در گفت‌وگو با عقیقی‌بخشایشی مطرح شد؛
اروپایی‌ها نقاشی‌خط را بیشتر دوست دارند
عذرا عقیقی با بیان اینکه جامعه با نقاشی‌خط آشنایی ندارد؛ گفت: این هنر مانند هنرهای دیگر ازجمله عکاسی وظیفه‌ای برای بیان موضوعات اجتماعی ندارد چراکه تنها باعث تلطیف روح انسان می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، هنر خوشنویسی یکی از باسابقه‌ترین هنرهای ایرانی‌ست و بزرگان بسیاری در طی قرن‌ها در این هنر مشغول فعالیت بوده‌اند در مقابل نقاشی‌خط در دهه 40 شمسی توسط هنرمندانی همچون رضا مافی، فرامرز پیلارام، ... و محمد احصایی، نصرالله افچه‌ای و ... متولد شد. این هنر اگرچه نسبت به خطاطی بسیار جوان و نوپاست اما امروز گرایش‌های متعددی پیدا کرده و تعریف مشخصی از آن در دست نیست، در این بین هنرمندانی همچون عذرا عقیقی بخشایشی با تکیه بر آموزه‌های اساتیدی مانند افچه‌ای؛ آثار فاخری را خلق می‌کنند که با استدلال‌های رایج در کالیگرافی بسیار متفاوت است.
عذرا عقیقی‌بخشایشی متولد 1347 از معدود زنان شناخته شده در عرصه نقاشی‌خط است. او فارغ‌التحصیل رشته گرافیک بوده و از انجمن خوشنویسان ایران درجه ممتازی را کسب کرده‌است.
آثار این هنرمند تاکنون در نمایشگاههای متعدد انفرادی و گروهی چه در داخل کشور یا خارج به نمایش گذاشته شده همچنین مجموعه‌ای از آثارش را موزه بریتیش میوزیوم خریداری و در بخش هنرهای اسلامی آن موزه نگه‌داری می‌کند. او همچنین کتاب زنان خوشنویس که به معرفی زنان معروف خوشنویس در طی قرن‌های متمادی می‌پردازد را در سال 1388 تالیف کرده است.
امروز بازار نقاشی‌خط آشفته است
او با بیان اینکه بیش از 20 سال است با تبعیت از سبک استاد نصرالله افچه‌ای در زمینه نقاشی‌خط فعالیت می‌کند، اظهار کرد: از آنجا که رشته من گرافیک بوده، نگاه من به این هنر نگاه گرافیکی است، اساتیدی همچون اسدللهی و شیوا در گرافیک و استادان افچه‌ای و احصایی در من بسیار تاثیرگذار بودند.
این هنرمند با انتقاد از آشفتگی بازاری که امروزه در نقاشی‌خط وجود دارد، افزود: با اینکه استادان روش‌هایی را به هنرجویان القا می‌کنند اما بازهم شاهد بازار آشفته‌ای در این هنر هستیم.
این هنرمند با اشاره به اینکه برخی از سبک‌های موجود نقاشی‌خط خوب است، افزود: سبک‌های مختلفی در این هنر ایجاد شده و هر کس برای خودش سبک جدیدی را خلق می‌کند که باعث سردرگمی در این هنر می‌شود. همچنین هر یک از شاخه‌های هنر تجسمی دارای انجمن‌هایی هستند ولی نقاشی‌خط هنوز انجمنی ندارد و این بر این بازار آشفته دامن زده است.
عقیقی حرکت از تکثر به وحدت را خمیرمایه اصلی کارهایش دانست و گفت: حس درونی‌ام نسبت به خلقت و نظمی که در جهان است، انگیزه اصلی من بوده و دل‌مشغولی برای خلق اثر در من ایجاد می‌کند. این تکرارها به من حس خوبی را القا می‌کند.
او معتقد است؛ خلق آثار برایش نوعی عبادت است و ادامه داد: نقاشی‌خط به من انرژی می‌دهد و در حقیقت خط را دستمایه نمایش این کمپوزوسیون قرار می‌دهم و با کمک گرفتن از رنگ عظمت خلقت را نشان می‌دهم، تفاوت کار من با نقاش این است که پرسوناژهای من حروف هستند.
او با بیان اینکه در هر دوره محور اصلی آثارش متفاوت است، تصریح کرد: در هر دوره از نمایشگاه‌هایم موضوعات مختلفی را کار کردم به طورمثال در نمایشگاه آخرم درگالری هما موضوع کارها، کهکشان بود. البته این‌ها برای من بهانه است تا بتوانم ترکیب‌بندی خاصی را در آثارم به نمایش بگذارم.
این هنرمند با تاکید براینکه مفهوم کلمات برایش مشخص است، گفت: قصد ندارم در آثارم پیام را به‌طور مستقیم به ببیننده القا کنم به همین دلیل از ترکیب‌بندی خاصی استفاده کرده تا ببینده با سعی و تلاش بتواند کلمات را تشخیص دهد. این روش باعث شده نه تنها مخاطب ایرانی و مسلمان را جذب کند بلکه در کشورهای غیرمسلمان نیز علاقه‌مندان بسیاری داشته باشد.
او همچنین معتقد است؛ از آنجا که در آثارش از کلام‌الله بهره می‌گیرد به همین دلیل رساندن مفهوم ایده به مخاطب با این روش اصلا برایش دشوار نیست،
بخشایشی ادامه داد: این آیات و کلمات مقدس انرژی بسیاری به من می‌دهند و دوست دارم حسی را که در خلق اثر دارم، بیننده نیز آن را دریافت کند. این کلمات شوقی ایجاد می‌کند که بسیار وصف‌ناپذیر است.
او تصریح کرد: البته هستند عده معدودی از ببیندگان که در کارهایم به دنبال کلمات می‌گردند، تصور آنها این است که وقتی خط می‌بینند باید حتما آن را بخوانند، به نظرم این موضوع بسیار کلیشه‌ای‌ست چراکه قرار نیست اصلا این کلمات خوانده شوند در حقیقت من از این روش کمک می‌گیرم تا احساسم را به بیننده القا کنم.
در آثارم تکیه بر خوانش کلمات ندارم
این هنرمند با بیان اینکه در آثارش تکیه‌ای بر خوانش کلمات ندارد، تاکید کرد: این مسئله باعث شده تا آثارم در خارج از کشور بیشتر شناخته شده و بیننده‌های اروپایی از آثارم بیشتر لذت ببرند و با آن ارتباط برقرار کنند.
عقیقی با اشاره به اینکه آثار الهی او را برانگیخته می‌کند و از مناظر بصری مانند گل‌آقتابگردان یا تلالؤ خورشید الهام می‌گیرد، گفت: از آنجا که در رشته ارتباط تصویری(گرافیک) تحصیل کردم، عادت دارم به تصاویر و مناظر بیشتر توجه کنم و این باعث می‌شود اتودهای اولیه را براساس آنها بزنم و در پی آن دنبال مفهوم نیز باشم در حقیقت در ابتدا تصویر را در ذهنم مجسم می‌کنم و بعد مفهوم را در آن قرار می‌دهم.
او درباره انتخاب رنگ‌ها در آثارش و تاثیر آن بر مخاطب توضیح داد: ابتدا خط را با مرکب مشکی یا آبی نوشته و بعد با استفاده از رنگ‌های روغنی آن را تکمیل می‌کنم یعنی رنگ در تجلیل از خط به کار می‌رود و غالب نیست چراکه دوست دارم خط بیشتر نشان داده شود حتی زمانی که از طلا در کارهایم استفاده می‌کنم برای تجلیل و بزرگداشت کلمه است و قصد ندارم خط را فدای رنگ کنم.
به گفته این هنرمند؛ نقاشی‌خط جزو هنرهای فاخری‌ست که فرهنگ کشور را غنی می‌سازد. او معتقد است؛ باید در این راستا و از این منظر به نقاشی‌خط نگاه شود چراکه این هنر باعث تلطیف روح انسان می‌شود و مانند هنرهای دیگر ازجمله عکاسی وظیفه‌ای برای بیان موضوعات اجتماعی ندارد.
عقیقی با بیان اینکه می‌توان از نقاشی‌خط‌ها در زیباسازی فضای جامعه و شهر کمک گرفت، افزود: البته امروز نقاشی‌خط با رویکردهای متفاوتی خود را نشان می‌دهد و در بعضی مواقع آنچنان به نقاشی نزدیک می‌شود که می‌تواند رویکردهای اجتماعی نیز داشته باشد ولی سبک من رویکردش فرهنگی است که خیلی عمیق‌تر و ریشه‌دارتر از بیان مسائل اجتماعی و زودگذر جامعه است.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش با گلایه از اینکه جای هنر نقاشی‌خط در شهر ما خالی‌ست، گفت: نقاشی‌خط‌های بسیاری را می‌توانیم بر دیوارهای شهری با هزینه‌ای بسیار کم ترسیم کنیم اما متاسفانه از این هنر به ندرت و فقط در مناسبت‌های خاص مانند ماه رمضان و به صورت بنر در شهر استفاده می‌شود درحالی‌که می‌تواند خیلی عام و به‌صورت مجسمه یا دیوار نوشته بکار برده شود و جامعه را به تفکر وا‌دارد.
جای نقاشی‌خط در شهر خالی‌ست
این هنرمند ادامه داد: نقاشی‌خط با هنرهای دیگر ازجمله مجسمه‌سازی و سفال هم‌خوانی بسیاری دارد همچنین از ماندگاری بسیار بالایی برخوردار است. امیدوارم شهرداری نیز برای استفاده از این هنر در مناظر شهری فراخوان داده و از پتانسیل‌های بسیار عالی که در این هنر وجود دارد؛ استفاده کند.
عقیقی همچنین خاطر نشان‌کرد: نگاه من نسبت به نقاشی‌خط این است که افراد در این رشته باید آموزش بصری را در کنار آموزش خط فراگرفته باشند، یعنی صرفا اینکه نقاشی و تکنیک‌های نقاشی را بداند کافی نیست و باید با خطاطی نیز آشنا باشد.
او با بیان اینکه افرادی که وارد این رشته می‌شوند بدون آموزش خوشنویسی قطعا به بیراهه می‌روند، اظهارکرد: متاسفانه امروزه این اتفاق افتاده و کسانی که خط نمی‌دانند کارهایی با کیفیت بسیار پایین ارائه می‌دهند و عنوانش را نقاشی‌خط می‌گذارند و درحقیقت به اصل این هنر صدمه زده و مخاطبین تمایلی به این آثار ندارند.
این هنرمند در ادامه توضیح داد: اگرچه برخی قصد دارند تلفیقی بین نقاشی‌خط و تایپوگرافی ایجاد کنند اما در هر صورت بدون آموزش متوسط خط نمی‌توانند این کار را انجام دهند چراکه در ابتدا باید خط را خوب بشناسند و بعد وارد این هنر شوند.
عقیقی با بیان اینکه منظور از نقاشی‌خط یعنی نیمی از این عبارت خط و نیمی دیگر نقاشی است، افزود: سواد بصری و دانستن خطاطی در کنار هم نقاشی‌خط را ایجاد می‌کند چراکه چگونگی ترکیب‌بندی مناسب در نقاشی‌خط به آموزش بصری که از مبانی هنرهای تجسمی‌ست، نیازمند است و تنها با خطاط بودن هم نمی‌توان نقاشی‌خط کار کرد.
او مهمترین مشکل را عدم شناخت مردم نسبت به این هنر دانست و افزود: یکی از مهمترین ضعف‌ها عدم شناخت و آشنایی جامعه با این هنر است چراکه بعد از شناخت مردم، حمایت‌ها به سراغ این هنر می‌آید و زمان این مشکل را برطرف می‌کند.
عقیقی در پایان با اشاره به چاپ و آماده‌سازی جلد دوم کتاب زنان خوشنویس گفت: جلد دوم این مجموعه که در ادامه جلد اول است و به معرفی زنان فعال در این عرصه می‌پردازد؛ در حقیقت تذکره‌ای‌ست درباره زنانی که از ابتدا در این عرصه مشغول بودند و علاقه‌مندم زنان دارای رتبه‌های ممتاز خوشنویسی را معرفی کنم تا نامی از آنها برای آیندگان بماند. در جلد اول کتاب نیز با وجود اینکه نسخه‌هایی از آثار آنها در دست نبود ولی توانستم نام آنها را ثبت کنم.
