صدا و سیما و وزارت ارشاد به ادبیات کهن توجه ندارند

حمیدرضا نعیمی (نویسنده و کارگردان تئا‌تر) در پاسخ به این پرسش که ادبیات کلاسیک ایران چقدر قابلیت اقتباس و ایده گرفتن برای نگارش دارد، به خبرنگار ایلنا گفت: ما از ادبیات کلاسیک خودمان بسیار کم بهره‌ برده‌ایم، اما این بدان معنا نیست که کسانی از این وادی و بستر بهره نبردند. به هرحال اگر در قالب اقتباس هم نبوده باشد، اما با سیروگشت و گذار و تحقیق و پژوهش و نگارش در آن فضا و حال و هوا، آثار بسیار ارزشمندی را خلق کردند که می‌شود به آثار استاد بهرام بیضایی اشاره کرد.

او ادامه داد: نمایشنامه‌هایی که هم جنبهٔ اقتباسی دارند و هم تحت تأثیر ادبیات کلاسیک ما نگاشته‌ شده‌اند. افراد دیگری هم دست به این کار زده‌اند اما به طور کلی ما با این فقر مواجهیم که نسبت به ادبیات غنی و شکوه و به شدت کارآمدِ کلاسیکِ خودمان، غافل هستیم. همهٔ این‌ها برمی‌گردد به مطالعه نکردن و کمی بی‌مهری نسبت به ادبیات کهن سرزمینمان.

نعیمی با اشاره به آثار کلاسیک افزود: فکر می‌کنیم شاهنامه را فقط باید در قالب تکراری گذشتگان و یا‌‌ همان فرم و ایده‌ای که در خود اثر حکیم فردوسی هست ارائه دهیم و یا اینکه ظرفیت‌های نگاه مدرن را در این آثار نمی‌بینیم و یا حتی می‌ترسیم از اینکه خطر کرده و دست به تجربه‌های نو بزنیم؛ چرا که ممکن است مورد عتاب دوستداران این نوع آثار قرار بگیریم. همهٔ این‌ها دست به دست هم داده تا اکثر درام‌نویسان ما و حتی سینما‌گران ما به سراغ این آثار نرفته و متأسفانه صرفاً با اقتباس از آثار و رمان‌هایی که‌گاه هیچ همخوانی‌ای با فرهنگ و یا مباحث روزِ جامعهٔ ایرانی ندارد، کاری را روی صحنه ببرند.

این نویسنده و کارگردان با اشاره به اینکه اقتباس موضوعی است جدی که در تمام دنیا باعث شکوفایی هنرهایی مثل سینما و نمایش شده است بیان کرد: اما در کشور ما اقتباس نتوانسته جایگاه خود را پیدا کند. شکی نیست که اقتباس دوگونه است. یک اقتباس به شکلی است که کاملاً وفادارانه به اصل اثر است. یک اقتباسی است که نویسنده با کشف جوهر‌هٔ اصلی اثر و آن نگاه امروزی و اندیشهٔ خودش دست به خلق اثر تازه‌ می‌زند که هم آن اثر قبلی است و هم نیست. نوعی هم هست که در متن اصلی تغییر ایجاد نشود. ممکن است متن شکسپیر مورد اقتباس قرار نگیرد. اما کارگردان در طراحی خود به دگرگونی اثر می‌پردازد. حال، درک ظرفیت‌های این آثار به میزان مطالعهٔ هنرمند بستگی دارد.

او افزود: آثار بیهقی بزگ‌ترین آثا از نظر داستان‌پردازی و وجود بزنگاه‌های داستانی برای ایجاد شوک و یا غافلگیر کردن مخاطب در قصه‌های خود است. چقدر زیباست داستان حسنک وزیر و داستان‌هایی که در مورد بوسهل زوزنی و خیلی داستان‌های دیگر که وجود دارد که هم در زبان و هم در فرم و حتی در اندیشه و نگاه.

کارگردان نمایش سقراط با بیان اینکه نهراسیم و دست به تجربه بزنیم،گفت: البته چه خوب است که هر تجربه‌ای را در نتیجهٔ شکست و پیروزی آن مورد بررسی قرار دهیم. بی‌شک متون دیگر هم دارای این ویژگی‌ها برای اقتباس هستند. اگر دقت کرده باشید طی دو یا سه سال اخیر، هالیوود به سراغ بازسازی و نگاه به قصه‌های پریان و حتی بازخلق داستان‌های برادران گرین رفته است.

نعیمی در پایان سخنان خود با اشاره به بی‌اعتنایی دولت به این مسئله اظهار کرد: متأسفانه هیچ برنامه و عزم جدی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صداو سیما و سیاست فرهنگی مسئولان برای آشنایی نسل جدید با ادبیات کهن و شکوه‌مند ایرانی وجود نداشته و ندارد و این خسرانی است که آیندگان بر ما نخواهند بخشید.