجلس، کاری بزرگ انجام داده است

محمدرضا مجیدی (رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی) نیز که در این نشست حضور داشت، ضمن ابراز امیدواری از این که برگزاری چنین نشست هایی به ترویج فرهنگ کتابخوانی و آشتی با کتاب بینجامد، گفت:«امیدوارم از رهگذر این نشست ها تحولی در اقتصاد کتاب رخ بدهد. تلاش ما این است که در آینده نیز مطالعات مبتنی بر سندپژوهی با دسترسی پژوهشگران به منابع و اسناد متنوع کتابخانه مجلس افزایش یابد. وظیفه ما این است که اسناد را در اختیار افرادی مانند جناب آل داوود قرار دهیم تا آن ها مطالعه خود را از آن ها انتشار دهند.»

مجیدی ادامه داد:«تلاش ما این است که با حفظ اسناد به پاسداشت حق قرائت ها و خوانش های جدید از یک واقعه یاری دهیم و بازخوانی و بازنمایی دقیق اسناد در آثار تحقیقی را دنبال کنیم.»

رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی درباره کتاب «نایب حسین کاشانی در خور بیابانک» نیز چنین بیان کرد:«با مروری که بر کتاب داشتم، متوجه شدم که آل داوود با بهره گیری از اسناد کتابخانه مجلس و اسناد خانوادگی، کار بزرگی انجام داده و پژوهشی بسیار سودمند در رابطه با بخشی از تاریخ ایران ارائه کرده است.»

مجیدی با اشاره به این موضوع که مطالعات شخصیت شناسی در پدیده های تاریخی می تواند به جریان شناسی تاریخی نیز برسد گفت:«ضمن ارزشمند خواندن این اثر معتقدم در کنار تالیف و عرضه چنین آثار گرانبهایی، باید برای نسل جوان که در دانشگاه بیشتر با مباحث تئوریک سر و کار دارند، کارگاه های آموزشی برگزار شود تا آن ها بازخوانی و بازنمایی این اسناد را آموزش ببینند.»

جمع آوری روایت های متفاوت درباره نایب، گواه بر بی طرفی مولف کتاب است

جمشید کیانفر (نسخه شناس، مصحح نسخ خطی و ایران‌شناس) که دبیر این نشست بود، نیز درباره کتاب «نایب حسین کاشانی در خور بیابانک» گفت:«این کتاب در 11 فصل تدوین شده و نویسنده یک فصل از کتاب را به «فتح نامه نایبی» اختصاص داده، زیرا نسخه اصلی «فتح نامه» را در دسترس داشته است.»

کیانفر افزود:«نویسنده تلاش کرده در این تالیف هم و غم خود را با بی غرضی و مبتنی بر اسناد ارائه کند. ضمن این که جمع آوری روایت های متفاوت درباره نایب، گواه بر بی طرفی مولف کتاب است.»

وی همچنین بیان کرد:«تا پیش از انتشار کتاب آل داوود، در منابع متنی و روزنامه ها مطالب متعدد و بی شماری را مطالعه کرده ایم، با این وجود تاریخ دقیقی از شروع غائله نایب حسین در کاشان نداشتیم، اما در این اثر فعالیت های نایب و فرزندانش گنجانده شده است.»

این نسخه شناس ادامه داد:«در ایناثر، بسیار خوب و دقیق مشخص شده که ماشاء الله خان قبل از پدرش دستگیر و پس از آن نایب دستگیر و برای محاکمه به تهران برده و بعد از محاکمه اعدام می شود.»

کد خبر : ۳۰۳۵۴۰