«هنر و تجربه» کمک حال سینما یا یک گروه تشریفاتی؟
مهم‌ترین اتفاقی که در یکی، دو سال گذشته افتاده؛ طراحی و اجرای گروه هنر و تجربه است. راه‌اندازی این گروه فرصت مهمی به تماشاگر در سینمای ایران داد که بتواند فیلمهایی را ببیند که شاید پیش از این تعریفی برای آنها در سیستم اکران قائل نبود.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ گروه سینمایی هنر و تجربه ۱۳ مهر ماه سال گذشته با هدف تلاش برای نمایش آن دسته از فیلمهای با ارزشی که در میان فیلمهای غیرتجاری قرار داشتند و اکران‌شان می‌توانست جایگاه شایسته و درخور سازندگان آنها را در جامعه سینمایی روشن کند؛ تشکیل شد.
در مرام‌نامه و اهداف این گروه سینمایی آمده است :«فیلم هنری» به اثری سینمایی در هر قالب زمانی کوتاه و بلند و داستانی و مستند و انیمیشن گفته می‌شود که فرم و محتوای آن تمایلات و حساسیت‌ها و کنجکاوی‌های زیبایی‌شناسانة تماشاگران را برانگیزد و ذوق و سلیقة بصری آنان را ارتقا دهد.
«فیلم تجربی» نیز به فیلمی اطلاق می‌شود که شیوه‌های تازه‌ای در بیان و روایت سینمایی در آن تجربه شده باشد که سینمای تجاری و عامه‌پسند به سوی آن نمی‌رود. البته برخی از فیلمهای متفاوت و بر‌تر سینمای بدنه هم که حاوی جنبه‌های هنری و تجربی هستند و به دلیلی امکان این را دارند که جایی در اکران سینمای بدنه پیدا کنند، می‌توانند در چارچوب این طرح نیز به نمایش درآیند. اما آیا بعد از یک سال این گروه به اهداف خود رسیده است؟ برخی کارگردان‌ها و کسانی که پیگیر جدی گروه هنر و تجربه هستند؛ دباره فعالیت یک ساله این گروه تحلیل‌هایی داشته‌اند.
باید رابطه مسئولان هنر و تجربه با فیلمسازان بیشتر شود
مجتبی میرتهماسب اعتقاد دارد: راه‌اندازی این گروه اتفاق فرخنده‌ای است، گرچه از ابتدا همه از لزوم تدوام کار این گروه سخن می‌گفتند. برای همین امیدواریم این گروه دوام پیدا کند.
از نگاه او؛ گروه هنر و تجربه امروز مسیر خود را پیدا کرده و علاوه بر مخاطبان جدی سینما، مردم عادی نیز پیگیر اخبار گروه هنر و تجربه شده‌اند. اما این گروه برای اینکه بتواند به همه اهداف خودش برسد نیاز دارد که در آن رابطه مجریان و مسئولان گروه با فیلمسازان بیشتر شود. تداوم گروه هنر و تجربه در نقد این گروه توسط اعضای خودش است درحالی‌که امروز ارتباط شورای سیاستگذاری با فیلمسازان ناقص است.
کارگردان فیلم شش قرن و شش سال افزود: امروز وقت آن است که بعد از یک سال همه اعضای آن بنشینند و تجربیات گذشته را مرور کنند. به‌طور مثال من مستندی داشتم که پنج ماه در این گروه اکران بود و در این مدت تجربیاتی کسب کردم که پیش از این نداشتم، زیرا من تاکنون هیچ فیلمی اکران نکرده بودم.
میرتهماسب در پاسخ به این سوال که آیا گروه هنر و تجربه برای همه فیلم‌ها شرایط یکسانی ایجاد کرده است؛ گفت: معتقدم که این گروه برای همه فیلم‌ها شرایط یکسان فراهم نمی‌کند. اینکه برای همه فیلم‌ها یک آیین رونمایی و یک جلسه نقد و بررسی می‌گذارند حداقل کار است. اما در اختصاص دادن سانس‌ها و شرایط دیگر اکران بین سینمای داستانی و مستند تفاوت قائل می‌شود. این گروه باید در ماه اول اکران فیلم‌ها یک شرایط مساوی برای همه فیلم‌ها لحاظ کند بعد از یک ماه بر اساس بررسی فیلمهایی که اکران شده و میزان استقبال مخاطبان می‌تواند امکانات و تعداد سانس‌ها را کم یا زیاد کند.
وی با اشاره به لزوم اصلاح اشکالات گروه هنر و تجربه گفت: امروز یک مقدار نوع مدیریت و سیاستگذاری در هنر و تجربه، جدا از تجربیاتی است که فیلمساز‌ها دارند در حالی که باید این دو تجربه یعنی تجربه فیلمساز و گروه هنر و تجربه با هم ادغام شود. خصوصاً تجربه فیلمسازانی که با بودجه‌های شخصی و غیردولتی فیلم می‌سازند، چون داوم آنها در جذب مخاطب و به تبع آن بازگشت سرمایه برای تداوم کار است. مثلا امروز در بحث انتخاب فیلم‌ها باید بازنگری شود. اگر به فیلمهایی که هم‌اکنون در گروه هنر و تجربه اکران می‌شود نگاه کنیم متوجه می‌شویم که بسیاری از فیلم‌ها از معنای اصلی هنر و تجربه دور هستند.
وی ادامه داد: البته نظراتی که درباره مخالفت با این گروه شنیده می‌شود بیشتر براساس حسادت و بغض است اما این گروه می‌تواند و باید با استناد به یک سال تجربه اکران و با نقد منصفانه از درون تصحیح شود و این کار نیز باید زود‌تر صورت بگیرد.
میرتهماسب با رد کم فروش بودن فیلم‌ها در گروه هنر و تجربه گفت: هر رفتاری که در حوزه پخش در سینمای ایران رخ داده با پیش‌فرض‌ها و متر و معیارهای قبلی بوده. اگر به فیلمهای گروه هنر و تجربه هم عرض سایر فیلم‌ها امکانات پخش، تبلیغات و اطلاع‌رسانی داده شود و تبلیغات تلویزیونی نیز وجود داشته باشد قطعاً این فیلم‌ها مخاطبان زیادی جذب می‌کنند. زیرا اطلاع‌رسانی در این مسئله بسیار مهم است.
وی ادامه داد: فیلم خوب تماشاچی می‌آورد البته هرچند حضور یک کارگردان نام آشنا یا بازیگر معروف می‌تواند در بخش تبلیغات و اطلاع‌رسانی به کمک فیلم بیاید اما قطعاً اگر فیلمی خوب باشد می‌تواند مخاطبان زیادی را جذب کند. گروهی معتقدند این گروه توانسته به اهدافی که اعلام کرده بوده برسد اما گروهی معتقدند اینگونه نیست.
هنر و تجربه؛ فرهنگ سینما رفتن را ارتقا می‌دهد
مجید برزگر درباره عملکرد گروه هنر و تجربه در یک سال گذشته اعتقاد دارد: مهم‌ترین اتفاقی که در یکی، دو سال گذشته افتاده؛ طراحی و اجرای گروه هنر و تجربه است و راه‌اندازی این گروه فرصت مهمی به تماشاگر در سینمای ایران داد که بتواند فیلمهایی را ببیند که شاید پیش از این تعریفی برای آنها در سیستم اکران قائل نبود.
از نگاه او؛ مخاطبان فیلمهای هنر و تجربه بیش از این آثار این گروه را در مکان‌هایی همچون سینما تک‌ها و در شمار کم می‌دیدند و پیگیری می‌کردند اما این گروه باعث شد این گونه فیلم‌ها بیشتر دیده شود و تماشاگرانِ زیادتری داشته باشند. مخاطبانی که وجود دارند. از طرفی فرصت بزرگی برای بخشی از سینما از نسل ماست که آثاری که می‌سازیم با مخاطبی که مشتری سینمای جریان اصلی نیست رو به رو شود و از این منظر هنر و تجربه توانست به ظرفیت تماشاگران سینمای ایران اضافه کند. شکی نیست که تعداد تماشاگران سینمای ایران با گروه هنر تجربه بیشتر شده است.
برزگر افزود: طیف وسیعی از کسانی که تا قبل از تشکیل گروه هنر و تجربه به سینما نمی‌رفتند با تشکیل این گروه به سینما آمدند و به نوعی با آن آشتی کردند. البته این حرف، معنایش آن نیست که فیلمهای اکران شده در گروه هنر و تجربه صددرصد رضایت مخاطبان را جلب کرده است اما کسانی که به دیدن فیلمهای این گروه می‌روند آگاهانه فیلم خود را انتخاب می‌کنند و می‌دانند که با چه نوع فیلمهایی مواجه هستند.
وی با تاکید بر اینکه بیشتر انتقادات وارده به این گروه تخصصی نیست؛ افزود: گروهی که در برابر فعالیت گروه هنر و تجربه مخالفت می‌کنند در مخالفت خود سوال‌هایی مطرح می‌کنند که جواب‌هایی بدیهی دارد. گاهی آنقدر روشن که به نظر بی‌جواب بمانند بهتر است. اینکه می‌گویند همه فیلمهای گروه هنر و تجربه خوب نیستند و فیلمهای ضعیف هم دارند. باور کردنی نیست بلکه یک بحث تماما فرافکن است. مگر تمامی فیلمهایی که در سینمای جریان غالب اکران می‌شوند فیلمهای خوبی هستند؟ خوب می‌فروشند؟ فیلمهایی که فقط به نیت سود تولید شده‌اند تماشاگر دارند؟ اگر مخاطبان از فیلمهای سینمای جریان غالب استقبال می‌کنند پس چرا فقط در میان حدود ۸۰ فیلمی که در سال اکران می‌شود فقط چند فیلم به فروش میلیاردی دست پیدا می‌کنند؟ و آیا فروش یک دو میلیاردی برای فیلمهایی با هزینه‌های میلیاردی منطقی است؟ به نظر؛ از میان هر ۱۰ فیلمی که در گروه هنر و تجربه اکران شده ۳ - ۴ فیلم شاخص – در تعریف فیلم تجربی و متفاوت- وجود دارد که مورد استقبال قرار می‌گیرند.
وی با اشاره به اینکه گروه هنر و تجربه چشم‌اندازی تازه‌ای از سینمای ایران و جهان را ارائه کرده؛ افزود: در گروه هنر و تجربه فیلمهایی به نمایش درمی‌آیند که گنجینه سینمای ایران و جهان شناخته می‌شوند. شخصا ذوق زدگی و لذتی که از دیدن چندباره اما یکسر متفاوتِ نسخه دوباره‌سازی شده «اون شب که بارون اومد» را فراموش نمی‌کنم. یا فیلم «گاو» آقای مهرجویی را و مثلا «همشهری کین» اورسون ولز که تماشای آنها تا مدت‌ها در سالنهای سینما امکان پذیر نبود. کی امکان دیدن «کپی برابر اصل» در شرایط غیر از این به وجود می‌آمد؟ شک نداشته باشید اگر فیلم دیدن در سینما هنوز فیلمساز تربیت می‌کند و کسانی را تشویق به فیلمسازی می‌کند همین فیلم‌ها هستند. اگر سینما هنوز این قابلیت این را دارد که فرهنگ را ارتقابدهد شک نداشته باشید این آثار قدیم و جدید این سینما این کار را می‌کنند. که اگر امروز مخاطب، درام‌های پوچِ سوزناک بخواهد سریال‌های ترکی وظیفه‌شان را هر شب آن هم شبی چند ساعت به خوبی انجام می‌دهند. و اگر اکشن‌ها و عاشقانه‌ها و فانتزی‌ها را بخواهید قبول کنید دی وی دی‌های امریکایی و اروپایی قابل دسترس‌اند و مخاطب نیازی به این نسخه‌های دست چندم وطنی ندارد.
وی؛ اکران فیلمهای مستند و کوتاه را از دیگر دستاوردهای گروه هنر و تجربه دانست و افزود: سال‌ها بود که سینمای ایران از نمایش فیلمهای کوتاه و مستند محروم بود و بخش زیادی از مخاطبان که علاقه به دیدن فیلمهای مستند داشتند نمی‌توانستند به راحتی این آثار را ببینند اما گروه هنر و تجربه شرایط اکران این فیلم‌ها را مهیا کرد.
برزگر انتقاد از فروش پایین فیلم‌ها را در گروه هنر تجربه یک بحث انحرافی دانست و افزود: نکته‌ای که بعضی‌ها به اشتباه به آن می‌پردازند این است که فیلمهای گروه هنر و تجربه فروش خوبی ندارند در حالی که این سوال از پایه غلط است زیرا فلسفه راه‌اندازی این گروه برای فروش زیاد فیلم‌ها نیست. این گروه برای فروش طراحی نشده است و برای ارتقاء و وسیع کردن چشم‌انداز تماشاگر طراحی شده است. اکران برای آن گروه که این سینما را دوست دارد و دنبال می‌کند.
وی ادامه داد: در شکل سنتی نمایش فیلم‌ها در ایران خیلی از فیلمهایی که در هنر تجربه هستند؛ اصطلاحا جا مانده اکران اصلی بودند و سینمادار‌ها آنها را اکران نمی‌کردند. اما این امر خود به خود معنی این را نمی‌دهد که این فیلم‌ها بد هستند زیرا سیستم سنتی اکران که تصمیم گیرنده آن سینمادار است و سینمادار برای اینکه سینمایش رونق بیشتری داشته باشد حاضر نیست ریسک کند به همین دلیل علاقه‌ای به اکران فیلمهای متفاوت ندارد.
کارگردان فیلم یک شهروند معمولی افزود: البته امروز این خطر وجود دارد که شاید گروهی از فیلمسازان تصور کنند که می‌توانند سرانجام اثرشان را در این گروه اکران کنند به همین دلیل گروه هنر و تجربه اگر می‌خواهد موفق شود باید تعارف را با خودش کنار بگذارد و کاملا مشخص کند که چه معیارهای برای انتخاب فیلم دارد
وی ادامه داد: آنچه که برای گروه هنر و تجربه آسیب جدی است نحوه انتخاب فیلم‌ها است و باید در انتخاب فیلم‌ها کمی قاطع‌تر عمل کندو به شکلی رفتار کند که نشان دهد فیلمهای این گروه از یک استاندارد برخوردار هستند و نباید اصلا این تصور در بین فیلمسازان به وجود بیاید که که ما فیلم‌هایمان را می‌سازیم و بالاخره در گروه هنر و و تجربه اکران می‌شود
وی درباره نحوه اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی که گروه هنر و تجربه برای فیلم‌ها انجام می‌دهد؛ گفت: تبلیغات و اطلاع‌رسانی هزینه زیادی می‌خواهد شورای سیاستگذاری هنر و تجربه تلاش کردند تا به نوعی برای همه فیلم‌ها امکانات یکسان فراهم کنند اما قطعا برخی فیلمهای امکانات بیشتری دارند.
وی افزود: حتما اشکالاتی در شیوهای اجرا هست و کی طرح‌های تازه بدون اشکال هستند؟ حالا لازم داریم که گروه هنر و تجربه یک خانه تکانی کند و فضای را بوجود بیاورد تا مخاطبان بیرونی نظرات خود را بدهند و گفتگو کنند.
برزگر که دو فیلم پرویز و پریدن از ارتفاع کم را در گروه هنر و تجربه اکران کرده است؛ افزود: ما برای اکران این دو فیلم حتی از پخش‌کنندگان نیز پیشنهاداتی داشتیم اما به دو دلیل این فیلم‌ها را برای نمایش به گروه هنر و تجربه دادیم دلیل اول این بود که فکر کردیم حضور این فلیم‌ها می‌تواند به تقویت گروه هنر و تجربه کمک کند بعد هم اینکه اگر ما اکران این دو فیلم و بخصوص فیلم پریدن از ارتفاع کم را به گروه اصلی اکران می‌دادیم با توجه به حضور بازیگران اصلی فیلم تصور غلطی برای تماشاگر پیش می‌آمد. شاید تماشاگر به تماشای فیلمی می‌آمد که انتظار دیدنش را نداشته است به همین دلیل ما ترجیح دادیم فیلم در گروه هنر تجربه اکران کنیم تا مخاطب با شناخت به دیدن فیلم بیاید
وی با اشاره به اینکه مخاطب در گروه هنر و تجربه فقط برای سرگرمی به سینمای نمی‌آید؛ افزود: مخاطبی که برای دیدن فیلم به هنر و تجربه می‌‌آید برای سرگرم شدن و قصه شنیدن به سینما نمی‌آید. منظورم در شکل دیگری از سینما نیست. برعکس این اتفاق به رونق و شادابی می‌انجامد. در این بازار هر کسی جنس خودش را پیدا می‌کند. من دلیل این مخالفت‌های سطحی را نمی‌فهمم. تشکیل گروه هنر و تجربه اتفاق خوبی است. تردیدی نیست. اما این امر نباید مانعِ نقد عملکردش شود. باید مدام نقد شود و پوست بی‌اندازد و هیچ اشکالی ندارد.
برزگر در پاسخ به انتقادات برخی کارگردان‌های تلویزیونی از گروه هنر و تجربه گفت: حرف‌های با مزه‌ای مطرح شده. چگونه کارگردانی که اثرش در طی ۱۲ سال با آن بودجه عظیم از بیت‌المال ساخته می‌شود و درباره میزان تاثیرش هم می‌شود راحت حرف زد به خود اجازه می‌دهد بی‌آنکه دیده باشد و بشناسد آنها را پر لکنت و بی‌اندیشه خطاب کند. سریالش با کدام تلویزیون دیگر رقابت کرده تا بداند اگر قرار به انتخاب باشد اثرش کجای این رقابت است؟ حرفی نیست. بهتر است دوستان سریال ساز آثارِ «روان» و پر «اندیشه» خود را بسازند. ما هم کار خودمان را می‌کنیم و در همین گروه هنر و تجربه برای مخاطبان آشنای سینمایمان نمایش می‌دهیم. و البته اگر هوای سریال هم بکنیم چه خوب است که نسخه‌های سربداران هست و هزار دستان و دایی جان ناپلئون و امام علی. خوب است که روزی روزگاری منتشر شد. راستی آقای کارگردان چه ساخته بودند؟ مهم نیست. حرف‌های نغزشان را آویزه گوش می‌کنیم. تجربه‌هاشان در سینما را به هم پیشنهاد می‌کنیم. از آنها هم می‌شود آموخت. تاریخ برای درس گرفتن است. جدی نمی‌گیریم.
باید از گروه هنر و تجربه حمایت شود
محسن استاد علی اعتقاد دارد: فعالیت این گروه هنوز نیازمند حمایت است. در این گروه هم بخشی از فیلم‌ها که به هر دلیل پشت چرخهٔ اکران می‌ماندند؛ امکان اکران پیدا کرده و هم بخشی از تماشاگران که امکان تماشای برخی آثار راه پیدا نکرده به چرخه اکران را پیدا می‌کنند.
گروه هنر و تجربه بار اکران اصلی را سبک کرده
غلامرضا فرجی نیز با یادآوری این مطلب که تشکیل این گروه به بدنه سینمای ایران کمک و باری از دوش سینمای ایران برداشته؛ گفت: یکی از مشکلات سینمای ایران این است که بین میزان تولید و ظرفیت اکران توازن برقرار نیست لذا همیشه بخش اکران و توزیع با بار سنگین تعداد زیاد فیلم‌ها مواجه است و نمی‌تواند همه فیلمهای تولید شده را اکران کند. این گروه می‌تواند براساس آنچه که اساسنامه آن است فیلمهای مشخصی که شاید قابلیت اکران عمومی را ندارد؛ اکران کند. هرچند فعالیت این گروه اخلالی در اکران سایر فیلم‌ها ایجاد نکرده و حتی کمک حال هم بوده اما باید برای ادامه روند فعالیت این گروه کارهای زیربنایی انجام داد بطور مثال بهتر است یک پردیس سینمایی با تعدای سالن مشخص در یک مکان مشخص برای اکران فیلمهای هنر و تجربه اختصاص پیدا کند.
گزارش: علی زادمهر