پژوهش باید به آفرینش منجر شود / امسال بودجه بهتری به تئاتر اختصاص می‌یابد
مجموعه دو جلدی «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» نوشته مریم موحدیان با حضور علی مرادخانی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی، رحمت امینی سرپرست ارزشیابی و نظارت بر نمایش، فرهاد ناظرزاده کرمانی نویسنده و پژوهشگر هنرهای نمایشی و جمعی از فعالان و پژوهشگران تئاتر رونمایی شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، علی مرادخانی در مراسم رونمایی مجموعه دوجلدی « نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» نوشته مریم موحدیان، با بیان اینکه بعضی از کارها در زمانه کم اثر، باقی می‌مانند و بعد از سال‌ها مرجع کارهای دیگر و بحث و تبادل نظر می‌شوند، گفت: امیدوارم هنرمندان و فعالان تئاتر تلاش کنند که آموزش و پژوهش در این حوزه به آفرینش منجر شود و برای این کار اگر امکاناتی مورد نیاز است رصد و احصا شود.
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه از بودجه فضاهای میدانی تئاتر برای بحث پژوهش استفاده می‌شود، مجموعه دو جلدی «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» نوشته مریم موحدیان را نمونه‌ای از این نوع بودجه‌گذاری مثال زد و گفت: چقدر خوب است که با وجود همه مشکلات حوزه فرهنگ، زمینه ایجاد کارها و کتاب‌های مرجع وجود دارد. یکی از مباحثی که باید در کشورهای در حال توسعه به آن دقت شود، گسترش منابعی است که امکان مطالعه در رشته‌های مختلف را فراهم آورد.
او مهم‌ترین مرحله قبل از هرکاری را دانستن مقصد و نقشه راه عنوان کرد و گفت: این کتاب نمونه خوبی در این زمینه است. من این کتاب را از فاصله تالار وحدت تا تئاتر شهر ورق زدم اما با تجربه سال‌ها سر و کار داشتنم با کتاب می‌توانم بگویم از آن دست کتاب‌هایی است که وقتی آن را باز می‌کنی می‌توانی متوجه شوی جذاب و جالب است. امیدوارم بتواند فروش خوبی هم داشته باشد.
مرادخانی نگاه صرفا فهرست‌وار و آکادمیک در بخش پژوهش را آفت بزرگی دانست و گفت: ممکن است این گونه پژوهش‌های فهرست‌وار مخاطب عمومی را با خود همراه نکند اما اگر نگاهی اجتماعی در این گونه آثار باشد مخاطب رغبت بیشتری پیدا می‌کند.
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: از سویی دیگر، وقتی تنها از یک زاویه دید به موضوع مورد پژوهش نگاه نشود، هرکسی را با هر سلیقه و فکری می‌تواند به سوی خود بکشاند. در واقع تنوع، این کتاب را به امکانات بیشتری مجهز می‌کند و این ویژگی مثبتی است که این کتاب دارد.
مرادخانی از افزایش بودجه بخش هنر در سال 95 خبر داد و گفت: بودجه بخش هنر امسال نسبت به سال‌های قبل بهبود یافته و در مجلس هم مصوب شده است. سعی می‌کنیم امسال از این امکان فراهم شده برای حوزه تئاتر به خوبی استفاده کنیم تا دست نویسندگان و پژوهشگران این حوزه باز شود.
مرادخانی تاکید کرد: بخشی از هزینه‌های کتاب را معاونت هنری وزارت ارشاد تقبل می‌کند. اداره‌کل هنرهای نمایشی می‌تواند با پرداخت قسمتی از هزینه کتاب به دانشجویان علاقه‌مند در این حوزه و همچنین به ناشر کمک کند. باید در کارهای بعدی انتشارات نمایش هم الگویی بیابیم تا بتوانیم با ارائه تخفیف، علاقه‌مندان به کارهای پژوهشی بیشتر به خرید این کتاب‌ها تشویق شوند.
نگاهی به تمام نمایشنامه‌های منتشر شده در سال های 40 تا 57
مریم موحدیان، نویسنده مجموعه دو جلدی «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران»، نیز در این مراسم رونمایی گفت: در این کتاب نگاهی به تمام نمایشنامه‌های منتشر شده در فاصله سال های 40 تا 57 داشته‌ام؛ چه نمایشنامه‌هایی که به صورت کتاب و مجموعه چاپ شده و چه در مجله‌ها، فصل‌نامه‌ها و روزنامه‌ها منتشر شده‌اند.
این پژوهشگر با اشاره به روش کار خود در این مجموعه، تشریح کرد: کلیه نمایشنامه‌ها را بر اساس زمینه آنها طبقه‌بندی و تقسیم‌بندی کردم و با معرفی هر یک توضیحی و در نهایت نتیجه‌گیری ارائه داده‌ام.
موحدیان ترتیب نمایشنامه‌نویسان را هم بر اساس حروف الفبا عنوان کرد و گت: نمایشنامه‌ها را بر اساس زمینه‌شان به چهار بخش اصلی تاریخی، اجتماعی، فلسفی و زنان تقسیم کرده‌ام؛ اندیشه‌های فراگیر در هرکدام از این چهار زمینه طبقه‌بندی شده و نتیجه‌گیری هم انجام گرفته است.
او با بیان اینکه سعی کرده‌ام نگاهی بی‌طرفانه داشته باشم، تصریح کرد: تمامی آثار چاپ شده در این سال‌ها بررسی شده‌اند و فرقی بین نمایشنامه یک نمایشنامه‌نویس برجسته و مشهور با کسی که تنها یک اثر چاپ شده داشته، قایل نشده‌ام.
این نویسنده و پژوهشگر مدت زمان کار بر روی این مجموعه دو جلدی را شش سال اعلام کرد و گفت: جلد سوم این مجموعه را به زودی برای سال‌های پس از انقلاب اسلامی آغاز می‌کنم.
«آموزش- پژوهش- آفرینش»؛ مثلت طلایی پیشرفت تئاتر
فرهاد ناظرزاده کرمانی نویسنده و پژوهشگر هنرهای نمایشی که مقدمه مجوعه دو جلدی «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» را نیز نوشته است، در این مراسم گفت: برای اینکه تئاتر پیشرفت کند علاوه بر آزادی برای بیان خلاقیت هنری که مثل آب برای ماهی است، ما به مثلث «آموزش- پژوهش- آفرینش» نیاز داریم؛ این سه ضلع باید باهم پیشرفت کنند. هرگاه خللی در هر یک از این سه به وجود بیاید هنر نمایشی پیشرفت نمی‌کند.
ناظرزاده کرمانی با اشاره به ویژگی‌های کار پژوهشی مریم موحدیان در این مجموعه، گفت: پژوهشگرانی هستند که هم کار مورچه را می‌کنند و هم زنبورعسل؛ یعنی هم دانه جمع می‌کنند و هم شهد می‌سازند. مریم موحدیان هردوی این کارها را برای کتابش کرده است و از همین جهت هم کار ارزشمندی است.
این پژوهشگر نمایش ادامه داد: بازه زمانی این کتاب از سال 40 تا سال 57 است؛ یعنی تا تاریخی که ایران به مسیر جدیدی وارد شده و آدم‌ها و فکرها عوض شد؛ از سال 57 به بعد نیازمند پژوهش جدیدی است.
ناظرزاده کرمانی با تاکید بر اینکه پس از انقلاب آموزش در هنر نمایشی محقق شده و به همراه خود پژوهش را هم شکل داده است، گفت: چنان‌چه هنر نمایشی کشور به آفرینش هم برسد تحول چشم‌گیری در تئاتر ایران رخ می‌دهد. باید منتظر پیدا شدن چند آفرینشگر بزرگ در عرصه هنر نمایش باشیم.
او خاطرنشان کرد: هنر نمایش شعاری دارد مبنی بر اینکه تکینه‌ای با تبار دوگانه است؛ یعنی نمایشنامه و نمایش. پایه هنر نمایش، نمایشنامه است و پژوهش در این حوزه بسیار موثر و راهگشاست.
هنرمندان و دانشگاهیان مشتریان اصلی «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران»
رحمت امینی، سرپرست ارزشیابی و نظارت بر نمایش در این نشست، کار در عرصه پژوهش و به ویژه فرهنگ‌نامه را کاری بسیار دشوار توصیف کرد و گفت: سخت، هم از جهت سال‌هایی که برای تهیه مطالب صرف می شود و هم بعد از انتشار که کمبودها و کاستی ها در حرف‌ها و نکته‌های کتاب بیشتر از زحمت‌هایی که برای آن کشیده شده به چشم می‌آید.
امینی فرهنگ‌نامه‌ها را پاسخ به یک نیاز همیشگی دانست و تاکید کرد: فرهنگ‌نامه‌ها باید زنده بمانند و چاپ‌های متعدد شوند تا تعداد نویسندگانی که از آنها و آثارشان یاد شده افزایش یابد؛ هم نویسنده از اینکه در فرهنگ‌نامه آمده لذت ببرد و هم مخاطب سود ببرد.
سرپرست ارزشیابی و نظارت بر نمایش با دسته‌بندی مخاطبان احتمالی فرهنگ‌نامه «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» تشریح کرد: دسته اول هنرمندان هستند، چه حرفه‌ای و چه تاره‌کار و دسته دوم را اهالی دانشگاه از دانشجو گرفته تا استاد تشکیل می‌دهند.
امینی با اشاره به دوره زمانی 40 تا 57 که در این مجموعه دو جلدی کار شده است، گفت: فکر می‌کنم عطش دانستن درباره آثار و نویسندگان بعد از سال 57 بیشتر هم باشد؛ البته ما می‌توانیم سفارش دهیم و منتظر نباشیم تا نویسنده و پژوهشگر سراغمان بیاید.
او همچنین شناسنامه خوب و کوتاه را از ویژگی‌های مثبت این کتاب دانست و گفت: خانم موحدیان در کتاب نمونه‌هایی از دیالوگ‌های نمایشنامه‌ها را آورده است که کمک می‌کند نمونه‌ای از نثر نمایشنامه‌نویس را ببینیم.
گفتند 19 میلیون بده تا کتابت را چاپ کنیم
نصرالله قادری مدیر انتشارات نمایش نیز در این مراسم گفت: از خیلی‌ها برای حضور در مراسم رونمایی کتاب «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» دعوت کردیم اما به دلایل بسیار حیرت‌انگیزی حضور در جلسه را نپذیرفتند؛ مثلا اینکه چرا در سراسر این مجموعه دوجلدی تنها یک‌بار اسم من آمده است! این اعتراض و گلایه در حالی است که آن نمایشنامه‌نویس محترم طی سال های 40 تا 57 تنها یک نمایشنامه منتشر کرده است!
او با اظهار خوشحالی از برگزاری این مراسم رونمایی، گفت: کار پژوهش بسیار سخت است به ویژه اگر پژوهشگر زن باشد.
قادری اظهار داشت: بعضی از ناشرانی که خانم موحدیان به آنها مراجعه کرده بود گفته بودند 19 میلیون تومان بده تا کتاب را چاپ کنیم.
مدیر انتشارات نمایش خطاب به مرادخانی که در جلسه حضور داشت، اظهار امیدواری کرد معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کمک هزینه انتشار این کتاب را سریع‌تر بدهد تا «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» به سرنوشت کتاب‌های دیگری مانند احیای سالن های تئاتر و دایره‌المعارف تئاتر اسلامی که قول پرداخت هزینه‌هایشان داده شد اما هیچ پولی به دست انتشارات نمایش نرسید، دچار نشود.
قادری خاطرنشان کرد: امیدوارم مجموعه «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» بتواند به چاپ دوم برسد؛ هرچند که از کتاب‌های پژوهشی علیرغم کمکی که به فرهنگ جامعه می‌کنند معمولا استقبالی نمی شود.
نگارش تاریخ تئاتر ایران نیازمند داده‌های دقیق است
غلامحسین دولت‌آبادی، نمایشنامه‌نویس، محقق و مدرستئاتر نیز در این برنامه گفت: متاسفانه «متن» در تئاتر امروز جایگاهی ندارد و همه به دنبال کاری آوانگارد هستند؛ امیدوارم دوباره به تئاتری مبتنی بر متن بازگردیم.
دولت آبادی با اشاره به اهمیت کار مریم موحدیان و پژوهش توصیفی که او انجام داده است، گفت: کتاب‌هایی درباره پایه‌های تئاتر ایران نوشته شد که سر و شکلی به این حوزه داد؛ گرچه فاصله بسیاری تا نوشتن تاریخ تئاتر ایران وجود دارد.
او ادامه داد: ارزش کار مریم موحدیان در مجموعه «نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران» به این است که او در این کتاب پژوهش توصیفی در دوره‌ای از تاریخ تئاتر پرداخته است؛ زیرا ابتدا باید داده‌های اولیه و دقیق جمع شود تا بعد تحلیلی بر اساس آنها شکل بگیرد.